Người phụ nữ đứng sau HTX trồng điều hữu cơ khiến thương lái không còn ép giá

Sinh ra và lớn lên giữa những vườn điều bạt ngàn ở xã Đồng Nai (tỉnh Bình Phước cũ), nay là xã Thọ Sơn (tỉnh Đồng Nai), chị Thị Khưi (dân tộc M’nông) sớm gắn bó với cây điều như một phần đời sống của cộng đồng mình.

Thế nhưng, ký ức tuổi thơ của chị không chỉ là những mùa điều trĩu quả, mà còn là cảnh bà con quanh năm vất vả nhưng thu nhập bấp bênh, phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái.

Chứng kiến hạt điều - sản phẩm gắn bó bao đời với đồng bào M'nông - liên tục bị ép giá, đầu ra thiếu ổn định, chị Thị Khưi luôn trăn trở tìm một hướng đi khác cho người trồng điều.

"Bà con làm ra hạt điều đã rất khó, nhưng giá cả lại do thương lái quyết định. Tôi luôn đau đáu phải làm sao để người dân có thể liên kết với nhau, chủ động đầu ra và bán được giá tốt hơn", chị chia sẻ.

Ý tưởng thành lập hợp tác xã (HTX) vì thế dần hình thành. Năm 2022, với sự ủng hộ của gia đình và chính quyền địa phương, chị Thị Khưi đứng ra vận động thành lập HTX Nông nghiệp điều hữu cơ Trảng Cỏ Bù Lạch. Từ những ngày đầu còn nhiều bỡ ngỡ, đến nay HTX có 165 thành viên, xây dựng được vùng nguyên liệu gần 1.000 ha, và chị được tín nhiệm giữ vai trò Giám đốc HTX.

Ở vị trí mới, chị Thị Khưi không chỉ dừng lại ở việc "tập hợp nông dân", mà chủ động tìm cách thay đổi tư duy sản xuất. Theo chị, để cây điều thực sự mang lại giá trị bền vững, người trồng điều phải thay đổi cách làm, từ canh tác truyền thống sang sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, có liên kết, có thị trường và có công nghệ hỗ trợ.

Chị tích cực kết nối các doanh nghiệp, chuyên gia về địa phương hướng dẫn bà con kỹ thuật chăm sóc điều hữu cơ; đồng thời khuyến khích thành viên HTX sử dụng mạng xã hội để giới thiệu sản phẩm, quảng bá hình ảnh và cập nhật thông tin thị trường. Với những hộ khó khăn, HTX còn hỗ trợ trả chậm không tính lãi khi vay mua phân bón đầu tư vườn rẫy.

Sự thay đổi ấy nhanh chóng mang lại hiệu quả rõ rệt. Như gia đình bà Thị Poi ở xã Thọ Sơn, nhiều thế hệ sống nhờ cây điều nhưng thu nhập trước đây vẫn bấp bênh do canh tác theo lối cũ. Từ khi tham gia HTX, áp dụng quy trình hữu cơ trên 13 ha điều, đời sống gia đình bà dần ổn định, có tích lũy. Hay gia đình ông Điểu Xăng với 10 ha điều, sau khi vào HTX và ứng dụng khoa học kỹ thuật, nguồn thu đã tăng lên đáng kể.

Dưới sự dẫn dắt của chị Thị Khưi, HTX nông nghiệp điều hữu cơ Trảng Cỏ Bù Lạch nhanh chóng được chứng nhận đạt chuẩn hữu cơ châu Âu và Mỹ - một bước ngoặt quan trọng, đưa hạt điều của đồng bào M’nông không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn vươn ra các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản.

Hiện nay, HTX đã xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ ổn định với nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lớn như: Công ty TNHH Taghet Việt Nam, Công ty chế biến hàng xuất khẩu LAFOOCO Long An, Công ty TNHH Điều Intersnack Việt Nam, Công ty TNHH Marubeni Việt Nam, Công ty Cổ phần Hà Mỵ… Qua đó, HTX bao tiêu sản phẩm cho các thành viên, giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững.

Không dừng lại ở những kết quả ban đầu, chị Thị Khưi vẫn miệt mài cập nhật kiến thức mới, thường xuyên tham gia các lớp tập huấn khoa học kỹ thuật để phổ biến lại cho thành viên HTX và người dân địa phương. HTX hiện tạo việc làm ổn định cho 25-30 lao động, trong đó 12-15 người là đồng bào dân tộc thiểu số, và chị đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng trong thời gian tới.

Riêng vụ mùa năm 2024, HTX thu được khoảng 700 tấn hạt điều tươi, giá bán cao hơn mặt bằng chung khoảng 2.000 đồng/kg. Các doanh nghiệp liên kết còn hỗ trợ thêm 500.000 đồng/ha cho thành viên.

Đáng chú ý, bên cạnh cây điều, chị Thị Khưi còn định hướng bà con trồng xen các loại cây hữu cơ như cà phê, cây ăn trái dưới tán điều, cây lá nhíp…, mở ra hướng đa dạng sinh kế và gia tăng giá trị trên cùng một diện tích đất.

Từ những trăn trở rất đời thường của một người con dân tộc M’nông, chị Thị Khưi đã từng bước biến cây điều thành "điểm tựa" cho cả cộng đồng, góp phần khẳng định vai trò của kinh tế hợp tác trong phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.