00:05 30/12/2024
Reels
Trung Đông, và thực tế là phần lớn thế giới, đang chuẩn bị cho việc Iran thực hiện cuộc tấn công trả đũa vào Israel sau vụ ám sát nhà lãnh đạo chính trị của Hamas. Thế nhưng, liệu Tehran có sẵn sàng lùi bước để đổi lấy tiến triển trong các cuộc đàm phán hòa bình ở Gaza không? Đó là hy vọng của các nhà lãnh đạo khu vực tụ họp tại một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp ở Jeddah (Ả Rập Xê-út).
Thế giới nín thở chờ đợi
Hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp ở Jeddah diễn ra vào ngày 7/8 và thế giới đang trong tình trạng căng thẳng. Các chuyến bay qua Iran và các nước láng giềng đã bị hủy bỏ vì lo ngại tên lửa có thể phóng đi bất cứ lúc nào.
Với việc đất nước của mình đang trong trạng thái chờ kích hoạt một cuộc chiến khu vực, Quyền Bộ trưởng Ngoại giao Iran Ali Bagheri thì thầm với một trợ lý cúi xuống gần để nghe rõ lời ông.
Quyền Bộ trưởng Ngoại giao Iran Ali Bagheri tham dự hội nghị thượng định tại Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) ở Jeddah, Ả Rập Xê-út, ngày 7/8. (Ảnh: Getty Images)
Ngoại trưởng Cameroon ngồi bên phải ông Bagheri, còn Ngoại trưởng Yemen ngồi bên trái, trong căn phòng với các ngoại trưởng từ các quốc gia đa số dân theo đạo Hồi, tất cả đều có mặt để giúp ngăn chặn một kịch bản xung đột lan rộng hơn.
Kể từ khi thủ lĩnh chính trị của Hamas, Ismail Haniyeh, bị ám sát ở Tehran vào tuần trước, các nhà lãnh đạo Iran thề sẽ trả thù Israel.
Israel chưa xác nhận cũng như không phủ nhận trách nhiệm.
Diễn biến cuộc họp được Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi chia sẻ với CNN: "Bước đầu tiên để ngăn chặn sự leo thang là chấm dứt nguyên nhân gốc rễ của nó, đó là cuộc đổ bộ đang diễn ra của Israel ở Gaza".
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết Mỹ và các đồng minh đã trực tiếp thông báo cho cả Israel và Iran rằng "không bên nào nên để cuộc xung đột này leo thang", đồng thời cho biết các cuộc đàm phán ngừng bắn đã bước vào "giai đoạn cuối" và có thể đổ vỡ bởi sự leo thang ở các nơi khác trong khu vực.
Ngoại trưởng Jordan Safadi đã có mặt tại Tehran vào cuối tuần và gặp cả ông Bagheri và Tổng thống mới của Iran Masoud Pezeshkian. Ông Safadi tin rằng Iran có thể đang tìm cách giảm căng thẳng.
Iran cần một lý do ngoại giao để rút lại những lời đe dọa vội vã chống lại Israel ngay sau vụ giết hại Haniyeh. Một lệnh ngừng bắn ở Gaza cho phép Tehran tuyên bố rằng họ quan tâm nhiều hơn đến tính mạng của người Palestine trong vùng đất này hơn việc trả thù sẽ là một giải pháp phù hợp. Tuy nhiên, phần thưởng cần phải đủ lớn cho Iran vì danh dự và khả năng răn đe của họ đang bị đe dọa.
Tổng thống Pháp Emanuel Macron đang gia tăng ảnh hưởng ngoại giao của mình, tuyên bố trong một cuộc điện đàm với người đồng cấp Iran Pezeshkian hôm 7/8 rằng "cần từ bỏ" việc trả thù Israel.
Phản ứng của Tổng thống Pezeshkian cho thấy ông thiện chí lắng nghe. "Nếu Mỹ và các nước phương Tây thực sự muốn ngăn chặn chiến tranh và bất ổn trong khu vực, họ nên ngay lập tức ngừng việc bán vũ khí và ủng hộ chế độ Do Thái, buộc chế độ này ngừng diệt chủng, chấm dứt các cuộc tấn công vào Gaza và chấp nhận một lệnh ngừng bắn", ông nói.
