Khai bút đầu xuân: Cách hay dạy trẻ trong ngày Tết cổ truyền

Tục “Khai bút đầu xuân” không phải là một nghi lễ bắt buộc trong ngày Tết cổ truyền nhưng từ lâu đã được duy trì như một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt.

Trước đây thường chỉ có những ông đồ, thầy đồ, học sĩ…mới thực hiện nghi thức khai bút. Sau lễ cúng giao thừa, họ sẽ đốt lư trầm bên bàn viết và cầm cây bút thảo những câu đối hay, những chữ có ý nghĩa lên giấy đỏ hoặc giấy hoa tiên.

Ngày nay, tục “khai bút đầu xuân” đã có nhiều thay đổi. Nó không còn phổ biến mà mang đậm ý nghĩa như xưa nữa. Tuy nhiên, với nhiều gia đình, đặc biệt là các học sinh, giới văn sĩ, thi sĩ, người làm nghề viết lách… phong tục này vẫn rất được coi trọng.

Bởi ngoài những giá trị chân thiện mỹ, việc “khai bút đầu xuân” còn có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Việc khai bút không chỉ tượng trưng cho sự khởi đầu một sự nghiệp, sự học mà còn gửi gắm rất nhiều tâm tư, nguyện vọng về một năm mới suôn sẻ, hạnh phúc và thành công.

Với các bạn học sinh, khai bút đầu xuân vừa như một nghi lễ trang nghiêm, mang đậm nét truyền thống, vừa giúp các bạn hiểu rõ hơn trách nhiệm học tập của mình. Nghi lễ này cũng giúp cho các bạn nhỏ trưởng thành hơn, sống có trách nhiệm hơn và thấu hiểu được niềm vinh quang và nỗi vất vả của người đi học.

Vì thế, thay vì kiến nghị các thầy cô giáo không giao bài tập Tết cho con, các cha mẹ hãy chú trọng tổ chức nghi lễ khai bút đầu xuân cho các con. Các bước thực hiện như sau:

Xem ngày đẹp

Việc xem ngày không nên theo những tiêu chí mê tín mà các cha mẹ cho con lắng nghe thời tiết. Ngày nào nắng đẹp, tươi tắn, thì chúng ta cho con tổ chức nghi lễ này. Cả nhà cùng bàn bạc trước để chọn ngày khai bút cho con. Việc lựa chọn là của con, cha mẹ chỉ có trách nhiệm tư vấn.

Các bé có thể lựa chọn ngay góc học tập quen thuộc của mình, dọn dẹp sạch sẽ, trang hoàng tươi tắn một chút. Hoặc các bé có thể lựa chọn ngồi khai bút ở góc sân nắng đẹp, hoặc bên cửa sổ líu lo chim hót.

Chuẩn bị các vật dụng và trang trí góc khai bút

Các bé hãy lựa quyển vở đẹp nhất của mình, chiếc bút đẹp và đầy đủ mực, thước kẻ, bút chì và những vật dụng khác. Các bé có thể sử dụng đồ mới mua hoặc đồ cũ nhưng còn tốt. Nếu các vật dụng này đã bẩn thì cũng nên làm sạch trước cho đẹp.

Ngoài ra, các bé chuẩn bị một lọ hoa nho nhỏ đặt ở góc cho thêm tươi tắn. Cha mẹ có thể chuẩn bị cho con một cốc nước và vài chiếc bánh ngọt để con liên hoan sau khi khai bút. Mọi việc chuẩn bị này cần tiến hành trước kì khai bút độ vài tiếng.

Thay quần áo đẹp

Nếu các bé sống ở trong Nam, nơi khí hậu nóng, các bé có thể lựa chọn mặc áo dài, khăn xếp truyền thống. Các bé ở ngoài Bắc nếu có thể cũng nên lựa chọn bộ quần áo đặc biệt này. Tuy nhiên, các bé cũng cần quan tâm đến vấn đề giữ ấm cơ thể.

Thắp hương

Đây là một nghi lễ trang trọng. Việc các bé thắp hương khấn và hứa hẹn với các vị thần linh và gia tiên trong gia đình sẽ giúp các bé hiểu thêm về trách nhiệm học hành. Cha mẹ có thể giúp con đốt hương, cắm hương. Vào giờ lành đã định, các bé chắp tay khấn trước bàn thờ và hứa năm tới sẽ cố gắng học hành chăm chỉ.

Khai bút

Tục lệ ngày xưa, các ông đồ sẽ viết một chữ thật riêng, thật đẹp để treo trong ngày Tết. Ngày nay, các bé chỉ cần ngồi xuống bắt đầu viết những dòng chữ thật đẹp. Các bé nên lựa chọn làm luôn một vài bài tập Tết mà cô giáo đã giao cho bé.

Cha mẹ tặng quà

Các cha mẹ có thể chuẩn bị trước một món quà để tặng và chúc mừng con nhân lễ Khai bút. Các cha mẹ có thể lựa chọn một món đồ dùng học tập hoặc một chữ Thư pháp mà cha mẹ đã mua hoặc xin của ông đồ nào đó. Các bé sẽ treo chữ đó ngay góc học tập để học hành tấn tới. Cha mẹ chờ cho con làm xong phần bài đã định trước rồi bước tới chúc con năm mới học hành hanh thông và tặng quà. Các bé sẽ vô cùng phấn khởi đấy nhé.

Liên hoan sau lễ Khai bút

Bây giờ, nước và bánh ngọt đã đến lúc dùng đến. Bé có thể mời cả nhà cùng tham gia liên hoan.

Lễ Khai bút đầu xuân kết thúc nhưng dư vị của nó chắc chắn sẽ còn đọng mãi trong lòng con. Con sẽ bắt đầu năm mới với những niềm vui và trọng trách mới. Vì thế, tớ mong các cha mẹ bỏ chút công sức giúp con tổ chức lễ khai bút này thật đặc biệt và đáng nhớ.

TS Vũ Thu Hương (ĐH Sư phạm Hà Nội)