22:48 02/11/2024
Hậu trường
Ngày 27/11/2020, Fakhrizadeh, người đứng sau chương trình vũ khí hạt nhân của Iran, lái chiếc Nissan Teana cùng vợ đến thị trấn Absard, tỉnh Tehran (Iran). Trên đoạn đại lộ nối với cao tốc, các đặc vụ làm việc cho lực lượng tình báo Mossad (Israel) đậu sẵn chiếc Nissan Zamyad màu xanh để theo dõi Fakhrizadeh. Ẩn dưới những vật liệu ngụy trang trên xe là khẩu súng máy bắn tỉa 7,62 mm.
Khoảng 1h chiều (giờ địa phương), lực lượng tấn công nhận tin Fakhrizadeh cùng vợ và đội vệ binh chuẩn bị lên đường tới Absard, khu vực sống của nhiều người thuộc giới tinh hoa Iran. Kế hoạch ám sát Fakhrizadeh đã sẵn sàng.
Tên sát thủ là tay bắn tỉa điêu luyện. Hắn vào vị trí, chỉnh ống ngắm, điều khiển vũ khí và nhẹ nhàng bóp cò. Tuy nhiên, hắn không hề có mặt tại Absard. Thực chất, tay súng ngồi điều khiển robot sát thủ qua màn hình máy tính cách hơn 1.600 km, vị trí cụ thể không được tiết lộ.
Lên ý tưởng cho kế hoạch ám sát
Truyền thông Iran đưa tin về vụ ám sát sau đó vài tiếng, tuy nhiên cách mô tả lại khác nhau. Một số trang báo ghi rằng, sát thủ giết chết Fakhrizadeh là robot điều khiển từ xa. Trong khi đó, nhiều trang báo mô tả cuộc đấu súng dữ dội tại hiện trường.
Đa số ý kiến cho rằng giả thuyết Fakhrizadeh bị robot ám sát khó xảy ra. Tuy nhiên, điều đó là sự thật. Gần một năm sau khi Fakhrizadeh bị bắn chết, thông tin chi tiết về cuộc ám sát được New York Times tiết lộ sau nhiều đợt phỏng vấn các quan chức Mỹ, Israel và Iran.
Fakhrizadeh được tôn vinh như người hùng dân tộc tại thủ đô Tehran (Iran). (Ảnh: Getty Images)
Kế hoạch cho vụ ám sát được thống nhất vào đầu năm 2020 sau hàng loạt cuộc họp giữa các quan chức Israel, dẫn đầu bởi Giám đốc Mossad, Yossi Cohen. Một số lãnh đạo Mỹ cũng tham gia như cựu Tổng thống Donald Trump, cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo và cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA), Gina Haspel.
Israel áp dụng nhiều phương pháp khác nhau trong các vụ ám sát trước đây, nhắm vào những kỹ sư hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, Fakhrizadeh là mục tiêu khó tiếp cận nhất. Lực lượng này đã cân nhắc kích nổ bom dọc theo đường đi, buộc đoàn xe hộ tống Fakhrizadeh dừng lại để tấn công. Tuy nhiên, kế hoạch bị loại bỏ bởi có thể khiến nhiều người thương vong.
Sau đó, ý tưởng dùng súng máy điều khiển từ xa, cố định từ trước được đề xuất. Tuy nhiên, cách này đòi hỏi sự chuẩn bị phức tạp, khả năng sai số cao. Lượng thiết bị lớn và cồng kềnh còn gây khó khăn để vận chuyển và cất giấu, người điều khiển cũng cần có mặt gần đó.
Dù vậy, Israel không thể trì hoãn kế hoạch bởi nếu Joe Biden đắc cử tổng thống, ông ta có thể khôi phục các thỏa thuận hạt nhân với Iran, điều quan chức Israel không mong muốn.
