Xuất hành là ra đi, ra khỏi cổng, đi khỏi đất làng xã mình ở, bất cứ là đi đâu, đi có việc gì. Theo quan niệm dân gian, giờ và hướng xuất hành đầu năm nếu phù hợp với tuổi hay cung mệnh bản thân và gia đình thì cả năm sẽ may mắn trong công việc, tiền tài hay tình duyên.
Nguồn gốc, ý nghĩa tục xuất hành đầu năm
Từ xa xưa, những người nông dân đã chọn giờ xuất hành để theo dõi, chiêm nghiệm thời tiết. Khi mặt trời mọc, người ta sẽ đi ra khỏi nhà để xem chiều gió thổi, từ đó đoán được năm mới hên hay xui, chẳng hạn gió Nam chỉ hạn hán, gió Bắc chỉ được mùa vừa phải, gió Tây Bắc là dấu hiệu được mùa đỗ, đậu, gió Đông là có lụt lớn...
Nếu xuất hành ra chùa hay đền, sau khi làm lễ bái, lúc trở về người ta thường hái một cành cây mang về ngụ ý là lấy lộc của trời đất, thần phật.
Trước cửa đình, cửa đền thường có những cây đa, cây đề, cây si cổ thụ, cành lá sum suê, khách đi lễ mỗi người bẻ một nhánh, gọi là cành lộc. Cành lộc này khi mang về được người ta cắm trước bàn thờ cho đến khi tàn khô. Với tin tưởng lộc hái về trong đêm giao thừa sẽ đem lại may mắn quanh năm, người Việt trong buổi xuất hành đầu tiên bao giờ cũng hái lộc. Cành lộc tượng trưng cho tốt lành, may mắn.
Về tục xuất hành cũng như tục hái lộc, có nhiều người không tiến hành trong đêm giao thừa mà kén ngày tốt giờ tốt trong mấy ngày đầu năm, đi đúng theo hướng được chỉ dẫn trong các cuốn lịch để có được một năm hoàn toàn may mắn.
Trong quan niệm của người xưa, xuất hành đầu năm phải đi vào giờ Hoàng đạo, nếu hợp với tuổi của người xuất hành thì càng tốt, không được khắc. Sau khi xuất hành đúng hướng để gặp may mắn đầu năm, mọi người mới làm các việc khác như đi trực cơ quan, đi thăm bà con họ hàng hai bên nội ngoại.
Việc xuất hành thăm viếng họ hàng giúp gắn kết tình cảm và mong ước mọi điều tốt đẹp sẽ đến với những người thân và gia đình mình, cùng nhau hướng đến sự tốt lành.
Những lưu ý khi xuất hành ngày đầu năm
Đây là những lưu ý theo quan niệm dân gian, bạn chỉ nên đọc để tham khảo và hiểu hơn về văn hóa của người Việt, không nên máy móc áp dụng vào thực tế bởi khoa học ngày nay đã chứng minh nhiều điều kiêng kỵ hoàn toàn vô căn cứ.
- Không mặc màu đen, trắng: Theo quan niệm của ông bà xưa, không nên mặc màu đen và trắng khi xuất hành đầu năm vì 2 màu này mang đến điềm xấu, u buồn, mất mát. Nên mặc các màu như đỏ, vàng, xanh... để mang lại sự may mắn, tài lộc và giàu sang.
- Không về nhà ngoại vào mùng 1, 4, 5 Tết: Dân gian cho rằng, con gái và con rể chỉ nên về nhà ngoại chúc Tết vào mùng 2, mùng 3 chứ không nên về ngày mùng 1, mùng 4 và mùng 5. Ngày mùng 1 là ngày đầu tiên của năm mới nên cần có trách nhiệm tỏ lòng hiếu kính với bộ mẹ, họ hàng bên nội; về ngoại vào mùng 2 hoặc mùng 3 thì mới đem lại may mắn cho gia đình bên vợ.
- Nên gặp người "nhẹ vía": Người Việt Nam quan niệm rằng đầu năm bước chân ra khỏi nhà, nếu gặp nam giới thì sẽ được may mắn, đầu xuôi đuôi lọt vì nam giới được cho là nhẹ vía. Thời hiện đại, mọi người thường xác định người nhẹ vía tính tình xởi lởi, nhiệt tình, vui vẻ, dễ gần, không quan trọng là nam hay nữ. Họ được cho là sẽ mang đến vận khí may mắn, phát tài, phát lộc, đắt hàng, gặp nhiều thuận lợi.
- Ra đền, chùa, thay vì cầu tài lộc thì nên cầu phúc: Vào ngày Tết, mọi người thường có phong tục đi chùa để cầu nguyện cho năm mới. Nhiều người kết hợp việc này khi xuất hành đầu năm. Khi xuất hành lễ chùa, bạn có thể bốc quẻ đầu năm hoặc lấy một số bao lì xì trên cây mà nhà chùa chuẩn bị để cầu nguyện bình an, may mắn, tuyệt đối không được ngắt hoa bẻ cành.
Tục hái lộc đầu xuân. (Ảnh: Báo Nghệ An)
- Hướng xuất hành phù hợp với gia chủ: Việc xuất hành vào thời điểm và phương hướng phù hợp được coi là điềm báo năm mới cát lành, thịnh vượng. Hướng xuất hành được tính từ nơi gia chủ và nơi muốn đến. Họ chọn một địa điểm cố định mình cần tới, đi đến nơi đó rồi mới đến các nơi khác.
- Chọn ngày giờ đẹp: Dân gian cho rằng cần xuất hành đúng giờ hoàng đạo, nếu đi đúng giờ xấu thì dễ gặp xui xẻo, điềm không may. Do vậy, trước khi xuất hành, mọi người thường chọn ngày và giờ hoàng đạo để đảm bảo rằng mình sẽ gặp nhiều thuận lợi suốt cả năm; không xuất hành vào mùng 5 do có câu "Mồng năm, mười bốn, hăm ba/ Đi chơi cũng thiệt nữa là đi buôn". Những năm gần đây, các cơ quan thường đi làm trở lại vào mùng 6 nên mọi người buộc phải di chuyển vào mùng 5.
- Nên làm những việc tốt: Xuất hành đầu năm vào giờ đẹp và chọn hướng tốt là để hướng tới sự may mắn, nên bạn phải làm những việc tốt, tích phúc đức để "gặp dữ hóa lành" chứ không nên gieo “nghiệp” bằng những việc xấu.
- Không nói những điều xui xẻo: Việc nói những lời xui xẻo vào ngày Tết được cho là sẽ khiến vận khí của gia đình trong năm đó không được tốt, vì thế trong những ngày này, mọi người chỉ nói những điều may mắn, lời hay ý đẹp.
- Xuất hành với tâm trạng tốt: Theo quan niệm dân gian, muốn cả năm vui vẻ thì bạn nên giữ tâm trạng tốt khi ra khỏi nhà.