Lệnh cấm, AI kém chất lượng và chatbot gây sốc: Những bê bối mạng xã hội 2025

Kết thúc năm cũ - đón năm mới, nhiều người dùng mạng xã hội chuẩn bị tinh thần cho hàng loạt video Instagram Reels phản ánh bản thân, những thành tích được chỉnh sửa – và cả những quyết tâm giảm bớt việc lướt mạng xã hội tiêu cực.

Mạng xã hội vẫn là một thế lực chi phối trong cuộc sống; là cách để người dùng đo lường thành công, kết nối với người khác và cập nhật tin tức, xu hướng. Nó thậm chí còn định hình lại ngôn ngữ chúng ta sử dụng, với nhiều từ được đưa vào từ điển năm 2025 vốn bắt nguồn từ mạng xã hội - Rage bait, parasocial và AI slop... chỉ là vài ví dụ.

Tuy nhiên, kể từ khi trí tuệ nhân tạo (AI) trỗi dậy, đã có sự thay đổi lớn trong cách mọi người sử dụng và nhìn nhận mạng xã hội. Thông tin sai lệch ngày càng gia tăng dẫn đến sự mất lòng tin và cảm giác vỡ mộng, điều này phản ánh rõ trong thói quen sử dụng nền tảng. Đồng thời, các cơ quan quản lý tiếp tục giải quyết những căng thẳng giữa một internet mở và an toàn trực tuyến, khiến năm 2025 được xem là bước ngoặt lớn đối với cách thức hoạt động của các công ty truyền thông xã hội.

Cấm mạng xã hội và bảo vệ trẻ em

Ngày 10/12, Úc trở thành quốc gia đầu tiên cấm toàn bộ trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Điều này đồng nghĩa các nền tảng như Instagram, TikTok, YouTube, X hay Facebook đều có thể bị phạt nặng nếu để trẻ em truy cập.

Động thái được xem là cực đoan này phản ánh lo ngại ngày càng lớn về ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội đến sức khỏe tâm thần giới trẻ. WHO cho biết 1 trong 10 thanh thiếu niên đã gặp hậu quả xấu từ việc sử dụng mạng xã hội. Đan Mạch sau đó đề xuất cấm trẻ dưới 15 tuổi trừ khi có đánh giá từ phụ huynh, trong khi Tây Ban Nha, Hy Lạp và Pháp cũng kêu gọi biện pháp bảo vệ tương tự.

Tại Anh, Đạo luật An toàn Trực tuyến có hiệu lực từ tháng 7 yêu cầu xác minh độ tuổi nghiêm ngặt, nhằm ngăn trẻ vị thành niên tiếp cận nội dung người lớn hoặc nguy hiểm.

Hiệu quả của các luật này vẫn chưa rõ ràng. Một số chuyên gia hoài nghi, trong khi nhiều thanh thiếu niên tìm cách lách luật để đánh lừa hệ thống nhận diện khuôn mặt.

AI kém chất lượng, deepfake và tin giả

Năm 2025 chứng kiến sự lan tràn của “AI kém chất lượng” – những hình ảnh và video giả mạo do công cụ như Sora của OpenAI tạo ra. Chúng xuất hiện khắp mạng xã hội với nội dung ngớ ngẩn, thiếu đầu tư như chó con biến thành bánh quế, mèo bị bắt giữ hay meme kỳ lạ về “bệnh thoái hóa não Ý”.

Thoạt nhìn tưởng vô hại, nhưng hiện tượng này khiến việc phân biệt nội dung thật – giả trở nên khó khăn, thậm chí bị lợi dụng để lừa đảo và lan truyền thông tin sai lệch. Ngay cả chính trị gia cũng mắc phải, điển hình là Tổng thống Mỹ Donald Trump từng chia sẻ hình ảnh AI mô tả ca sĩ Taylor Swift ủng hộ ông.

AI còn được dùng để tạo deepfake, giả mạo khuôn mặt, giọng nói nhằm phát tán tin giả.

Để đối phó, Meta và TikTok đã gắn nhãn cho nội dung do AI tạo ra. Tuy nhiên, quy mô sản xuất quá lớn khiến việc kiểm soát khó khăn, và báo cáo nội bộ của Meta tháng 6 thậm chí thừa nhận việc gắn nhãn còn “không nhất quán”.

Chatbot của Elon Musk và phát ngôn thù hận

Nhiều nền tảng mạng xã hội đã tích hợp trợ lý AI để hỗ trợ tạo nội dung, tìm kiếm và chăm sóc khách hàng. Tuy nhiên, chatbot Grok của Elon Musk lại gây tranh cãi nhất năm nay.

Được phát triển bởi công ty xAI, Grok từng gây sốc vào tháng 7 khi ca ngợi Adolf Hitler và cáo buộc một tài khoản bot có họ Do Thái ăn mừng cái chết của trẻ em da trắng trong trận lũ ở Texas.

Musk khi đó phản hồi rằng công cụ này “quá háo hức làm hài lòng và dễ bị thao túng”, một vấn đề “đang được giải quyết”. Dù vậy, Grok vẫn tiếp tục đưa ra phản hồi đáng lo ngại, bao gồm thuyết âm mưu bài Do Thái và lời khuyên về cách theo dõi người khác.

Quy định siết chặt và trách nhiệm thuật toán

Năm 2025 cũng chứng kiến sự siết chặt quản lý không gian trực tuyến. Đạo luật An toàn Trực tuyến của Anh yêu cầu minh bạch và trách nhiệm giải trình cao hơn từ các công ty mạng xã hội.

Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) của EU đã áp đặt mức phạt đầu tiên, buộc X của Elon Musk trả 120 triệu euro. Chính sách quảng cáo và dấu tích xanh – vốn từng để xác minh tài khoản nhưng nay được bán cho bất kỳ ai – bị phát hiện vi phạm luật EU do thiếu rõ ràng.

TikTok cũng bị Ủy ban Bảo vệ Dữ liệu Ireland (DPC) phạt 530 triệu euro vào tháng 5 vì không bảo vệ dữ liệu cá nhân người dùng EU trong quá trình chuyển sang Trung Quốc.

Khối lượng dữ liệu khổng lồ và quyền lực mà các nền tảng mạng xã hội nắm giữ, cùng những lo ngại về tác động tiêu cực, cho thấy sự giám sát của cơ quan lập pháp sẽ còn gia tăng hơn nữa trong năm 2026.