Thuế quan, xung đột và quyền lực mới vẽ lại bản đồ địa chính trị toàn cầu 2025

Hiện có 3 vấn đề chính đang gây ra sự xáo trộn sâu rộng và mang tính hệ thống trên toàn cầu. Thứ nhất, chính sách thương mại khắt khe của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump tiếp tục gây bất ổn cho các chuỗi cung ứng toàn cầu, làm gia tăng căng thẳng thương mại và buộc nhiều nền kinh tế phải điều chỉnh chiến lược sản xuất - xuất khẩu.

Thứ hai, tại Nam Á, các đối thủ truyền thống liên tục đối đầu cả trên thực địa lẫn không gian mạng. Những cuộc xung đột bất ngờ, đan xen giữa xung đột thông thường và tấn công mạng, làm gia tăng nguy cơ tính toán sai lầm và đẩy khu vực này vào trạng thái bất ổn kéo dài.

Thứ ba, hệ lụy từ cuộc xung đột Israel - Palestine vẫn tiếp diễn, lan rộng và tái định hình đời sống chính trị - an ninh trên toàn Trung Đông. Các diễn biến này không chỉ khoét sâu chia rẽ khu vực mà còn kéo theo sự can dự ngày càng sâu của các cường quốc bên ngoài.

Tổng hòa các yếu tố trên cho thấy năm 2025 đang trở thành một điểm nút quan trọng, khi những căng thẳng chồng chéo về kinh tế, an ninh và địa chính trị cùng lúc gia tăng, đặt ra thách thức lớn đối với sự ổn định toàn cầu.

Thuế quan

Trước hết, chương trình áp thuế quan quy mô lớn của chính quyền Tổng thống Donald Trump đã gây chấn động thị trường toàn cầu. Chính quyền Mỹ triển khai một loạt mức thuế “có đi có lại” cùng các mức thuế riêng biệt áp dụng cho từng quốc gia, với lộ trình công bố và thực thi kéo dài đến hết năm 2025.

Các mức thuế này trải rộng từ thuế cơ bản mang tính phổ quát đến những mức thuế rất cao, trực tiếp nhắm vào các đối tác thương mại chủ chốt của Mỹ. Việc áp thuế đã nhanh chóng buộc nhiều đối tác phải điều chỉnh chiến lược, thu hẹp quy mô xuất khẩu sang Mỹ và tham gia đàm phán nhằm hạn chế thiệt hại.

Hệ quả trước mắt là các chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển mạnh mẽ theo hướng đưa hoạt động sản xuất trở lại trong nước, đồng thời kéo theo các biện pháp trả đũa thương mại và hàng loạt nhượng bộ song phương. Mỹ đã tiến hành các cuộc đàm phán khẩn cấp với những nhà xuất khẩu lớn như Ấn Độ, Canada và Hàn Quốc nhằm xử lý các căng thẳng phát sinh.

Tuy nhiên, chính sách thuế quan của Mỹ cũng tạo ra những cú sốc kinh tế đáng kể và làm gia tăng căng thẳng chính trị tại nhiều quốc gia. Áp lực này đã thúc đẩy hàng loạt cuộc đàm phán song phương và khiến các bên phải xem xét lại, thậm chí đàm phán lại, các thỏa thuận thương mại hiện hành.

Khủng hoảng tại khu vực Trung Đông

Trung Đông vẫn là một điểm nóng bất ổn đáng chú ý. Cuộc xung đột kéo dài nhiều năm giữa Israel và Hamas, xen kẽ các thỏa thuận ngừng bắn và trao đổi con tin - tù binh, cùng những cuộc tấn công rải rác của Hezbollah và các lực lượng thân Iran, đã tạo ra một cuộc khủng hoảng an ninh dai dẳng.

Trong năm 2025, các thỏa thuận ngừng bắn mang tính cục bộ khá mong manh. Những vụ xung đột lẻ tẻ, cuộc chiến ủy nhiệm tại Lebanon và các sự cố trên tuyến hàng hải gần Yemen liên tục gia tăng căng thẳng, buộc cộng đồng quốc tế phải tăng cường nỗ lực hòa giải.

Hệ quả nhân đạo nghiêm trọng do xung đột gây ra, cùng tác động lan tỏa tới an ninh và chính trị, đã ảnh hưởng sâu rộng tới các hoạt động ngoại giao, kế hoạch chi tiêu quốc phòng làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn vốn đã kéo dài tại khu vực

Thỏa thuận hòa bình Gaza: Bước đột phá mong manh

Trái ngược với bức tranh ảm đạm ở Đông Âu, năm 2025 đã ghi nhận sự đột phá bất ngờ ở Tây Á khi Israel và Hamas công bố một khuôn khổ hòa bình mang tính lịch sử cho Gaza. Sau nhiều tháng hòa giải sự tham gia của Mỹ, Ai Cập, Qatar và Liên hợp quốc, hai bên đã đồng ý thỏa thuận ngừng bắn sâu rộng, chấm dứt hơn 2 năm xung đột tàn khốc.

