Vi phạm bản quyền game phổ biến làm giảm doanh thu và động lực sáng tạo

Trong bối cảnh ngành công nghiệp game Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, đạt doanh thu dự kiến 1,66 tỷ USD vào năm 2025, vấn đề vi phạm bản quyền vẫn là rào cản lớn, gây thất thoát lên đến 30% doanh thu tiềm năng. PV Báo Điện tử VTC News đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Hùng Cương - Phó Giám đốc công ty VTC Intecom - một trong những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực game Việt Nam, để trao đổi về vấn đề này. 

- Ông có thể chia sẻ về ngành game giải trí tại Việt Nam, những thuận lợi cũng như khó khăn khi phát triển trò chơi trực tuyến?

Trò chơi giải trí, hay còn gọi là game, bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam từ đầu thập niên 1990 dưới dạng game console và điện tử băng như NES/Famicom, chủ yếu qua hàng xách tay hoặc các tiệm "điện tử 4 nút". Tuy nhiên, ngành thật sự bùng nổ từ đầu những năm 2000 nhờ sự phổ biến của Internet và ADSL.

Về thuận lợi, Việt Nam có dân số hơn 100 triệu người, tỷ lệ sử dụng Internet đạt 78,8% (khoảng 79,8 triệu người dùng) và hơn 106 triệu thuê bao smartphone, tạo nền tảng vững chắc cho mobile game. Chúng ta có dân số trẻ, am hiểu công nghệ, nhu cầu giải trí cao; nhân lực lập trình và đồ họa chất lượng với chi phí cạnh tranh; và chính phủ đang quan tâm hơn, xem game như một phần của công nghiệp nội dung số.

Tuy nhiên, khó khăn không ít: vi phạm bản quyền phổ biến làm giảm doanh thu và động lực sáng tạo; thị trường phân mảnh với game nhập khẩu chiếm ưu thế; cạnh tranh xuyên biên giới từ game quốc tế chất lượng cao, kết hợp quy định nghiêm ngặt như Nghị định 147/2024; và định kiến xã hội khiến game chưa được công nhận đúng như một ngành công nghiệp văn hóa.

- Doanh nghiệp công nghệ và nội dung số đã có những bước chuyển mình, sáng tạo và ứng dụng công nghệ mới như thế nào để thích ứng với ngành game điện tử Việt Nam?

Trước sự cạnh tranh khốc liệt và sự trỗi dậy của mobile, chúng tôi đã chuyển hướng từ game PC sang mobile và eSports, đồng thời tái cấu trúc thành hệ sinh thái khép kín bao gồm phát hành, thanh toán, truyền thông và hạ tầng, đồng thời chủ động tham dự G-Star để mở rộng hợp tác quốc tế và nâng vị thế.

Về sáng tạo, chúng tôi tập trung vào nội dung chất lượng cao mang bản sắc Việt, Việt hóa sâu và đầu tư sản phẩm mobile mới. Hệ thống eSports được nâng tầm để tạo sân chơi chuyên nghiệp, tăng nhận diện thương hiệu. Công nghệ mới như AI, đồ họa 3D, mobile development được ứng dụng mạnh mẽ, cùng với công nghệ bảo vệ bản quyền.

Qua VTC Game Academy, chúng tôi đào tạo nhân lực và thúc đẩy chuyển đổi số. Những hoạt động này khẳng định VTC là doanh nghiệp tiên phong, sử dụng game để lan tỏa văn hóa Việt ra thế giới.

- Vấn đề bản quyền, sao chép và xâm phạm đang ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của doanh nghiệp?

Xâm phạm bản quyền là rào cản lớn nhất của ngành game Việt. Tình trạng clone game, hack/cheat, phát tán phần mềm lậu phổ biến, gây thất thoát tới 30% doanh thu. Không chỉ game nước ngoài, mà game Việt thành công cũng bị sao chép nhanh, làm giảm lợi nhuận, cản trở xuất khẩu và nản lòng startup.

Chúng tôi liên tục đối mặt với server lậu, sao chép nội dung, chiếm đoạt mã nguồn và các phiên bản "na ná" để né bản quyền. Công nghệ AI và server nước ngoài làm vi phạm lan nhanh, khó kiểm soát. Khung pháp lý hiện tại chậm hơn tốc độ công nghệ, tạo áp lực tuân thủ cho doanh nghiệp chính thống.

Ví dụ, các server lậu của game như Silkroad Origin hay Phi Đội khiến người chơi chuyển sang phiên bản miễn phí, trong khi chi phí vận hành, chống hack và marketing của chúng tôi rất cao. Điều này tạo cạnh tranh bất bình đẳng, giảm hiệu quả kinh doanh, cản trở đầu tư và ảnh hưởng đến động lực sáng tạo của đội ngũ.

