Đầu tàu Việt Nam trong Năm Chủ tịch ASEAN 2020

Năm Chủ tịch 2020 của Việt Nam đã kết thúc với Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN lần thứ 14 (ADMM-14), đánh dấu một năm hoạt động sôi nổi và hiệu quả trước bối cảnh đại dịch COVID-19 đang hoành hành khắp thế giới.

2020 là năm đặc biệt cho cả Việt Nam và thế giới. Đây là năm đầu tiên Việt Nam đồng thời đảm nhận sứ mệnh Chủ tịch ASEAN và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ).

Lễ khởi động Năm Việt Nam Chủ tịch ASEAN 2020 diễn ra ngày 6/1/2020.

Đặc biệt, 2020 là năm cả thế giới đối diện với thảm họa y tế và kinh tế toàn cầu do đại dịch COVID-19 gây ra, đòi hỏi mỗi quốc gia và mỗi khối liên kết phải tìm cách đối phó và khắc phục.

Đảm nhận Năm Chủ tịch ASEAN 2020 với chủ đề “ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng” trong bối cảnh đó đòi hỏi những kỹ năng và sáng tạo mới chưa từng có tiền lệ của ASEAN và cả thế giới.

Thực hiện tốt trách nhiệm của Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã tổ chức thành công dưới hình thức trực tuyến và bán trực tuyến tất cả các cuộc họp Cấp cao 36 và 37, cùng hơn 30 cuộc họp trực tuyến cấp bộ trưởng và tương đương. Không chỉ vậy, Việt Nam đã đưa ra được nhiều sáng kiến, cùng các nước ASEAN và đối tác kiểm soát dịch bệnh.

Các sáng kiến và kế hoạch tiêu biểu như: Triển khai Kế hoạch phục hồi tổng thể, trong đó tạo thuận lợi cho việc đi lại của các chuyên gia, nhà quản lý, nhà đầu tư để bảo đảm hoạt động của các chuỗi cung ứng, phân phối không bị gián đoạn, phục hồi sản xuất, tạo việc làm, thu nhập cho người lao động, hỗ trợ các doanh nghiệp khó khăn; Chủ động dẫn dắt sự hợp tác nội khối về chống dịch COVID-19 theo đúng tinh thần “gắn kết, chủ động và thích ứng”; góp phần ký kết RCEP…

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng dự và phát biểu tại lễ khai mạc Hội nghị thượng đỉnh ASEAN.

Trước sự làm việc tích cực của Việt Nam, trong tuyên bố chung Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương khu vực ASEAN lần thứ 6, ngày 2/10/2020, đã hoan nghênh chủ đề ưu tiên của Việt Nam trong năm làm Chủ tịch.

Tuyên bố chung cũng hoan nghênh các sáng kiến của nước Chủ tịch trong việc tiếp tục thực hiện các mục tiêu thúc đẩy hội nhập và kết nối nội khối trong khu vực ASEAN, làm sâu sắc hơn sự gắn kết của khu vực với cộng đồng quốc tế vì hòa bình và phát triển bền vững, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng và năng lực thể chế của ASEAN; cam kết thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng cường ổn định và hội nhập tài chính trong khu vực ASEAN, bất chấp những bất ổn do đại dịch COVID-19.

Đặc biệt, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 được tổ chức thành công với 20 cuộc họp liên quan và hơn 80 văn kiện đã được thông qua. Đây là số văn kiện được thông qua cao nhất trong các kỳ họp ASEAN.

Hội nghị cũng thông qua Tuyên bố Hà Nội về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025 với kỳ vọng xây dựng nền tảng vững chắc cho con đường phát triển phía trước của Cộng đồng ASEAN. Lãnh đạo ASEAN khuyến khích treo cờ ASEAN và sử dụng bài hát ASEAN, đưa hình ảnh ASEAN gần với người dân và cộng đồng.

Lãnh đạo các nước cũng đã thông qua Bản Tường thuật về bản sắc ASEAN và ra Tuyên bố Hà Nội về tăng cường công tác xã hội hướng đến một Cộng đồng ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng. Đồng thời, đã trao đổi, thống nhất khẳng định cam kết mạnh mẽ với hợp tác đa phương, liên kết và tự do hóa kinh tế; nhất trí vai trò trung tâm của ASEAN cần được duy trì và tiếp tục phát huy, thúc đẩy đối thoại, hợp tác, ngăn ngừa xung đột, xây dựng lòng tin, kiến tạo cấu trúc khu vực rộng mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ.

Lãnh đạo ASEAN cũng thông qua Khung phục hồi tổng thể ASEAN và Kế hoạch triển khai đồng bộ trên cả ba trụ cột Cộng đồng nhằm hỗ trợ người dân và doanh nghiệp sớm khắc phục hậu quả dịch bệnh, ổn định đời sống kinh tế-xã hội ở các quốc gia.

Lãnh đạo ASEAN đã nhất trí mở rộng Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông-Nam Á (TAC) để Cuba, Columbia và Nam Phi tham gia, nâng tổng số các nước tham gia Hiệp ước này lên con số 43.

Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS-15) cũng thông qua các tuyên bố quan trọng, trong đó có Tuyên bố về 15 năm EAS và Tuyên bố EAS về hợp tác biển bền vững. Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEAN+3 về tăng cường năng lực tự cường kinh tế-tài chính trước các thách thức, một lần nữa khẳng định vai trò và thế mạnh của khuôn khổ ASEAN+3 trong ngăn ngừa và ứng phó các nguy cơ khủng hoảng kinh tế-tài chính ở khu vực.

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-LHQ lần thứ 11, lãnh đạo các nước ASEAN và Tổng Thư ký LHQ ghi nhận việc hai bên thông qua Kế hoạch hành động ASEAN-LHQ giai đoạn 2021-2025. Trong kế hoạch này có nhiều mục tiêu chung trong mọi lĩnh vực hợp tác, tiến tới sự phát triển bền vững và đề cao luật pháp quốc tế.

Đặc biệt, hai bên thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, và xây dựng trật tự khu vực và quốc tế dựa trên luật lệ; tái khẳng định tầm quan trọng của tinh thần trách nhiệm quốc gia trong xây dựng hòa bình, duy trì ổn định, bảo đảm an ninh, an toàn trong khu vực; nhấn mạnh mục tiêu phấn đấu xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn, sẵn sàng thúc đẩy đối thoại và xây dựng lòng tin, thực hiện ngoại giao phòng ngừa trong khu vực, trên các nguyên tắc của Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của LHQ về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Lễ ký kết RCEP diễn ra dưới sự chứng kiến của các lãnh đạo ASEAN và các bộ trưởng thương mại. (Ảnh: Báo Thế giới và Việt Nam).

Trên cơ sở đó, các nhà lãnh đạo kêu gọi thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982 - khuôn khổ cho mọi hoạt động trên biển.

Kết thúc Năm Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam đã thúc đẩy ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện khu vực (RCEP) ngày 15/11/2020. RCEP là FTA chung giữa khối và 5 nước đối tác Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. RCEP cũng là hiệp định thương mại tự do có quy mô lớn nhất thế giới, có 2,2 tỷ dân, chiếm 30% dân số thế giới và gần 30% GDP toàn cầu.

Đây là điểm nhấn của Năm Chủ tịch ASEAN 2020 và cũng là thông điệp mạnh mẽ khẳng định vai trò đi đầu của ASEAN trong việc ủng hộ hệ thống thương mại đa phương và phát triển chuỗi cung ứng hỗ trợ quá trình hồi phục sau đại dịch COVID-19.

Kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam từ một quốc gia có nền kinh tế bao cấp và lạc hậu trở thành nước có thu nhập trung bình với nền kinh tế thị trường năng động và đang tích cực hội nhập sâu rộng vào khu vực và thế giới.

Việt Nam có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển và lớn mạnh của ASEAN, thể hiện hình ảnh thành viên có trách nhiệm, tích cực, năng động, sáng tạo và nỗ lực hết mình vì Hiệp hội.

Minh chứng rõ nét là tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6 tại Hà Nội năm 1998 - sự kiện lớn của ASEAN đầu tiên mà Việt Nam đăng cai, chúng ta trên cương vị chủ trì Hội nghị đã đóng vai trò tích cực trong việc xây dựng các bước đi và biện pháp cụ thể nhằm hiện thực hóa viễn cảnh được nêu trong Tầm nhìn 2020, thể hiện trong Chương trình Hành động Hà Nội (HPA) thực hiện trong giai đoạn 6 năm 1998-2004. 

(Tranh: Hà Thành)

3 năm sau đó, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 34 (Hà Nội, 2001), Việt Nam tiếp tục chủ động đề xuất và được các nước nhất trí thông qua Tuyên bố Hà Nội về Thu hẹp khoảng cách phát triển, đề ra các phương hướng cụ thể để triển khai Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI). 

Tới năm 2010, chúng ta tiếp nhận cương vị Chủ tịch ASEAN nhiệm kỳ 2010 đúng vào giai đoạn có ý nghĩa quan trọng đối với tiến trình xây dựng Cộng đồng của ASEAN. Đó là năm bản lề trong chặng đường 5 năm còn lại để ASEAN hoàn thành mục tiêu xây dựng Cộng đồng và cũng là năm ASEAN bắt đầu chính thức ổn định hoạt động theo bộ máy tổ chức và khung pháp lý do Hiến chương quy định. Trong năm này, Việt Nam tạo được đồng thuận về quyết định mở rộng Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) cho Nga và Mỹ tham gia. 

Hơn 1 thập kỷ kế tiếp, Việt Nam tiếp tục chứng tỏ bản lĩnh trong cương vị một Chủ tịch ASEAN 2020 chủ động và đầy trách nhiệm. Điều này còn được tạo nền tảng vững chắc hơn nữa khi mức tăng trưởng GDP của Việt Nam vẫn đang tiếp tục đóng góp vào mục tiêu hướng tới một ASEAN thịnh vượng.