Thỏa thuận tập trung vào tái thiết Gaza theo từng giai đoạn, trao trả dần con tin và tù nhân, rút một phần lực lượng của Israel và thiết lập lộ trình cải cách hành chính tại các vùng lãnh thổ Palestine. Dù không giải quyết được những vấn đề mang tính cốt lõi, thỏa thuận đã giúp giao tranh tạm lắng, lần đầu tiên kể từ tháng 10/2023. Điều này được giới quan sát ca ngợi như một chiến thắng ngoại giao hiếm hoi trong khu vực vốn phân cực sâu sắc.

Trên thực địa, lệnh ngừng bắn cho phép các tổ chức nhân đạo nối lại hoạt động với quy mô chưa từng thấy trong nhiều năm. Các đoàn xe viện trợ tiến vào phía bắc Gaza, bệnh viện được cung cấp vật tư y tế, và hàng nghìn gia đình di tản trở về nơi ở của họ.

Tuy nhiên, triển vọng hòa bình vẫn mong manh bởi sự thiếu tin tưởng giữa các bên, bất đồng về kiểm soát biên giới và áp lực chính trị nội bộ. Israel hoài nghi về khả năng tuân thủ lệnh ngừng bắn của Hamas, trong khi các phe phái Palestine chỉ trích thỏa thuận vì không đề cập đến vấn đề nhà nước hoặc chủ quyền lâu dài.

Dù vậy, khuôn khổ hòa bình Gaza vẫn trở thành một cột mốc ngoại giao quan trọng trong năm 2025, mang đến một tia hy vọng hiếm hoi cho một khu vực vốn lâu nay bị chi phối bởi xung đột kéo dài.

Xung đột tại châu Âu

Cuộc xung đột Nga - Ukraine đang tái định hình sâu sắc cấu trúc an ninh châu Âu, buộc các quốc gia tăng cường khả năng phòng thủ và phối hợp chiến lược. NATO củng cố vai trò trung tâm, mở rộng hiện diện quân sự ở Đông Âu và thúc đẩy hợp tác kỹ thuật, tình báo giữa các thành viên. Các nước EU gia tăng đầu tư quốc phòng và phát triển năng lực tự chủ, đồng thời hình thành liên minh quyền lực linh hoạt, kết hợp răn đe quân sự và ngoại giao đa phương.

Xung đột cũng khiến nhiều quốc gia trung lập gia nhập NATO, thay đổi cơ chế răn đe truyền thống và nhấn mạnh tầm quan trọng của an ninh mạng và năng lượng. Tổng thể, châu Âu đang thích ứng với những thách thức chiến lược mới, hình thành một hệ thống liên minh năng động hơn.

Thượng đỉnh G20 tại Nam Phi

Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Johannesburg, do Nam Phi đăng cai, đánh dấu một thời điểm quan trọng đối với khu vực Nam bán cầu và chính trường toàn cầu. Các nhà lãnh đạo của G20 đã công bố tuyên bố về xóa nợ, tài chính khí hậu và tăng cường tiếng nói cho các nước đang phát triển, nêu bật sự công bằng và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, căng thẳng địa chính trị (như cuộc chiến Nga - Ukraine, xung đột Hamas - Israel) và bất đồng về cách ứng phó với các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, khủng hoảng lương thực, gây khó khăn cho việc ra Tuyên bố chung, phản ánh sự chia rẽ sâu sắc giữa các nền kinh tế phương Tây và các thành viên khác, làm cản trở mục tiêu hợp tác kinh tế toàn cầu.

Thượng đỉnh G20, qua đó, vừa thể hiện nỗ lực cải cách các thể chế toàn cầu, vừa phản ánh giới hạn của sự đồng thuận. Hội nghị G20 tại Nam Phi cho thấy dù cam kết thúc đẩy hợp tác và công bằng quốc tế vẫn hiện hữu, nhưng việc đạt được đồng thuận toàn diện giữa các nền kinh tế lớn và các nước đang phát triển vẫn là thách thức không nhỏ.

Năm 2025 khép lại với bức tranh địa chính trị đầy bất ổn, kết hợp giữa hoạt động ngoại giao tích cực và các lập trường an ninh cứng rắn. Các cường quốc lớn tích cực thúc đẩy đàm phán nhằm ngăn chặn leo thang, đặc biệt sau những diễn biến đầy căng thẳng tại châu Âu, Nam Á và Trung Đông, đồng thời tăng ngân sách quốc phòng và xây dựng các kế hoạch dự phòng.

Sự kết hợp giữa tăng cường ngoại giao và củng cố an ninh này tạo ra một môi trường quốc tế phản ứng nhanh, đồng thời nâng cao nhận thức về rủi ro hơn so với giai đoạn đầu năm 2025, thể hiện rõ sự cảnh giác và chủ động trong chính sách đối ngoại của các nước lớn.