22:48 02/11/2024
Hậu trường
Vào tháng 6/2017, Bộ Quốc phòng Belarus đã đặt mua lô máy bay chiến đấu mới đầu tiên kể từ khi tách khỏi Liên Xô, với hợp đồng trị giá 600 triệu USD cho 12 máy bay chiến đấu Su-30SM từ nước láng giềng Nga. Bốn chiếc đầu tiên trong số này đã được giao vào tháng 8/2019 và tám chiếc còn lại dự kiến sẽ đến nước này vào cuối năm 2024.
Việc giao hàng chậm trễ này đã được thông báo rộng rãi là do Minsk hoãn thanh toán, vì quốc gia này ngày càng được hưởng lợi từ chiếc ô an ninh của Nga, nhờ vậy mà Belarus có thể cắt giảm khoản ngân sách trong việc nâng cấp phi đội máy bay chiến đấu của mình.
Khoản ngân sách bị cắt giảm của Belarus còn bao gồm việc mua các máy bay chiến đấu mới có khả năng hơn như Su-35, MiG-31 từ Nga, để bổ sung cho lực lượng không quân nước này. Thay vào đó, Belarus đã đầu tư vào các tài sản có chi phí thấp hơn như hệ thống phòng không S-400 và tên lửa đạn đạo Iskander - loại vũ khí có thể mang những đầu đạn hạt nhân.
Phi đội Su-30SM của Belarus được dự báo có thể sẽ tăng lên 24 chiếc trong thời gian tới. Việc Minsk quan tâm nhiều hơn đến phi đội máy bay chiến đấu của mình, cho thấy chính sách quốc phòng của quốc gia này đang có nhiều thay đổi trước những diễn biến ngày càng phức tạp của khu vực.
Su-30SM của Belarus bay hộ tống máy bay ném bom của Nga.
Lựa chọn của Belarus
Quy mô lực lượng Không quân Belarus đã bị thu hẹp đáng kể từ sau khi Liên Xô tan rã. Các tài sản trên không quan trọng nhất của Belarus khi đó là máy bay đánh chặn MiG-25PD/PDS và MiG-25BM đã bị loại khỏi biên chế ngay lập tức, trong khi máy bay chiến đấu chiếm ưu thế trên không Su-27 và máy bay chiến đấu tấn công Su-24M cũng chung số phận sau một thập kỉ, một số chiếc trong số này đã phải bán cho Sudan.
Các máy bay MiG-23MLD tuy được nâng cấp nhưng cũng đã phải bán cho Syria vào những năm 2000. Điều này khiến MiG-29 trở thành chiếc máy bay chiến đấu còn lại duy nhất của Belarus, bất chấp tuổi thọ ngày càng cao của khung máy bay, chi phí vận hành đắt đỏ và khả năng nâng cấp hạn chế của nó.
Trước đó, đã có nhiều thông tin cho rằng, Belarus đang quan tâm đến các máy bay chiến đấu MiG-29M hoặc MiG-35 nâng cấp từ Nga, với ưu điểm là chi phí vận hành thấp hơn và hiệu suất chiến đấu vượt trội so với những chiếc MiG-29 có từ thời Liên Xô đang có trong biên chế của nước này. Tuy nhiên, Belarus đã đưa ra quyết định bất ngờ khi lựa chọn mua Su-30SM của Nga.
Quyết định mua Su-30SM của Belarus được cho là chịu ảnh hưởng lớn trong việc tương thích với lực lượng không quân nước láng giềng, bởi Su-30SM cùng với chiến đấu cơ Su-34 đang là những chiếc máy bay chiến đấu chính trong Không quân Nga.
Nga đã khuyến khích các quốc gia kế thừa của Liên Xô mua Su-30SM với các điều khoản thuận lợi. Cụ thể, Kazakhstan đã đặt hàng ba phi đội với tổng số 36 máy bay từ năm 2015 đến năm 2023 theo năm hợp đồng riêng biệt; trong khi đó, Armenia mua bốn máy bay chiến đấu vào tháng 12/2019.
Su-30SM được đánh giá có khả năng chiến đấu rất linh hoạt, đồng thời có chi phí hoạt động thấp hơn nhiều so với phiên bản Su-35 cao cấp hơn. Ngoài ra, Su-30SM cũng được đánh giá cao hơn so với các máy bay 'thế hệ 4+' khác của phương Tây về cả tầm bay, kích thước radar và mức độ cơ động.
Su-30SM của Không quân Belarus.
Su-30SM trong tương lai
Liên Xô đã dự kiến đưa chiếc máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm đầu tiên vào hoạt động từ năm 2001, được phát triển theo chương trình MiG 1.42, tuy nhiên dự án này đã kết thúc cùng với sự tan rã của siêu cường này vào cuối thế kỉ XX. Quốc gia được thừa hưởng nhiều quyền lợi nhất của Liên Xô là Nga, hiện cũng đang gặp nhiều khó khăn trong chương trình máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm của riêng của mình với tên gọi Su-57.
Điều này sẽ khiến Nga và các khách hàng xuất khẩu của họ sẽ phải tiếp tục phụ thuộc nhiều hơn vào các máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư được cải tiến như Su-30SM. Mặc dù vẫn giữ được lợi thế so với các máy bay chiến đấu của châu Âu, nhưng các chiến đấu cơ thế hệ 4+ của Nga ngày càng tụt hậu so với các máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm do Trung Quốc và Mỹ sản xuất.
Việc Belarus loại biên MiG-25, Su-24M và Su-27 để duy trì phi đội MiG-29 có ý nghĩa quan trọng đối với quốc gia này, đặc biệt là sau khi Liên Xô tan rã. Điều này đã giúp Minsk có thêm điều kiện để bổ sung các loại chiến đấu cơ hiện đại hơn như Su-30SM. Tuy nhiên chiến lược này có thể sẽ không còn phù hợp trong tương lai nữa, vì F-35 đang xuất hiện ngày càng rộng rãi trên khắp Đông Âu.