Khi dịch COVID-19 càn quét, chúng ta vẫn duy trì mức tăng trưởng dương trong khi các đầu tàu của ASEAN đều rơi vào suy thoái. Các dự báo tăng trưởng của Việt Nam trong các năm tiếp theo cũng khả quan hơn nhiều so với nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á. 

Không chỉ tập trung vào việc khẳng định và nâng cao vai trò trong khối, Việt Nam cũng rất chú trọng tới quan hệ với các nước trong ASEAN. 

Chúng ta hiện thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, thậm chí là trên cả mức này với 2/3 các nước trong khu vực. Với các nước còn lại, Việt Nam vẫn duy trì mối quan hệ hữu nghị, hiểu biết lẫn nhau.

Sự thân thiện, rộng mở khiến chúng ta ghi những dấu ấn tốt đẹp đối với các quốc gia láng giềng.

Như Trưởng phái đoàn thường trực Philippines tại Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), ông Noel Servigon đánh giá Việt Nam là 'thành viên quý giá' của cộng đồng các nước ASEAN. 

Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng có lời bày tỏ nhất trí với nội dung chủ đạo của "Tuyên bố Hà Nội"; hoan nghênh và cam kết ủng hộ các sáng kiến, ưu tiên của Việt Nam trong Năm Chủ tịch ASEAN 2020; đánh giá cao sáng kiến của Việt Nam tổ chức cuộc họp “Hợp tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực và tiểu khu vực trong duy trì hoà bình và an ninh quốc tế: Vai trò của ASEAN” lần đầu tiên tại Hội đồng Bảo an LHQ vào tháng 1/2020 tại New York.

Nhìn chung, quá trình xây dựng, hoàn thiện Cộng đồng ASEAN theo Tầm nhìn ASEAN 2025 đòi hỏi các nước trong khối phải đoàn kết, nỗ lực cùng nhau hoàn thành các tiêu chí, mục tiêu đã đề ra.

Thời gian qua, Việt Nam ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc đề ra các sáng kiến, tham gia tích cực giải quyết các vấn đề chung của khối.

Năm Chủ tịch ASEAN 2020 có thể nhìn thấy rõ vai trò đầu tàu của Việt Nam - đất nước đã phải hội tụ rất nhiều yếu tố và nỗ lực không ngừng để chứng minh vai trò của mình. Tuy nhiên, điểm thuận lợi chính là việc Việt Nam làm Chủ tịch khối trong năm 2020. Để duy trì được vai trò đầu tàu trong khối, Việt Nam sẽ còn phải nỗ lực rất nhiều. 

Trước hết Việt Nam phải là nước có nền kinh tế phát triển, tăng trưởng bền vững. Đây là thước đó để Việt Nam cho thấy ảnh hưởng của mình trong ASEAN. Một nền kinh tế vững vàng sẽ là cơ sở để Việt Nam thực hiện nhiều ý tướng, sáng kiến của mình trong khối.

Đầu tàu ASEAN phải là quốc gia có có tiếng nói, ảnh hưởng ở khu vực và trên trường quốc tế. Hướng đến mục tiêu này, Việt Nam phải tham gia, hội nhập tích cực hơn nữa trong các diễn đàn, tổ chức quốc tế. Trong đó, Việt Nam phải thể hiện được năng lực của mình thông quan việc đề xuất được nhiều sáng kiến, quyết sách quan trọng, từ đó nâng cao vai trò, uy tín trên trường quốc tế.

Bên cạnh đó, một nước được xem là đầu tàu ASEAN phải là trung tâm đoàn kết của khối. Trong năm Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam đã cho thấy vai trò của mình trong cương vị này, tạo ra niềm tin đối với các thành viên trong khu vực. Trong tương lai, Việt Nam cần tăng cường hơn nữa sự kết nối nội khối, hỗ trợ các nước ASEAN trong các vấn đề nội bộ, góp phần hướng đến việc xây dựng một ASEAN đoàn kết, thống nhất. Chỉ đến khi nhiệm vụ gắn kết, cùng các quốc gia trong khu vực phát triển, Việt Nam mới tự tin khẳng định mình là "đầu tàu" của ASEAN.

Năm 2020, nước ta lần thứ 2 trở thành nước Chủ tịch ASEAN, đồng thời cũng là dịp kỷ niệm 25 năm ngày Việt Nam gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á. VTC News xin gửi đến quý độc giả tuyến bài viết tìm hiểu về chặng đường này qua góc nhìn của các nhà ngoại giao cũng như điểm lại các dấu mốc lịch sử quan trọng.

Đọc các bài trước:

Bài 1: Việt Nam gia nhập ASEAN: Khi lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên bầu trời Brunei

Bài 2: Việt Nam ‘đi học việc’ và những dấu ấn đặc biệt trong ASEAN

Bài 3: Xây dựng cộng đồng ASEAN: Biển Đông có là rào cản?

Bài 4: Trung tâm ASEAN: Thách thức chính là cơ hội và tương lai