Từ cách đây hơn 500 năm, quân đội nước ta đã từng có một đội khuyển binh thiện chiến, cùng tham gia đánh giặc giữ nước, đi vào sử sách. Đó là đội quân chó do danh tướng Nguyễn Xí huấn luyện. Nguyễn Xí quê ở xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, Nghệ An, gốc người làng Cương Gián, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Năm lên 9 tuổi, Nguyễn Xí theo anh đến làm trong nhà Lê Lợi.
Sách Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn ghi rằng: “Vua sai Nguyễn Xí nuôi một đàn chó săn gồm hơn 100 con. Sớm chiều chia cơm cho chó ăn ông đều dùng chuông làm hiệu. Bầy chó theo sự điều khiển của ông, tiến thoái răm rắp. Trong bước đường chiến chinh, đàn chó của Nguyễn Xí trở thành một đội quân đặc biệt, do được huấn luyện chu đáo, điều khiển bằng tiếng nhạc nên từ ăn, ngủ, tấn công chúng đều theo hiệu lệnh phát ra."
(Ảnh minh họa)
"Những lúc bị vây hãm tuyệt lương thì đàn chó được lệnh đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn cho nghĩa quân. Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào cắn xé làm quân giặc rất hoảng sợ; tên tướng Minh là Mã Kỳ mỗi khi nghe đến đội quân khuyển của ông lại kinh hãi”.
Có lần Nguyễn Xí cho buộc vào cổ đàn chó những chiếc đạc ngựa rồi đem quân vây trại giặc Minh, vừa cho đánh trống hò reo ầm ĩ, vừa xua chó chạy quanh trại. Quân Minh nghe tiếng đạc ngựa, lại thấy tiếng trống thúc, quân reo tưởng Lam Sơn đến cướp trại nhưng không rõ binh lực thế nào nên không dám ra đánh, chỉ dùng cung nỏ bắn ra như mưa. Nhờ thế, quân đội Lam Sơn thu được hàng vạn mũi tên, còn nhà Minh bị một đêm hoảng loạn.
Giai thoại dân gian còn nói, có thời điểm đội khuyển binh này có số lượng lên tới 500 con, trở thành một đội quân thiện chiến thần kì, góp công lớn vào việc chiến thắng giặc Minh trong lịch sử.
Trong suốt hơn 10 năm chiến tranh, Nguyễn Xí cùng đoàn quân đặc biệt của mình đã tham gia vào vô số trận đánh, đóng góp 1 phần nhất định vào chiến thắng của nghĩa quân. Trong đó có nhiều trận quan trọng như vây hãm Đông Quan, công thành Xương Giang, tiêu diệt và bắt sống hơn 10 vạn quân địch (năm 1427).
Nguyễn Xí là khai quốc công thần của triều Hậu Lê. Ông từng phù trợ bốn đời vua Lê (Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và Lê Thánh Tông), công danh tột bậc, được phong làm Nhập nội đô đốc, hàm Thiếu bảo sau đó là Khai phủ nghi Đồng tam ty, Nhập nội kiểm hiệu, Thái phó Cương quốc công, Nhập nội hữu Tướng quốc… Năm Ất Dậu (1465), Nguyễn Xí bị bệnh mất, thọ 68 tuổi, triều đình truy tặng chức Thái sư.
Trong lịch sử thế giới, việc sử dụng những đoàn khuyển quân không phải là mới. Từng có ghi nhận, vào thế kỷ thứ 7 TCN, thành bang Magnesia của Hy Lạp cổ đại cũng đã sử dụng những chú chó lớn trong đội quân của mình, có những con nặng tới hơn 100kg.
Nhiệm vụ chính của chúng là làm tiên phong, tấn công gây rối loại đội hình địch. Những chú chó này khi đó được đối đãi công bằng như những người lính khác, thậm chí còn được trang bị áo giáp gai để bảo vệ cơ thể.