11:59 23/11/2024
Đời sống
Video: Ý nghĩa những phong tục ngày Tết Việt
Ý nghĩa của tất niên và việc cúng tất niên
Cứ vào cuối năm, để kết thúc một năm cũ qua đi và chào đón một năm mới, người Việt Nam thường có tục lệ cúng tất niên để đánh một dấu mốc quan trọng của năm đó.
Ở các nước phương Tây, tất niên là ngày cuối cùng của năm dương lịch - ngày 31/12 hàng năm. Tuy nhiên, tại các nước phương Đông, trong đó có Việt Nam, tất niên là ngày cuối cùng của năm âm lịch - tức ngày 30 tháng Chạp (vào năm đủ ngày) và ngày 29 tháng Chạp (năm thiếu).
Mâm cơm cúng tất niên có ý nghĩa đặc biệt và thiêng liêng bởi đây là cuộc hội ngộ đầy đủ nhất mà mỗi năm chỉ có một lần.
Ở mỗi vùng miền lại có những tập tục về tất niên và việc cúng tất niên khác nhau. Nói về việc lễ tất niên, gia chủ có thể mời bạn bè hay người thân đến chung vui trong bữa ăn này.
Bữa tất niên là cuộc hội ngộ đầy đủ nhất mà mỗi năm chỉ có một lần. Cả gia đình sẽ sum vầy bên mâm cơm đầy đủ các món ăn truyền thống, cùng hàn huyên, cười nói vui vẻ để xua tan đi những nhọc nhằn, vất vả của năm cũ.
Cũng trong dịp cuối năm này, nhà nhà, người người đều tham gia dọn dẹp, trang trí nhà cửa gọn gàng, tươm tất để chuẩn bị cho các lễ cúng quan trọng dịp cuối năm như cúng tất niên, cúng giao thừa để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết với gia đình.
Cách chuẩn bị mâm cỗ cúng tất niên
Những năm gần đây nhiều gia đình có xu hướng làm tất niên sớm hơn, luân phiên trong vài ngày trước Tết để có thể đến được nhà nhau hoặc có kế hoạch đi du lịch.
Về cơ bản, tại gia đình vào ngày 30 Tết cần chuẩn bị hai mâm, một mâm cúng tất niên và sau đó là ăn tối, còn một mâm khác chuẩn bị cho cúng giao thừa. Người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà thắp hương và đọc văn khấn, rồi các thành viên khác làm lễ vái. Nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình. Để cho giản tiện, nhiều gia đình gộp chung lễ cúng tất niên với lễ cúng giao thừa.
Bữa cơm ngày cuối năm được làm thịnh soạn hơn ngày thường. Tùy từng vùng miền mà có những đặc trưng riêng, như miền Bắc hay có canh móng giò hầm măng, miến lòng gà, xôi, bánh chưng, nem, giò lụa, giò xào...; miền Trung hay có bánh chưng, bánh tét, giò lụa, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, giá chua...; miền Nam hay có bánh tét, canh măng, thịt kho tàu, gỏi tôm thịt, nem, chả giò...
Bữa cơm ngày cuối năm được làm thịnh soạn hơn ngày thường.
Mỗi gia đình bày trí mâm lễ cúng một khác, tuy vậy cỗ cúng (mặn hay chay) nên đặt ở dưới cái bàn con bên dưới. Trên bàn thờ chính chỉ để hoa tươi, quả tươi, một ít tiền vàng mã mang tính tượng trưng. Cũng có thể đặt bánh chưng, xôi, chè trên bàn thờ chính. Không nên cắm "cành vàng lá ngọc" (hàng mã) lên bàn thờ vì có chứa nhiều trường khí âm bất lợi.
Mâm ngũ quả dành cúng gia tiên nên chọn các loại hoa quả thông dụng, ăn được, đẹp mắt và phải là hoa quả vừa đủ chín có thể ăn được. Hoa quả xanh, hoa quả giả (bằng nhựa) không được dùng cúng gia tiên. Đĩa/mâm ngũ quả không đặt trước chính giữa bát hương vì chắn mất trục khí chính, mà nên để ở hai bên.
Hoa bày trên bàn thờ cũng vậy, cần phải hoa tươi chứ không dùng hoa giả, hoa nhựa. Nhiều người hay lấy câu "miễn thành tâm là được" để ngụy biện, khi thực hiện lại chạy theo hình thức, khoe mẽ với người ngoài mà không chú trọng đến chất lượng của hoa quả để thờ cúng.
Gần đây nhiều người hay gán ghép phong thủy cho mọi lĩnh vực, từ hoa thờ đến mâm ngũ quả, rồi suy luận không căn cứ. Chẳng hạn quả lựu nhiều hạt, tượng trưng cho sự đầy đủ, phát triển; bưởi, dưa hấu căng tròn, tượng trưng cho sự đầy đủ, may mắn hoặc như cam, nghĩa gốc là ngọt (đồng cam cộng khổ, chia sẻ ngọt bùi) lại bị suy diễn thành cam chịu. Thậm chí một số người còn sa đà vào tâm linh không cần thiết như đếm nải chuối có quả lẻ mới mua, đếm phật thủ có lẻ nhánh mới được, tổng số quả trên mâm phải hợp mệnh chủ nhà... Đây là những suy luận về mặt ý nghĩa và khiên cưỡng. Nhiều khi suy luận quá đà thì sẽ không còn hoa quả nào để bày trí.
Trong bữa cơm tất niên, các thành viên nên có mặt đông đủ, nói những chuyện vui trong năm hay những dự định năm mới, động viên nhau vươn lên, nỗ lực hơn, tạo một bầu không khí đầm ấm, hòa thuận.