Trạng nguyên trẻ tuổi nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam là ai?

(VTC News) -

Trở thành trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam khi mới mười ba tuổi, cuộc đời ông gắn với nhiều giai thoại dân gian còn lưu truyền đến nay.

1. Trạng nguyên trẻ tuổi nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam là ai?

A

Nguyễn Trãi
B

Lê Văn Hưu
C

Mạc Đĩnh Chi
D

Nguyễn Hiền

Theo Bảo tàng lịch sử quốc gia, Nguyễn Hiền sinh ngày 12/7 năm Ất Mùi (1235), quê ở làng Vương Miện, huyện Thượng Hiền - nay là thôn Dương A, xã Nam Thắng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.
Nguyễn Hiền là trạng nguyên trẻ tuổi nhất trong nền khoa bảng Việt Nam. Ông mồ cô cha từ nhỏ, mẹ cho ông theo học sư cụ chùa Hà Dương ở làng Dương A. Tương truyền, lúc đầu vào học sư, mới viết được 10 trang giấy, Hiền liền đọc ngay như người từng đi học rồi, sư cụ lấy làm lạ. Một đêm, sư cụ nằm mộng thấy Phật quở rằng: "Trạng Nguyên mỗi lần vào chùa thường nghịch ngợm, sao nhà ngươi không răn đe, ngăn chặn?".
Sư tỉnh dậy, đốt đuốc khắp chùa thấy sau lưng các pho tượng đều có khắc chữ "phạt 30 roi", riêng hai pho hộ pháp ghi "phạt 60 roi", sư nhận ra ngay chữ của Hiền. Một hôm, sư lên lớp bèn lấy câu trong sách: "Kính quỷ thần mà phải lánh xa" mà dặn Hiền rằng: "Phật hay quỷ thần, trò không được nhạo báng". Hiền liền nhận lỗi và tự lau sạch những chữ mình viết. Từ đó càng chăm chỉ học tập, học đến đâu nhớ đến đó, xuất khẩu thành chương.

2. Năm bao nhiêu tuổi, vị Trạng nguyên này đã nổi tiếng và được mệnh danh là "thần đồng"?

A

11

Năm 11 tuổi, Hiền đã nổi tiếng và được mệnh danh là "thần đồng". Bấy giờ có người họ Đặng tự cho mình là đọc biết hết các sách, nghe tiếng tăm Hiền liền tìm đến nhà Hiền thử tài, ra đầu đề bài phú:
"Phượng hoàng sào a, kỳ lân du úc" và ra hạn cho Hiền số câu, mỗi câu phải có tiếng chỉ một loài cầm thú. Hiền liền ứng khẩu:
"Phi long kiên chiếu
Mã bất xuất hà
Ý bi Hữu Hùng chi thế
Ấp vu Trác Lộc chi a".
Người họ Đặng hết sức thán phục Hiền và tấm tắc khen là "Thiên tài".
B

12
C

13
D

14

3. Để mời được vị trạng nguyên nhỏ tuổi này về kinh thành, vua đã phải làm gì?

A

Đích thân nhà vua về đón
B

Vua viết thư mời về
C

Thưởng vàng bạc
D

Đem đồ lễ, xe ngựa đến đón

Tương truyền, sứ thần Trung Hoa đem bài thơ ngụ ngôn sang thử nhân tài nước Nam. Bài thơ như sau:
"Lưỡng nhật bình đầu nhật,
Tứ sơn điên đảo sơn,
Lưỡng vương tranh nhất quốc,
Tứ khẩu tung hoành gian".
Vua và các quan trong triều không ai giải nghĩa được là gì. Một viên quan tâu với vua xin mời trạng nguyên Nguyễn Hiền đến để hỏi nghĩa.
Các quan về đến quê mời gặp lúc Nguyễn Hiền đang nô đùa với chúng bạn. Nguyễn Hiền nói với các quan: "Trước đây vua nói ta chưa biết lễ, thì nay chính vua cũng không biết lễ. Không ai đi mời trạng nguyên về kinh lại không có lễ nghĩa". Quan về tâu lại với vua, rồi đem đồ lễ và xe ngựa đến đón, Nguyễn Hiền mới chịu về kinh thành. Sau khi về kinh thành giải nghĩa xong bài thơ, trạng Hiền viết thư cho sứ Trung Hoa, ông ta phải chịu là nước Nam có nhân tài.

4. Sau khi vào kinh thành giúp vua giải nghĩa bài thơ, Nguyễn Hiền được bổ nhiệm chức quan gì?

A

Lại bộ thượng thư
B

Ngự sử đại phu
C

Thượng thư bộ công

Nguyễn Hiền vào triều, vua bồi dưỡng ông học tiếp Tam giáo chủ khoa, tức đạo Lão, đạo Phật, đạo Khổng và bổ nhiện làm quan đến chức "Thượng thư bộ Công".
Những năm làm quan trong triều, Nguyễn Hiền có nhiều kế sách hay để phò vua giúp nước. Năm Ất Hợi, nước ta lại bị giặc Chiêm Thành xâm lược, nhà vua lo bèn giao cho trạng nguyên Nguyễn Hiền đánh giặc giữ nước. Chỉ ít lâu sau, quân giặc thất bại, trạng Hiền thu quân về Vũ Minh Sơn mở tiệc khao quân và tâu lên vua. Nhà vua vô cùng vui mừng và phong cho ông Trạng chức "Đệ nhất hiển quý quan".
D

Thượng thư bộ hình

5. Trạng Hiền mất khi mới bao nhiêu tuổi?

A

20
B

21

Theo Bảo tàng lịch sử quốc gia, ngày 14/8 năm Bính Tý, trạng nguyên Nguyễn Hiền lâm bệnh nặng và qua đời, khi mới 21 tuổi. Nhà vua thương tiếc truy phong ông là "Đại vương thành hoàng" và tôn làm thần ở 32 nơi.
Hiện nay, tại đền thờ trạng nguyên Nguyễn Hiền ở thôn Dương A (Nam Thắng, Nam Trực, Nam Định) còn giữ được nhiều bài vị, sắc phong, câu đối, đại tự, đặc biệt bảo tồn được cuốn Ngọc Phả nói về sự nghiệp của ông, trong đó có câu ca ngợi tài năng của Nguyễn Hiền như sau:
"Thập nhị tuế khôi khai lưỡng quốc,
Vạn niên thiên tuế lập tam tài".
Cuộc đời tuy ngắn nhưng tài năng, công đức và học vấn uyên thâm của trạng nguyên Nguyễn Hiền đã làm rạng danh thế hệ trẻ của Việt Nam, xứng đáng là tấm gương sáng về năng lực tự học thành tài, về đức độ yêu nước thương dân... Nguyễn Hiền xứng đáng được ghi nhận như là nhà bác học, nhà ngoại giao và nhà chính trị kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam.
C

22
D

23