- Để phát triển bền vững ngành phần mềm và game giải trí, hướng đi nào là cần thiết?

Để có sự phát triển bền vững, chúng tôi và các doanh nghiệp trong ngành đang phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý để xử lý vi phạm. Chúng tôi kiến nghị bổ sung quy định cho sản phẩm AI và trách nhiệm của nền tảng số. Doanh nghiệp nên tập trung nội dung độc quyền mang bản sắc Việt, tổ chức eSports, hoàn thiện hệ sinh thái, đồng thời, đẩy mạnh đào tạo và hợp tác quốc tế.

Từ góc độ doanh nghiệp, chúng tôi đề xuất với cơ quan quản lý: Xây dựng cổng đăng ký sở hữu trí tuệ chuyên biệt cho game do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quản lý, giúp đăng ký nhanh và quốc tế hóa. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế về bảo hộ sở hữu trí tuệ qua thỏa thuận song phương/multilateral với thị trường trọng điểm. Tăng hỗ trợ pháp lý cho studio nhỏ, cung cấp tư vấn về sở hữu trí tuệ quốc tế.

Ngoài ra, cần khung pháp lý cụ thể hơn cho môi trường số, như xử lý xâm phạm trên nền tảng quốc tế, và cơ chế đăng ký bản quyền quốc tế đơn giản hóa để giảm chi phí, giúp doanh nghiệp chủ động bảo vệ tài sản số.

- So với các nước trong khu vực và thế giới, vị trí của thị trường game Việt Nam hiện tại ra sao? Để vươn ra toàn cầu, doanh nghiệp cần những nguồn lực nào?

Việt Nam đang ở top 5 Đông Nam Á về thị trường game, với tăng trưởng nhanh và tiềm năng nội địa lớn, dù tổng doanh thu còn sau Indonesia, Thái Lan hay Philippines. So với thế giới, chúng ta nhỏ hơn so với Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, nhưng nổi bật nhờ nhân lực CNTT dồi dào và người chơi trẻ.

Để vươn ra toàn cầu, cần bốn nguồn lực cốt lõi: Nhân lực cao cấp như game designer, kỹ sư backend với tư duy toàn cầu; vốn dài hạn cho IP lớn và R&D; hạ tầng kỹ thuật mạnh như cloud, thanh toán toàn cầu; và chiến lược sản phẩm/marketing bài bản, từ soft-launch đến marketing quốc tế, lấy ví dụ Flappy Bird nhưng cần chiến lược lâu dài để thành siêu phẩm.

- Hướng phát triển game mobile Việt Nam trong kỷ nguyên công nghệ số là gì? 

Ngành cần chuyển từ số lượng sang chất lượng, tăng chiều sâu nội dung và đa nền tảng, ưu tiên văn hóa Việt. Đầu tư nội dung gốc: Hợp tác chuyên gia văn hóa/lịch sử để khai thác di sản Việt, đảm bảo tính xác thực.

Phát triển cross-platform: Sử dụng Unity/Unreal từ đầu để mở rộng sang PC/Console.

Tăng live-ops và data analytics: Xây dựng đội ngũ phân tích dữ liệu, tối ưu sự kiện dựa trên hành vi người chơi toàn cầu.

- Doanh nghiệp có trách nhiệm và nỗ lực như thế nào trong việc sản xuất game lành mạnh, phát triển văn hóa, giáo dục và định hướng giới trẻ?

Doanh nghiệp như chúng tôi có trách nhiệm tạo sản phẩm an toàn, tích cực. Chúng tôi xây dựng nội dung lành mạnh bằng cách lồng ghép văn hóa Việt, lịch sử, khuyến khích tư duy sáng tạo và hợp tác, hướng đến âm nhạc và giao lưu tích cực.

Xây dựng hệ sinh thái lành mạnh: Cảnh báo độ tuổi, kiểm soát thời gian chơi, minh bạch nạp tiền, bảo vệ trẻ em, xử lý toxic.

Đồng hành văn hóa-giáo dục: Hợp tác trường học tạo game giáo dục/lịch sử, tổ chức eSports cộng đồng, đầu tư học bổng và đào tạo nhân lực trẻ.

Với sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý, ngành game Việt không chỉ khắc phục được vi phạm bản quyền mà còn trở thành động lực xuất khẩu văn hóa số. Đây là thời điểm then chốt để Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ game toàn cầu.

- Xin cảm ơn ông!