Robot sát thủ tích hợp AI, camera nhận diện khuôn mặt
Súng máy của Israel là phiên bản đặc biệt của khẩu FN MAG do Bỉ sản xuất, gắn trên con robot trang bị nhiều công nghệ tiên tiến. Một quan chức tình báo tiết lộ hệ thống này tương tự khẩu Sentinel 20 của Tây Ban Nha.
Nếu cộng lại, khẩu súng, robot và các phụ kiện có thể nặng khoảng một tấn. Do đó, chúng được tách thành những bộ phận nhỏ, vận chuyển lậu từng mảnh vào Iran theo nhiều tuyến đường và thời gian, sau đó bí mật lắp ráp.
Mẫu robot được chế tạo gắn vừa thùng sau của xe bán tải Zamyad. Các camera nhận diện khuôn mặt được gắn lên xe rồi truyền hình ảnh về phòng điều khiển, cung cấp đầy đủ thông tin về mục tiêu, mức độ an ninh và môi trường xung quanh. Thuốc nổ được chất lên xe để kích hoạt sau vụ ám sát nhằm phá hủy mọi bằng chứng, kể cả con robot.
Khẩu súng máy của Israel là phiên bản đặc biệt của mẫu FN MAG do Bỉ sản xuất (ảnh). (Ảnh: Getty Images)
Còn nhiều yếu tố phức tạp trong việc điều khiển vũ khí từ xa. Khẩu súng khi gắn lên xe bị rung sau mỗi phát bắn, làm thay đổi quỹ đạo các viên đạn.
Dù kết nối bằng vệ tinh, tín hiệu từ robot với phòng điều khiển vẫn có độ trễ. Thời gian để hình ảnh camera truyền đến tên sát thủ (tại phòng điều khiển) và tín hiệu bóp cò đến robot khoảng 1,6s, không tính thời gian phản ứng của người điều khiển. Tuy nhiên, mọi chêch lệch được AI tính toán để hiệu chỉnh khẩu súng bắn trúng mục tiêu.
Thách thức khác nằm ở việc xác định Fakhrizadeh là người lái chiếc Teana theo thời gian thực, không phải vợ, vệ sĩ hay con của ông. Do không có hệ thống drone giám sát như Dải Gaza, Israel sử dụng chiếc xe hơi bị tháo bánh để ngụy trang thành xe hỏng, đặt tại ngã ba khiến phương tiện phải quay đầu, rẽ vào đại lộ Imam Khomeini. Trên xe này gắn thêm một camera nhận diện khuôn mặt.
Rạng sáng 27/11/2020, các quan chức Israel thông báo cho Mỹ rằng kế hoạch ám sát bắt đầu. Chiếc xe bán tải Zamyad màu xanh đậu trên làn đường khẩn cấp, đại lộ Imam Khomeini. Cuộc điều tra sau đó phát hiện camera an ninh trên đường đã bị vô hiệu hóa.
Trong đoàn xe rời Rostamkala (Iran), chiếc đầu tiên là xe an ninh, sau đó là mẫu Nissan màu đen do Fakhrizadeh cầm lái, có vợ Sadigheh Ghasemi bên cạnh, phía sau là 2 xe an ninh khác.
Theo con trai Hamed Fakhrizadeh và các quan chức Iran, đội an ninh đã cảnh báo Fakhrizadeh về mối đe dọa tiềm tàng, khuyến nghị không nên ra ngoài. Tuy nhiên, Fakhrizadeh cho biết ông có lớp giảng dạy tại Tehran vào ngày tiếp theo và không thể dạy online.
Đoạn đường nơi đoàn xe hộ tống của Fakhrizadeh đi qua, gặp xe ngụy trang của lực lượng ám sát nên phải quay đầu, rẽ vào đại lộ Imam Khomeini, nơi xe bán tải đặt súng máy được chuẩn bị sẵn. (Ảnh: New York Times)
Ali Shamkhani, Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Iran nói với truyền thông nước này rằng các cơ quan tình báo thậm chí biết về địa điểm có thể xảy ra vụ ám sát, nhưng không chắc về thời gian. Một quan chức khác khẳng định từng nghe việc Israel đã xâm nhập vào chi tiết an ninh của Fakhrizadeh, biết rõ những thay đổi về lịch trình, tuyến đường của ông.