Người dân Iran tham dự lễ tưởng niệm thủ lĩnh Hamas bị ám sát, Ismail Haniyeh, tại Tehran, Iran, ngày 1/8. (Ảnh: Reuters)
Hezbollah sẽ hành động một mình?
Gần 10 tháng kể từ khi cuộc chiến xung đột Gaza bùng phát sau cuộc tấn công tàn bạo của Hamas vào Israel ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người Israel bị sát hại và ít nhất 250 người khác bị bắt làm con tin, trong khi gần 40.000 người Palestine đã thiệt mạng, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy cuộc xung đột sẽ kết thúc.
Vấn đề trong đàm phàn một lệnh ngừng bắn ở Gaza là nó chỉ dựa trên hy vọng mà không có yếu tố thực tế.
Để đạt được lệnh ngừng bắn, cần phải có sự chấp thuận của Thủ tướng Israel Netanyahu.
Điều kiện này vốn đã khó và Hamas vừa khiến mọi chuyện trở nên khó khăn hơn khi thay thế thủ lĩnh Haniyah bằng người đồng cấp cứng rắn hơn, Yahya Sinwar, người đã lên kế hoạch cho các cuộc tấn công vào ngày 7/10. Vào lúc này, nhóm dường như cũng không có ý định tham gia các cuộc đàm phán thực sự.
Theo sự đồng thuận tại cuộc họp thượng đỉnh khẩn cấp hôm 7/8, sự thay đổi, nếu có, phải đến từ bên ngoài, từ người duy nhất có đủ ảnh hưởng để kiềm chế Thủ tướng Israel Netanyahu, chính là Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Nhưng sau gần một năm xung đột, ông Biden vẫn từ chối đối đầu với chính phủ Israel cực hữu nhất trong lịch sử, điều này càng làm gia tăng sự thất vọng ở Jeddah.
Riyad Mansour, Đại diện thường trực của Palestine tại Liên Hợp Quốc, cũng có mặt trong phòng, nhấn mạnh: "Khu vực không cần leo thang. Điều khu vực cần là một lệnh ngừng bắn. Điều khu vực cần là giải quyết các quyền hợp pháp. Tôi có cảm giác rằng Thủ tướng Netanyahu muốn kéo Tổng thống Biden vào một cuộc chiến với Iran".
Ông Mansour cho biết Iran nhận được sự ủng hộ ngoại giao trong hội nghị thượng định Jeddah nhằm giúp nước này thoát khỏi thế khó xử.
Khi quyền Bộ trưởng ngoại giao Iran rời khỏi Jeddah sau cuộc họp khẩn cấp kéo dài bốn giờ, sự chú ý lại chuyển hướng sang lực lượng Hezbollah tại Lebanon được Iran hậu thuẫn. Lực lượng này cũng có ý định trả thù cho vụ ám sát chỉ huy quân sự cấp cao Fu'ad Shukr tại Beirut, vài giờ trước khi Haniyeh bị giết.
Một chiến binh Hezbollah đứng trước pháo chống tăng tại Lebanon. (Ảnh: Reuters)
Một quan chức Mỹ và một quan chức tình báo phương Tây nói với CNN rằng hiện nay lo ngại về việc Hezbollah trả đũa Israel cao hơn so với Iran, không ngoại trừ khả năng nhóm dân quân đóng tại Lebanon có thể hành động độc lập.
Với Thủ tướng Israel Netanyahu, cả Iran và Hezbollah là hai cánh tay khác nhau có chung một cái đầu.
Ngoại trừ cuộc "đấu súng" trực tiếp giữa Iran và Israel vào tháng 4, Hezbollah luôn bên tung đòn với Israel. Lần này, nhóm có thể tung ra một đòn kép, một cho Shukr và một cho Haniyeh của Hamas.
Trong trường hợp đó, hành động trả đũa của Israel đối với Hezbollah lại có thể trở thành sự leo thang trong khu vực kéo theo Iran vào mà ai cũng lo sợ.
Rõ ràng là cuộc họp ở Jeddah và hoạt động ngoại giao hậu trường đã tạo ra không gian và thời gian để phát triển một lối thoát khỏi xung đột, ít nhất là đang có chút tác động cho đến thời điểm hiện tại.
Liệu lối thoạt này có tan biến thành một hy vọng hão huyền nữa hay không phụ thuộc vào Quyền Ngoại trưởng Iran Bagheri và Tổng thống của nước này.