Chuyện gì sẽ xảy ra sau khi ông Zelensky hết nhiệm kỳ?

Tổ chức một cuộc bầu cử tổng thống trong bối cảnh tên lửa bay ngang thủ đô, hoặc các cuộc tấn công pháo binh đổ bộ - có vẻ là một viễn cảnh không ai dự đoán được. Nhưng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chưa loại trừ khả năng này.

Nhiệm kỳ 5 năm của ông sẽ kết thúc sau vài tháng nữa, và nếu không có chiến tranh, ông sẽ chuẩn bị từ chức hoặc vận động tranh cử nhiệm kỳ thứ hai.

Các nhà phân tích cho rằng khả năng bỏ phiếu trong thời chiến ở Ukraine là một điều khó xảy ra, vì theo thiết quân luật của nước này, các cuộc bầu cử sẽ bị đình chỉ.

Nhiệm kỳ 5 năm của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẽ kết thúc sau vài tháng nữa.

Bầu cử thời chiến

Tuy nhiên, theo New York Times, trong tầng lớp chính trị ở Kiev vẫn có tin đồn ông Zelensky có thể vẫn muốn tổ chức bỏ phiếu. Điều này sẽ có tác động sâu rộng đối với chính phủ của ông, cuộc chiến và các đối thủ chính trị - trong lo ngại rằng cuộc bầu cử sẽ không thể có tính cạnh tranh như thông thường. 

Cuộc tranh luận khả năng bầu cử diễn ra trong bối cảnh áp lực ngày càng tăng đối với Ukraine, nhằm chứng minh cho các nhà tài trợ phương Tây về khả năng quản trị tốt, điều mà ông Zelensky đã ca ngợi. Những người phản đối nói rằng "bầu cử một chiều" trong thời chiến có thể làm suy yếu hình ảnh này. 

Một bản kiến nghị phản đối cuộc bầu cử đã thu hút được 114 chữ ký. 

Tuy nhiên, cuộc bầu cử mới cũng có thể củng cố quyền lực của ông Zelensky nếu ông quyết định về việc có nên tham gia một cuộc chiến kéo dài sắp tới hay không, hoặc tăng thêm uy tín của ông trong các cuộc đàm phán. 

Zelensky cho biết ông ủng hộ các cuộc bầu cử, nhưng chỉ khi các giám sát viên quốc tế có thể chứng nhận việc bầu cử này là tự do, công bằng và toàn diện, đồng thời vạch ra nhiều trở ngại đối với việc tổ chức bỏ phiếu. Các đối thủ chính trị của ông thì thẳng thắn hơn trong việc từ chối các cuộc bầu cử, nói rằng chiến tranh đã tạo ra quá nhiều hỗn loạn để có thể tổ chức bỏ phiếu đúng cách.

Serhiy Prytula, một nhân vật đối lập và giám đốc một tổ chức từ thiện hỗ trợ quân đội, cho biết: “Bước đầu tiên là chiến thắng đã rồi mới đến mọi thứ khác”, bao gồm cả sự hồi sinh các hoạt động chính trị trong nước ở Ukraine. Các cuộc khảo sát ý kiến thường xuyên xếp nhân vật này vào top ba nhà lãnh đạo được kính trọng nhất đất nước, cùng với ông Zelensky và chỉ huy quân đội, Tướng Valery Zaluzhny.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden và các chính phủ châu Âu ủng hộ Ukraine về mặt quân sự vẫn chưa công khai bình luận về cuộc bầu cử. Nhưng ý tưởng này đã thu hút được sự chú ý rộng rãi hơn khi Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham nói Ukraine nên tiến hành bỏ phiếu bất chấp chiến tranh.

“Các ông cần phải làm hai việc cùng một lúc”, ông Graham nói trong chuyến thăm Kiev vào tháng 8. “Chúng tôi mong đất nước có những cuộc bầu cử tự do và công bằng, ngay cả khi đang bị tấn công”.

Để tổ chức bầu cử, Ukraine sẽ phải dỡ bỏ, ít nhất là tạm thời, tình trạng thiết quân luật. Đó là trong trường hợp bầu cử quốc hội. Trường hợp bầu cử tổng thống thì họ sẽ phải sửa đổi luật. 