Theo Shamkhani, quá nhiều lời đe dọa khiến Fakhrizadeh không còn quan tâm đến chúng. Ông từ chối ngồi trên xe bọc thép và muốn tự cầm lái. Kỹ sư hạt nhân yêu cầu vệ sĩ lái xe riêng, chạy theo sau chứ không ngồi chung. Nếu Fakhrizadeh ngồi phía sau, nhiều khả năng việc xác định mục tiêu của robot đã khó khăn hơn. Nếu xe được bọc thép và có cửa sổ chống đạn, lực lượng tấn công có thể phải dùng đạn nặng, làm kế hoạch thêm phức tạp.
Sự cố duy nhất vén màn vụ ám sát
Trước thời điểm 3h30 chiều 27/11, đoàn xe hộ tống đến ngã rẽ trên đường Firuzkouh, gặp phải xe ngụy trang nên phải quay đầu. Chiếc Nissan của Fakhrizadeh gần như dừng bánh, hình ảnh của ông và vợ được tên sát thủ thấy rõ từ camera trên xe ngụy trang. Khi vào đại lộ Imam Khomeini, đoàn xe giảm tốc trước chiếc Zamyad xanh dương bởi phía trước là gờ giảm tốc.
Ngay sau đó, khẩu súng nã đạn trước chiếc Nissan, khiến xe đổi hướng và dừng lại. Tên sát thủ tiếp tục điều chỉnh tầm nhìn và bắn loạt đạn khác, trúng kính chắn gió ít nhất 3 phát và vai của Fakhrizadeh một lần. Kỹ sư hạt nhân của Iran bước ra khỏi xe và nép mình sau cánh cửa. Thêm 3 viên đạn bắn vào xương sống khiến ông gục xuống.
Nhà vô địch judo quốc gia Hamed Asghari là vệ sĩ đầu tiên bước đến từ đoàn xe hộ tống. Trên tay Asghari cầm khẩu súng trường, bối rối nhìn xung quanh. Trong khi đó, người vợ Ghasemi ngồi ôm chồng và yêu cầu mọi người rời đi.
Chiếc Nissan của Fakhrizadeh sau vụ ám sát. (Ảnh: Reuters)
Chiếc Zamyad màu xanh dương phát nổ để tiêu hủy con robot và khẩu súng. Tuy nhiên, đó là chi tiết duy nhất trong kế hoạch không diễn ra như ý muốn. Thay vì vỡ thành từng mảnh, hầu hết bộ phận văng lên không trung rồi rơi xuống đất, đa số hư hỏng nhưng vẫn nguyên vẹn. Điều đó khiến Iran có thể thu thập và phân tích hệ thống đã ám sát Fakhrizadeh.
Theo lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, thông tin vụ ám sát sử dụng hệ thống vệ tinh thông minh, tích hợp trí tuệ nhân tạo là chính xác. Toàn bộ hoạt động diễn ra trong chưa đầy một phút, tổng cộng 15 viên đạn được bắn.
Các điều tra viên xác nhận không có viên đạn bắn trúng Ghasemi dù bà ngồi cách mục tiêu chỉ vài chục cm. Họ cho rằng phần mềm nhận diện khuôn mặt đã mang đến sự chính xác.
"Đó không phải cuộc tấn công khủng bố đơn giản... Vụ ám sát Fakhrizadeh phức tạp hơn nhiều. Ông ấy không được công chúng biết đến, nhưng rất nổi tiếng với những kẻ thù của sự phát triển nước Iran", Hamed Fakhrizadeh, con trai của Mohsen Fakhrizadeh chia sẻ.