NSND Thanh Hoa tên thật là Nguyễn Thị Thanh, sinh năm 1950, nguyên quán ở xã Đại Mỗ, huyện Từ Liêm, Hà Nội. Bà được biết tới là “cây đa cây đề” trong làng nhạc Việt.
Gia đình Thanh Hoa không khá giả. Nữ nghệ sĩ từng tiết lộ, là chị của 6 người em nên từ nhỏ bà đã phải đi rửa bát thuê để hỗ trợ kinh tế cho gia đình. Tuy nhiên, do khi đó Thanh Hoa còn quá nhỏ nên ông chủ cửa hàng không cho bà làm tiếp vì sợ mang tiếng.
Nhan sắc thời trẻ của NSND Thanh Hoa.
Thừa hưởng năng khiếu nghệ thuật của cha, Thanh Hoa có giọng hát hay và đam mê với ca hát từ nhỏ. Năm 9 tuổi, Thanh Hoa giành giải Nhất cuộc thi giọng hát Hoạ mi của thị xã Hà Đông. Nữ nghệ sĩ từng học ở Trường Âm nhạc Việt Nam và tốt nghiệp Trung cấp năm 1970.
Sau khi tốt nghiệp, Thanh Hoa trở thành ca sĩ của Đài Phát thanh Giải phóng và được hai nghệ sĩ cải lương Thanh Hùng và Ngọc Hoa nhận làm em nuôi. Thanh Hoa là nghệ danh của bà, được ghép từ tên của 2 người anh chị nuôi nổi tiếng này.
Bà được mệnh danh là "Người đàn bà hát".
Sau khi biểu diễn phục vụ quân đội trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, Thanh Hoa trở về công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam.
Tại đây, bà được biết tới là ca sĩ thu âm nhiều nhất với 400 bản thu, trong đó có những bài hát gắn liền với tên tuổi của bà như: Tình yêu của đất và nước, Con kênh ta đào, Khúc hát ru của người mẹ trẻ,Tàu anh qua núi, Tình yêu trên dòng sông Quan họ, Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò Nghệ Tĩnh, Mùa xuân làng lúa làng hoa, Đường tàu mùa xuân...
Chia sẻ trong chương trình Khách sạn 5 sao, nữ ca sĩ nói: "Khi đi hát, tôi không nghĩ mình sẽ nổi tiếng đâu. Tôi công tác ở Đài tiếng nói Việt Nam trong 35 năm và 7 tháng, mỗi tuần đi thu 2 buổi, mỗi buổi thu 2-3 bài. Tính ra tôi đã có gần 500 bài đơn ca, tính cả lĩnh xướng, đồng ca, tốp ca… có lẽ tôi đã hát tới hàng nghìn bài”.
Nữ NSND còn cho biết thêm, thời điểm mới nổi tiếng và đi biểu diễn phục vụ quân đội, Thanh Hoa có ngoại hình thấp nhỏ nhất đoàn, chỉ nặng 42kg nên bà thường được mọi người mang vác đồ dùm. Dù sở hữu ngoại hình không quá nổi bật nhưng nhờ gương mặt bầu bĩnh, đôi mắt sáng và đặc biệt là giọng hát ấn tượng, bà được mệnh danh là "người đàn bà hát".
Không có vẻ ngoài quá lộng lẫy nhưng NSND Thanh Hoa gây ấn tượng với gương mặt bầu bĩnh và đôi mắt sáng.
Về nhan sắc của mình, nữ nghệ sĩ tiết lộ, thời điểm bà nổi tiếng với bản thu Mùa xuân làng lúa làng hoa, bà và “cha đẻ” của ca khúc này từng “bật ngửa” vì thất vọng về nhan sắc của đối phương.
Thanh Hoa nói: “Tôi cứ nghĩ tác giả Ngọc Khuê sáng tác được những lời ca đẹp như vậy thì phải đẹp trai lắm. Dù rất mong được gặp tác giả bài hát đó nhưng phải 5 năm sau vô tình đến Đài tiếng nói Việt Nam, tôi mới được giới thiệu với anh Ngọc Khuê.
Lúc đấy tôi ngạc nhiên lắm vì anh ấy không đẹp trai như trong tưởng tượng của tôi. Anh Ngọc Khuê cũng ngỡ ngàng, vì anh nghĩ tôi sở hữu tiếng hát cao, mảnh như vậy thì phải xinh lắm. Thế là cả hai anh em tôi đều thất vọng vì nhan sắc của nhau”.
Nữ nghệ sĩ kết hôn lần đầu với nhạc sĩ Phan Lạc Hoa.
Sự nghiệp thuận lợi nhưng NSND Thanh Hoa trải qua nhiều thăng trầm trong chuyện tình cảm. Nữ nghệ sĩ kết hôn lần đầu với nhạc sĩ Phan Lạc Hoa – tác giả nhiều ca khúc nổi tiếng như: Tàu anh qua núi, Tình yêu trên dòng sông quan họ… Bà cũng là người thể hiện thành công nhiều tác phẩm của ông.
