Nữ giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam là ai?

Bà Hoàng Xuân Sính sinh năm 1933, là người làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội. Hiện nay, bà là một nữ chính khách, nhà quản lý giáo dục, nhà toán học, giáo sư và nhà giáo nổi tiếng. Không chỉ vậy, bà còn được biết tới là nữ giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam.

Nhờ bối cảnh gia đình nên ngay từ nhỏ, bà Sính đã được tiếp xúc với các bậc tri thức đương thời như Giáo sư Vũ Đình Hòe và Giáo sư Hoàng Xuân Hãn. Cũng nhờ vậy mà tình yêu học tập của nữ giáo sư này ngày một lớn dần theo thời gian. Năm 1948, sau khi học hết cấp II, bà Sính quyết định theo học tại trường cấp III Chu Văn An, khi ấy là trường nam sinh. Thời đó, chuyện nam nữ học chung là điều gì đó rất ghê gớm, nhưng bà Hoàng Xuân Sính vẫn vượt qua được những định kiến xã hội để theo đuổi việc học tập đến cùng. 

Năm 1951, bà tốt nghiệp bằng Tú tài 1 ở Hà Nội ban Sinh ngữ tiếng Anh và tiếng Pháp. Sau đó, bà sang Pháp tiếp tục học thêm bằng Tú tài 2 chuyên ngành Toán học bởi được khuyên, muốn xây dựng đất nước thì học các môn khoa học là rất quan trọng. 

Bà Hoàng Xuân Sính thời trẻ.

Tốt nghiệp đại học, bà tiếp tục học lên cao học để lấy bằng thạc sĩ toán và nhận được bằng vào năm 26 tuổi. Phải biết rằng thời đó, ngay cả nhiều người Pháp cũng thi trượt thạc sĩ, chứ đừng nói đến một cô gái Việt. Chính vì vậy, thành tích của bà Sính là vô cùng xuất sắc. Các tờ báo trong nước cũng vui mừng, đăng tải thông tin cô gái Việt đạt học vị cao ở nước ngoài. Việc luôn được quê hương dõi theo khiến bà Sính vô cùng xúc động và càng thôi thúc kế hoạch về nước để cống hiến.

3 tháng sau khi nhận bằng thạc sĩ, bà Hoàng Xuân Sính trở về nước, giảng dạy tại khoa Toán, Đại học Sư phạm Hà Nội với chức danh Chủ nhiệm bộ môn Đại số. Vừa dạy, bà vừa nghiên cứu khoa học. Cũng trong những năm tháng này, bà đã viết luận án: "Lý thuyết Gr-phạm trù", dưới sự hướng dẫn của nhà toán học nổi tiếng người Pháp Alexander Grothendieck.

Năm 1975, bà Hoàng Xuân Sính sang Pháp bảo vệ luận án tại Đại học Paris 7. Trước khi sang Paris bảo vệ luận án, bà đã trình bày kết quả nghiên cứu của mình tại Đại hội Toán học Việt Nam năm 1971 ở Hà Nội và Đại hội Toán học thế giới năm 1974 được tổ chức ở Vancouver (Canada).

Dù bị thử tài bằng cách ra đề thi tại chỗ bà Hoàng Xuân Sính đã xuất sắc vượt qua và nhận danh hiệu nữ Tiến sĩ toán học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Paris. Bà cũng là người phụ nữ nước ngoài đầu tiên đến Paris bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ quốc gia về toán học.

Giáo sư Hoàng Xuân Sính.

Ngày 29/4/1980, Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký quyết định công nhận chức vụ khoa học Giáo sư cho 83 cán bộ và Phó Giáo sư cho 347 cán bộ làm công tác giảng dạy đại học và nghiên cứu khoa học. Trong đó có nữ giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam. Đó là Giáo sư Hoàng Xuân Sính ở lĩnh vực đại số. Như vậy, Giáo sư Hoàng Xuân Sính là vừa là nữ tiến sĩ vừa là nữ giáo sư toán học đầu tiên ở Việt Nam.

Giáo sư Hoàng Xuân Sính là một trong những người sáng lập Đại học Thăng Long, là hiệu trưởng đầu tiên của trường. Hiện bà giữ chức Chủ tịch Hội đồng Quản trị của Đại học Thăng Long. Những năm qua, bà đạt được rất nhiều giải thưởng, thành tựu lớn: Được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân cao quý; được chính phủ Pháp tặng "Huân chương Cành cọ Hàn lâm" vào năm 2003 vì những đóng góp to lớn của cá nhân bà cho công cuộc phát triển và hợp tác nghiên cứu khoa học Pháp - Việt.

Ngoài ra bà Hoàng Xuân Sính từng là thành viên Hội đồng xét tặng Giải thưởng Kovalevskaya cho các nhà khoa học nữ xuất sắc ở Việt Nam. Nhiều năm, bà là trưởng đoàn học sinh Việt Nam đi dự thi Olympic Toán quốc tế.