Chuyển từ 'người dân chạy theo thủ tục' sang 'dữ liệu chạy thay cho người dân'

Chiều 18/12, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị sơ kết 1 năm triển khai chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57, 5 năm thực hiện chương trình tổng thể cải cách hành chính Nhà nước, 4 năm triển khai Đề án 06.

Báo cáo tóm tắt những kết quả nổi bật trong 4 năm triển khai Đề án 06, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Văn Long nêu rõ, Đề án 06 khẳng định vai trò đầu tàu trong công cuộc chuyển đổi số.

Đề án thúc đẩy sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy và nhận thức, từ việc xem chuyển đổi số là "nhiệm vụ của ngành công nghệ thông tin" sang coi đây là "trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị", gắn với trách nhiệm của người đứng đầu, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, người dân vừa là chủ thể, là mục tiêu, là động lực, đồng thời cũng là nguồn lực của quá trình chuyển đổi số.

"Đề án 06 đã xây dựng được các công cụ chiến lược, giúp chuyển đổi từ nền hành chính truyền thống, dựa trên giấy tờ và tiếp xúc trực tiếp, sang quản trị số hiện đại, dựa trên dữ liệu và kết nối thông suốt", Thượng tướng Nguyễn Văn Long nhấn mạnh.

Một là bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy thủ công kéo dài nhiều thập kỷ, chuyển sang quản lý dân cư bằng phương thức điện tử và dữ liệu số, từ "người dân chạy theo thủ tục" sang "dữ liệu chạy thay cho người dân".

Hai là phát triển thành công ứng dụng định danh quốc gia VNeID là công cụ trung tâm kết nối giữa Nhà nước với người dân và doanh nghiệp; tích hợp ngày càng nhiều giấy tờ và dịch vụ thiết yếu, là "điểm truy cập số" để người dân thực hiện thủ tục hành chính, dịch vụ công, tiếp cận các tiện ích trong y tế, giáo dục, an sinh xã hội, tài chính - ngân hàng và nhiều lĩnh vực khác.

Ba là hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là "trái tim" của chuyển đổi số, cung cấp cơ sở thực tiễn cho chiến lược phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã cung cấp nguồn dữ liệu đúng, đủ, sạch sống cho các bộ, ngành, địa phương khai thác, thực hiện hơn 4.000 dịch vụ công trực tuyến, trong đó có hơn 2.000 dịch vụ công trực tuyến toàn trình.

Theo Thứ trưởng Bộ Công an, Đề án 06 đã tạo cơ sở quan trọng, từng bước hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; từng bước đưa Việt Nam vào nhóm 50 nước dẫn đầu về Chính phủ điện tử với tỷ trọng kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP vào năm 2030.

"Có thể khẳng định, Đề án 6 đã góp phần quan trọng vào việc phát triển lực lượng sản xuất, hoàn thiện quan hệ sản xuất ở Việt Nam trong thời gian qua, là một trong những hành trang quan trọng để đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới", Thứ trưởng Nguyễn Văn Long nói.

Bên cạnh những thành tựu, ông Nguyễn Văn Long cho biết, quá trình triển khai Đề án 06 cho thấy vẫn còn những hạn chế, tồn tại cần khắc phục. Mâu thuẫn lớn nhất hiện nay là mâu thuẫn giữa yêu cầu chuyển đổi số nhanh và toàn diện với quyết tâm và năng lực tổ chức thực hiện.

Một số nơi vẫn tiếp cận Đề án 06 theo tư duy là nhiệm vụ hành chính phải hoàn thành theo chỉ tiêu mà không nhận thức được nó là động lực cho sự phát triển, đổi mới phương thức quản lý. Hệ quả là chúng ta có hệ thống nhưng tỷ lệ sử dụng chưa cao, có dữ liệu nhưng chất lượng chưa đảm bảo, có nền tảng nhưng chưa kết nối thông suốt.

Về tư duy và cơ chế, Thứ trưởng Nguyễn Văn Long cho rằng, chúng ta vẫn chưa thoát khỏi hoàn toàn lối mòn của từ duy xin - cho, quản lý cục bộ, coi dữ liệu là nguồn lực riêng, các quy định liên quan đến chia sẻ dữ liệu, thuê dịch vụ công nghệ, thanh, quyết toán vẫn còn nhiều vướng mắc.

