18:24 08/11/2024
Bản tin 113
Diệp hạ châu còn gọi là cây chó đẻ, chó đẻ răng cưa. Tại Việt Nam, cây còn có nhiều tên địa phương khác như: Cam kiềm, cỏ trân châu, rút đất, diệp hòa thái... Diệp hạ châu được nhắc nhiều đến với tác dụng mát gan, thanh lọc gan. Vậy, uống diệp hạ châu nhiều có tốt không?
Diệp hạ châu được dùng làm thuốc từ 2000 năm nay. Theo Trung Quốc Cao Đẳng Thực Vật Đồ Giám Bản (1972), Diệp hạ châu có tác dụng thanh can minh mục (mát gan sáng mắt), lợi thủy (trị phù ứ nước), giải độc tiêu tích (ăn uống không tiêu, bụng đầy trướng).
Diệp hạ châu có thể mọc thẳng hoặc bò. Chiều cao trung bình của cây chỉ đạt khoảng 80cm. Lá của cây khá mỏng và có hình bầu dục hay tam giác. Hoa mọc thành từng chùm ở đầu ngọn. Mùa hoa từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm và mùa quả từ tháng 7 đến tháng 9.
Ngoài Việt Nam, loại cây mọc hoang này còn xuất hiện ở một số quốc gia khác như Indonesia, Lào, Ấn Độ, Nhật Bản, Trung Quốc.
Mỗi bộ phận trên cây chứa các thành phần khác nhau và đều có thể làm thuốc. Tuy nhiên, lá cây là nơi chứa nhiều Phyllathin và Hypophyllatin nhất. Đây chính là hoạt chất có thể hỗ trợ điều trị các bệnh về gan vô cùng hiệu quả. Thân cây cũng chứa nhiều hoạt chất, có thể kể đến như Nirtetralin, Flavonoid, Lignin hay một số loại acid hữu cơ…
Sau khi thu hoạch, cây diệp hạ châu sẽ được chế biến bằng cách thái nhỏ thành từng khúc, rửa sạch và đem đi phơi nắng. Khi đã gần khô, cây sẽ được mang vào bóng râm để phơi cho đến khi khô hẳn. Sau đó, bảo quản trong hộp, túi đựng và dùng dần.
Uống diệp hạ châu nhiều có tốt không?
Dựa vào các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, cũng như kinh nghiệm của nhiều dân tộc trên thế giới, có thể tóm tắt một số công dụng chính của Diệp hạ châu như sau.
Tại Việt Nam, khá nhiều công trình nghiên cứu về tác dụng điều trị viêm gan của Diệp hạ châu đã được thực hiện, chẳng hạn: nhóm nghiên cứu của Lê Võ Định Tường (Học Viện Quân Y - 1990 - 1996) thành công với chế phẩm Hepamarin từ Phyllanthus amarus; nhóm nghiên cứu của Trần Danh Việt, Nguyễn Thượng Dong (Viện Dược Liệu) với bột Phyllanthin (2001).
Vào năm 1992, các nhà khoa học Nhật Bản cũng khám phá tác dụng ức chế sự phát triển HIV-1 của cao lỏng Phyllanthus niruri thông qua sự kìm hãm quá trình nhân lên của virus HIV. Năm 1996, Viện nghiên cứu Dược học Bristol Myezs Squibb cũng chiết xuất từ Diệp hạ châu được một hoạt chất tác dụng này và đặt tên là “Nuruside”.
Người Việt Nam, Ấn Độ, Trung Quốc dùng Diệp hạ châu để trị các chứng mụn nhọt, lở loét, đinh râu, rắn cắn, giun. Người dân Java, Ấn Độ dùng để chữa bệnh lậu. Theo kinh nghiệm dân gian Malaysia, Diệp hạ châu có thể dùng để trị các chứng viêm da, viêm đường tiết niệu, giang mai, viêm âm đạo...
Công trình nghiên cứu tại Viện Dược liệu - Việt Nam (1987 - 2000) cho thấy, khi dùng liều 10 - 50g/kg, Diệp hạ châu có tác dụng chống viêm cấp trên chuột thí nghiệm.
Cây thuốc có khả năng kích thích ăn ngon, kích thích trung tiện. Người Ấn Độ dùng để chữa các bệnh viêm gan, vàng da, kiết lỵ, táo bón, thương hàn, viêm đại tràng. Nhân dân vùng Haiti, Java dùng cây thuốc này trị chứng đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa,..
Một số bộ tộc thổ dân ở Nam Mỹ sử dụng DHC chữa sỏi mật và sỏi thận. Những vị pháp sư đã sử dụng khả năng đặc biệt của DHC trong tác dụng làm tiêu sỏi trong các chứng sạn mật, sạn thận nên đã đặt tên là cây tán sỏi. Trong Witch Doctor’s Apprentice, 1 quyển sách được xuất bản từ 1961, viết về những bí thuật chữa bệnh của những vị pháp sư người da đỏ ở vùng rừng già Amazon
Một nghiên cứu của trường Đại học Dược Santa Catarina (Brazil-1984) phát hiện một alkaloid của Diệp hạ châu (phyllan thoside) tác dụng chống co thắt cơ vân và cơ trơn. Các nhà khoa học đã nhờ vào điều này để giải thích hiệu quả điều trị sỏi thận, sỏi mật của cây thuốc.
Diệp hạ châu rất tốt nhưng theo các thầy thuốc Đông y thì việc dùng Diệp hạ châu thường xuyên là sai lầm, đặc biệt việc dùng uống thay thế nước lọc hàng ngày để mát gan, đẹp da.
Trả lời báo chí, Lương y Bùi Hồng Minh khuyến cáo “Dùng Diệp hạ châu phải theo lộ trình, có thể 5-7 ngày rồi dừng, không thể dùng thường xuyên, tùy tiện”.
Chuyên gia cho rằng, do diệp hạ châu có tính mát, lạm dụng chúng sẽ gây lạnh gan, dẫn tới xơ gan. Đặc biệt, không nên dùng Diệp hạ châu cho những người thể tỳ vị hư hàn, tức là những người dễ đầy bụng, khó tiêu, đại tiện lỏng nát, sợ lạnh. Nếu dùng trong trường hợp này sẽ làm cho tình trạng bệnh trầm trọng hơn.
Các chuyên gia cũng khuyến cáo thêm, khi có những triệu chứng bất thường, người bệnh nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị bệnh. Người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng các bài thuốc từ Diệp hạ châu để phòng tránh tối đa các tác dụng không mong muốn từ loại dược liệu này.
Trên đây là những thông tin giải đáp cho câu hỏi "Uống diệp hạ châu nhiều có tốt không?".