Ông Zelensky cho rằng trở ngại lớn là cần phải đảm bảo cho những Ukraine sống ở nơi lực lượng Nga kiểm soát có thể bỏ phiếu. “Chúng tôi đã sẵn sàng". Ông phát biểu tại một hội nghị ở Kiev vào tháng 9. "Đây không phải là vấn đề dân chủ. Đây chỉ là vấn đề an ninh".

Nhà lãnh đạo Ukraine cũng từng cho rằng bỏ phiếu trực tuyến có thể là một giải pháp.

Quan chức Ukraine nói gì?

Ukraine đã bầu ra sáu tổng thống kể từ khi tuyên bố độc lập vào năm 1991.

Chính trị Ukraine xoay quanh các đảng được thành lập bởi những nhân vật nổi bật, hơn là các quan điểm chính sách. Có đảng Fatherland (Tổ quốc), do Yulia Tymoshenko, người phụ nữ nổi bật nhất trong chính trường Ukraine lãnh đạo; The Punch (Cú đấm), do Vitali Klitschko, thị trưởng Kiev, cũng là cựu võ sĩ quyền anh, lãnh đạo; đảng The Voice (Tiếng nói), do Svyatoslav Vakarchuk, một ngôi sao nhạc rock lãnh đạo; và đảng Servant of the People (Đầy tớ của Nhân dân) của ông Zelensky, được đặt tên theo một chương trình truyền hình.

Cuộc tranh luận về khả năng bầu cử thể hiện các cuộc xung đột chính trị quen thuộc tại Ukraine. Hầu hết các đối thủ chính trị của Zelensky đã kiềm chế không chỉ trích ông quá mức trong chiến sự, nhưng họ cũng nói rằng một cuộc bỏ phiếu bây giờ sẽ không công bằng.

Dmytro Razumkov, cựu chủ tịch quốc hội trong phe đối lập chính trị nói cơ hội chiến thắng của Zelensky “gần như chắc chắn sẽ thấp hơn sau khi chiến tranh kết thúc”.

Volodymyr Ariev, một thành viên quốc hội khác cho rằng một cuộc bầu cử bây giờ sẽ chỉ làm suy yếu Ukraine, khi các chính trị gia vận động tranh cử, cạnh tranh và chỉ trích lẫn nhau. Ông đã ủng hộ Zelensky thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc bao gồm các thành viên của phe đối lập.

Các cuộc khảo sát dư luận đã liên tục thể hiện rằng đối thủ tiềm năng đối với ông Zelensky trong các cuộc bầu cử trong tương lai có thể là Zaluzhny. Là một sĩ quan quân đội đang phục vụ, ông bị cấm tham gia bầu cử trong thời gian chiến tranh.

Ông Zelensky vẫn liên tục dẫn đầu trong các cuộc khảo sát về các nhà lãnh đạo mà người Ukraine tin tưởng. Một cuộc thăm dò gần đây của United Ukraine, một nhóm nghiên cứu phi đảng phái, cho thấy 91% người Ukraine tin tưởng Zelensky, 87% tin tưởng Zaluzhny và 81% tin tưởng Prytula.

Theo Foreign Policy, khi các cuộc thảo luận nóng lên về việc liệu Ukraine có nên tổ chức bầu cử trong thời chiến hay không, một loạt quan chức Ukraine, các nhà hoạt động, thành viên quốc hội và đại diện doanh nghiệp đã bắt đầu cân nhắc về cuộc bỏ phiếu tiếp theo của nước này. Olha Aivazovska, người đứng đầu hội đồng quản trị của tổ chức phi chính phủ giám sát bầu cử Ukraine Opora, cho biết: “Có rất nhiều cuộc thảo luận, một số nhóm làm việc mà chúng tôi cố gắng tìm ra giải pháp và đưa ra khuyến nghị”.

Aivazovska và một nghị sĩ Ukraine có liên quan nói những cân nhắc ban đầu này của họ vẫn tập trung vào các cuộc bầu cử sau chiến tranh. Họ cho biết không có kế hoạch tổ chức bầu cử trong bối cảnh xung đột đang diễn ra. Bên cạnh việc tình trạng thiết quân luật đã cấm chính quyền tổ chức bầu cử, trong dự thảo ngân sách Ukraine năm 2024 được chính phủ phê duyệt vào tháng 9 cũng không dành bất kỳ khoản kinh phí nào cho bầu cử.