Trung Quốc làm 'phép thử Biển Đông' với chính quyền Biden?

Hôm 21/3, lực lượng cảnh sát biển Philippines cho biết khoảng 220 tàu do dân quân biển Trung Quốc điều khiển neo đậu ở đá Ba Đầu từ 7/3. Bãi đá này nằm trong cụm đảo Sinh Tồn, quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.

Các tàu này bật đèn suốt đêm mà không hề đánh bắt dù thời tiết thuận lợi. Philippines nghi ngờ các tàu này do dân quân Trung Quốc điều khiển.

Trong cuộc họp báo ngày 22/3, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh khẳng định các tàu này chỉ là "tàu đánh cá" tới trú ẩn do điều kiện thời tiết bất lợi. 

Hai tuần sau, hơn 40 tàu Trung Quốc vẫn hiện diện quanh đá Ba Đầu. Các tuyên bố của Bắc Kinh đưa ra cũng ngày càng ngắn gọn. 

Hôm 5/4, Bộ Ngoại giao Philippines tuyên bố sẽ gửi công hàm phản đối mỗi ngày nếu Trung Quốc không rút tàu neo đậu tại đá Ba Đầu.

Các tàu Trung Quốc neo đậu ở đá Ba Đầu. (Ảnh: AP) 

Ông Carl Schuster, cựu Giám đốc điều hành tại Trung tâm Tình báo chung thuộc Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Mỹ cho rằng những người thường xuyên đi biển chắc chắn sẽ nhận ra Trung Quốc đang dối trá. 

"Không ai để tàu của mình trú ẩn trong vùng bão vài tuần trước khi có bão", ông Schuster phân tích. 

Giới quan sát cho rằng các động thái mới đây cho thấy Bắc Kinh dường như đang thăm dò Tổng thống Biden để xem liệu ông có thực hiện bất cứ hành động nào sau cam kết phối hợp với đồng minh chống lại Trung Quốc hay không. 

Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin từng đổ lỗi cho chính quyền Obama không ngăn chặn Bắc Kinh trong vụ việc tương tự vào năm 2012. Sự vụ năm đó khiến Philippines để mất quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough vào tay Trung Quốc. Đây cũng được xem là bàn đạp để Trung Quốc bắt đầu đẩy mạnh chiến dịch quân sự hóa Biển Đông.  

"Đây là một bài kiểm tra để xem chính quyền Biden sẵn sàng làm gì. Việc Mỹ phản ứng thế nào sẽ quyết định các phép thử tiếp theo. Hiện tại, mọi thứ mà Mỹ làm đang nghiêng về lời nói hơn là hành động", ông Schuster cho hay. 

Tháng trước, Mỹ tuyên bố đứng về phía Philippines khi cáo buộc Trung Quốc sử dụng lực lượng dân quân biển để khiêu khích và đe dọa các quốc gia khác. 

Khi được hỏi về quan hệ với Trung Quốc trong một cuộc họp báo tháng trước, Biden cho biết chính quyền của ông “sẽ buộc Trung Quốc phải tuân thủ các quy tắc" trên Biển Đông và những nơi khác.

Vấn đề ở đây là Mỹ sẽ phản ứng thế nào. Việc Trung Quốc dùng các tàu dân quân đội lốt tàu cá nằm trong chiến thuật vùng xám được Bắc Kinh áp dụng nhiều năm qua. Khi xảy ra chuyện, Bắc Kinh hoàn toàn có thể vin vào cớ đó chỉ là tàu cá và chối bỏ trách nhiệm. 

Trong khi đó với Mỹ, việc gửi một tàu sân bay hoặc tàu chiến gần bãi đá ngầm có thể bị chỉ trích là phản ứng thái quá. 

Tổng thống Mỹ Joe Biden. (Ảnh: BBC)

Nhưng Washington cũng không thể không hành động. Trong vài năm trở lại đây, Mỹ liên tục thách thức các yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc thông qua các hoạt động tự do hàng hải quanh các vùng biển tranh chấp. 

Một vấn đề đau đầu khác với chính quyền Biden là Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte sau khi lên nắm quyền thể hiện rõ quan điểm muốn tiến gần Bắc Kinh và rời xa Washington. 

"Dưới thời Tổng thống Duterte, phương án dành cho hải quân là rất hạn chế", Rommel Ong, chuẩn đô đốc đã về hưu của Hải quân Philippines nói với Bloomberg.

Theo ông Ong, điện Malacanang thời gian qua chỉ dừng lại ở việc đưa ra các tuyên bố phản đối mang tính ngoại giao. 

Hôm 5/4, luật sư Salvador Panelo, trợ lý của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, khẳng định sự hiện diện của hàng trăm tàu Trung Quốc xung quanh đá Ba Đầu có thể dẫn đến "những hành động thù địch không mong muốn".

"Vấn đề tranh chấp lãnh thổ cần được giải quyết trên bàn đàm phán ngoại giao, hoặc theo quy định của luật pháp quốc tế", ông này cho hay. 

Ông Panelo nhấn mạnh Philippines sẽ không bị "mờ mắt" bởi những cử chỉ nhân đạo của Trung Quốc, ám chỉ hàng triệu liều vaccine COVID-19 mà quốc gia này trao tặng.

Đây được xem là thông báo thể hiện sự cứng rắn hiếm hoi từ Phủ Tổng thống Philippines trước các hành động gây hấn gần đây của Bắc Kinh. 

Sau nhiều tuần im lặng, ông Duterte hôm 6/4 lên tiếng khẳng định tình hình sẽ được giải quyết thông qua "các biện pháp hòa bình", đồng thời nhấn mạnh, những khác biệt ở Biển Đông sẽ không phải là trở ngại cho mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước. 

Theo Shahriman Lockman, nhà phân tích cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Malaysia, với vụ việc trên đá Ba Đầu lần này, Mỹ sẽ "không ngây thơ" như sự vụ xảy ra với bãi cạn Scarborough. 

"Người Mỹ đang cảnh giác với việc nhúng tay vào chuyện này. Họ không rõ liệu mình có bị đổ lỗi về việc làm leo thang tình hình hay không. Với giới lãnh đạo thất thường ở Manila, đó hoàn toàn là chuyện có thẻ xảy ra", ông Lockman cho hay.