"Sự phối hợp liên ngành chưa thực chất, nguyên tắc '6 rõ' chưa được thực thi nghiêm túc. Việc huy động người dân tham gia còn thiếu các biện pháp hiệu quả, thực chất, chưa tương xứng với yêu cầu của công cuộc chuyển đổi số", Thứ trưởng Bộ Công an nhận định.

Từ thực tiễn triển khai, Bộ Công an rút ra một số kinh nghiệm quan trọng.

Bao gồm: Chuyển đổi số không thể thành công nếu thiếu quyết tâm chính trị từ người đứng đầu; Dữ liệu phải được coi là tài sản chiến lược, không phải là "tài sản riêng" của từng bộ, ngành, phải được kết nối, chia sẻ theo đúng mục đích sử dụng để tạo ra giá trị; Phải có những biện pháp cụ thể để người dân thực sự là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu, là động lực đồng thời cũng là nguồn lực của quá trình chuyển đổi số.

Đề cập tới một số nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai trong thời gian tới, Thượng tướng Nguyễn Văn Long nhấn mạnh, Đề án 06 cần chuyển đổi mạnh mẽ từ "đầu tư hạ tầng" sang "khai thác giá trị của dữ liệu".

Lãnh đạo Bộ Công an lưu ý việc hoàn thiện thể chế cho chuyển đổi số theo hướng đồng bộ, ổn định và lâu dài. Cần chuyển sang cơ chế pháp luật ổn định; hoàn thiện pháp luật, quy trình, tiêu chuẩn, trách nhiệm của từng cơ quan, đảm bảo tạo hành lang pháp lý vững chắc cho chuyển đổi số, giảm phụ thuộc vào các văn bản chỉ đạo từng thời điểm.

Bên cạnh đó là hoàn thiện hệ sinh thái công dân số, tạo ra thế hệ công dân số, có kiến thức, kỹ năng số đầy đủ, có quyền lợi, trách nhiệm khi tham gia các hoạt động của xã hội số.

"Để làm được điều đó, cần cơ chế đặc biệt để huy động người dân tham gia vào chuyển đổi số từ chính dữ liệu của người dân, để hình thành cơ sở dữ liệu toàn diện của từng công dân và cả cộng đồng. Tiếp tục phát triển, nâng cấp VNeID là trung tâm kết nối giữa người dân với Nhà nước, người dân với doanh nghiệp và người dân với người dân", ông Nguyễn Văn Long nói.

Về phát triển kinh tế dữ liệu, theo Thứ trưởng Bộ Công an, cần xây dựng những trung tâm sáng tạo, khai thác dữ liệu, nơi các doanh nghiệp khởi nghiệp được tiếp cận dữ liệu an toàn để phát triển các giải pháp đổi mới sáng tạo. Đồng thời, phải xây dựng "sàn giao dịch dữ liệu" minh bạch, nơi dữ liệu được mua bán hợp pháp, công khai, tạo nguồn thu cho ngân sách và động lực cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, Thượng tướng Nguyễn Văn Long nhận định dữ liệu quốc gia không chỉ là tài sản kinh tế mà còn gắn với yếu tố an ninh quốc phòng.

Do đó, phải xây dựng hệ thống bảo vệ dữ liệu nhiều lớp: pháp lý, kỹ thuật, nhân lực; làm chủ các công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, chuỗi khối để không bị phụ thuộc vào nước ngoài, bảo đảm tuyệt đối an ninh, an toàn cho các hệ thống thông tin của quốc gia.

"Đề án 06 đã chứng minh Việt Nam không chỉ có thể theo kịp mà còn có thể dẫn dắt trong cuộc cách mạng số. Với tầm nhìn chiến lược, sự quyết tâm và đồng lòng của cả hệ thống chính trị. Đề án 06 sẽ tiếp tục góp phần đưa đất nước vững bước trong kỷ nguyên vươn mình, bứt phá và phát triển của dân tộc", Thứ trưởng Nguyễn Văn Long nói thêm.