Cặp đôi có 2 người con là Huyền Thư, Thái Lữ và một người con trai nhưng đã mất từ nhỏ. Dù yêu nhau từ cái nhìn đầu tiên nhưng cuộc hôn nhân giữa nhạc sĩ Phan Lạc Hoa và NSND Thanh Hoa sớm tan vỡ.
Sau cuộc hôn nhân đầu tiên, giọng ca Làng lúa làng hoa kết hôn với nghệ sĩ xiếc kém bà 6 tuổi tên Tôn Thất Lợi. Theo lời kể của nghệ sĩ Tôn Thất Lợi, ông quen Thanh Hoa trong một lần cả hai diễn chung đoàn. Ông bị ấn tượng với người phụ nữ nhỏ bé nhưng kiên cường, đặc biệt là việc bà đi đâu cũng dắt theo 2 cô con gái nhỏ.
Tò mò về đời tư của nữ ca sĩ nổi tiếng, nghệ sĩ Tôn Thất Lợi tìm hiểu và ngày càng cảm mến và yêu bà lúc nào không hay. Ông hóm hỉnh cho biết, ông bắt chuyện và "cưa đổ" bà chỉ bằng một miếng dứa trị giá 500 đồng: "Tới giờ Thanh Hoa vẫn hay bảo tôi ngày xưa "cưa đổ" được cô ấy chỉ tốn mỗi miếng dứa 500 đồng. Sau lần mời cô ăn miếng dứa đó, cả hai gần gũi nói chuyện nhiều hơn. Nhiều khi nghĩ lại lúc đó tôi không có suy nghĩ nào là sẽ yêu nhưng chắc là do duyên tới”.
Cuộc hôn nhân với nghệ sĩ xiếc Tôn Thất Lợi đem lại hạnh phúc trọn vẹn cho Thanh Hoa.
Tuy nhiên, Thanh Hoa và Tôn Thất Lợi lại vấp phải sự phản đối gay gắt từ gia đình ông. Thậm chí, gia đình đã sắp xếp một mối hôn sự ở quê nhà để Tôn Thất Lợi dứt tình với nữ ca sĩ từng một đời chồng. Anh trai Tôn Thất Lợi còn tới gặp Thanh Hoa để mong bà chấm dứt với em trai mình.
Bản thân nữ nghệ sĩ cũng thừa nhận: "Nếu tôi là người mẹ, tôi cũng không chấp nhận việc con trai mình lấy một người vừa đen, vừa lùn lại có 2 đứa con riêng như vậy. Lúc đó, tôi từng nghĩ: Thôi! Đường tình duyên với anh tới đây là hết rồi”.
Tuy nhiên, Tôn Thất Lợi không từ bỏ, ông rời quê hương ra Hà Nội tìm gặp Thanh Hoa rồi tặng quà cho bà và nói dối rằng đó là quà của mẹ ông gửi.
Sự chân thành của nam nghệ sĩ khiến bà rung động: "Khi gia đình ngăn cản, cố tách hai chúng tôi ra thì sự trở lại của anh làm tôi tin đó là số mệnh rồi, là anh yêu tôi thật lòng".
Cũng chính mối tình gắn bó, keo sơn giữa Thanh Hoa và Tôn Thất Lợi đã dần hóa giải khúc mắc của phụ huynh dành cho bà. Cặp đôi nên duyên và hạnh phúc thêm vẹn tròn khi cậu con trai tên Tôn Thất Sơn chào đời.
Hôn lễ đặc biệt của NSND Thanh Hoa ở tuổi U70.
Năm 2017, khi đã ở tuổi U70, NSND Thanh Hoa mới lần đầu được mặc áo cưới, sánh bước bên chồng. Hôn lễ đặc biệt này lại do ê-kíp chương trình Người phụ nữ hạnh phúc của VTV2 tổ chức vì họ xúc động với câu chuyện tình trắc trở nhưng có cái kết ngọt ngào của Thanh Hoa và ông xã.
Nữ nghệ sĩ không giấu được niềm vui trong lần đầu khoác áo cô dâu: "Bồi hồi, xúc động, hạnh phúc lắm chứ vì lần đầu tiên sau hơn 30 năm chung sống, ông xã cầu hôn “Em làm vợ anh nhé” và trao nhẫn cưới cho mình...
Tôi không nghĩ rằng đám cưới của tôi lại khiến nhiều người chú ý đến thế. Mặc dù nó rất giản dị, chẳng có gì to tát so với mọi người cả, nhưng lại nhận được sự ưu ái của cộng đồng từ niềm hạnh phúc nhỏ bé của mình".
Trải qua hơn 30 năm đồng hành, ở tuổi 73, NSND Thanh Hoa có cuộc sống viên mãn bên chồng con tại một căn biệt thự nhà vườn rộng 1000m2 ở huyện Thạch Thất, ngoại thành Hà Nội.