Cận cảnh cầu cổ 250 tuổi có kiến trúc 'thượng gia hạ kiều' độc nhất cố đô Huế

Cầu ngói Thanh Toàn (xã Thuỷ Thanh, thị xã Hương Thuỷ, tỉnh Thừa Thiên - Huế) luôn là một trong những điểm du lịch nổi tiếng và đặc sắc của cố đô Huế. Cây cầu này không chỉ nổi tiếng bởi sự cổ kính mà còn độc đáo ở kiến trúc khi nó là một trong số ít những cây cầu được dựng theo lối "thượng gia hạ kiều" (trên là nhà dưới là cầu) còn tồn tại ở Việt Nam.

Theo thống kê thì ngoài cầu ngói Thanh Toàn hiện ở Việt Nam chỉ còn một vài cây cầu được dựng theo lối "thượng gia hạ kiều" như Chùa Cầu (Hội An), cầu ngói ở xã Hải Anh (Hải Hậu, Nam Định), cầu ngói Phát Diệm (Kim Sơn, Ninh Bình), hai cây cầu ngói ở Chùa Thầy (Hà Nội)...

Cầu ngói Thanh Toàn được đánh giá là cây cầu cổ có nhiều giá trị về mặt kiến trúc nghệ thuật và văn hóa... được xem là công trình làng quê đẹp nhất ở xứ Huế. Đây cũng là chiếc cầu gỗ được xếp vào loại hiếm và có giá trị nghệ thuật cao nhất trong các loại cầu cổ ở Việt Nam. Năm 1990, cây cầu này được Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch công nhận là di tích cấp quốc gia.

Cầu ngói Thanh Toàn được ghi nhận xây vào năm 1776, do một người cháu gái thuộc thế hệ thứ sáu của họ Trần ở Thuỷ Thanh là bà Trần Thị Ðạo xây dựng. 

Sử sách chép lại rằng, ngôi làng nhỏ ở đất Thuỷ Thanh xưa có dòng sông chảy qua. Người dân trong làng đi làm đồng ở phía bên kia sông đều phải chèo thuyền, các hoạt động đi lại đều phải gắn liền với thuyền, đò nên khá vất vả và mất thời gian. Qua bao mùa mưa nắng, rét buốt, thấy dân làng đều phải vất vả để qua sông. Là người làng, bà Trần Thị Đạo nghĩ đến việc phải làm một điều gì đó để thay đổi chuyện này. Với sự đức độ và lòng thương dân làng bà tự bỏ tiền của mình để xây dựng một cây cầu cho người dân đi lại thuận tiện hơn

Nhờ công đức dựng cầu ngói Thanh Toàn mà bà Trần Thị Đạo được dân làng tôn sùng, thờ phụng. Năm 1776, vua Lê Hiển Tông ban sắc khen ngợi bà Trần Thị Ðạo và miễn cho làng nhiều loại sưu dịch để họ nhớ đến công ơn và noi theo tấm gương tốt của bà. Năm 1925, vua Khải Định cũng ban sắc phong trần cho bà là Dực Bảo Trung Hưng Linh phò và lệnh cho dân lập bàn thờ ngay trên cầu để thờ cúng bà.

Gian thờ bà Trần Thị Đạo được đặt tại vị trí trung tâm, trang trọng nhất trên cầu ngói Thanh Toàn.

Ban đầu là chiều dài ban đầu của cầu ngói Thanh Toàn là 18,75m, rộng 5,82m. Tuy nhiên qua bốn lần trùng tu và ảnh hưởng của thời gian, thiên nhiên, chiến tranh ngày nay cầu chỉ còn dài 16,85m, rộng 4,63m. Cầu chia làm 7 gian, hai bên thân cầu có hai dãy bục gỗ và lan can để ngồi tựa lưng. Trên cầu có mái che, lợp ngói lưu ly. Từ ngoài nhìn vào bạn sẽ thấy tổng thể cây cầu mang hình dáng của một ngôi nhà.

Toàn bộ hệ thống sàn cầu cho đến các cột kèo ở cầu ngói Thanh Toàn đều được làm bằng gỗ.

Phần mái được lợp bằng ngói lưu ly và các hoạ tiết thì được trang trí bằng những những hình ảnh rồng, phượng, hoa lá và được sử dụng nghệ thuật khảm sành đặc trưng của cố đô Huế.

Sau gần 250 năm, tháng 4/2020 cầu ngói Thanh Toàn được chính quyền địa phương hạ giải để thực hiện bảo tồn, tu bổ và tôn tạo lại với tổng vốn đầu tư hơn 13 tỷ đồng.

Sau khi được trùng tu, cầu ngói Thanh Toàn thu hút nhiều người dân và du khách đến tham quan, chụp ảnh. Đây cũng là địa điểm thăm quan quen thuộc của những đoàn khách quốc tế đến Huế du lịch.