Khi nào cha mẹ phải trả nợ thay con cái?

Một trong những tình huống thường gặp là cha mẹ phải đứng ra trả nợ thay cho con cái. Dưới đây, chúng ta cùng phân tích những trường hợp nào cha mẹ phải gánh vác trách nhiệm tài chính này, cũng như những giải pháp để tránh tình trạng bất lợi.

Trong nhiều quốc gia, pháp luật quy định rõ ràng về trách nhiệm tài chính giữa các thành viên gia đình. Thông thường, cha mẹ không phải chịu trách nhiệm trả nợ của con cái đã trưởng thành. Tuy nhiên, nếu cha mẹ đứng ra bảo lãnh hoặc cùng ký tên trong các khoản vay của con, họ sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý để thanh toán khoản nợ đó.

Tại Việt Nam, Điều 21 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015 quy định: "Người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi khi xác lập, thực hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao dịch dân sự phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi” và “Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự, trừ giao dịch dân sự liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký và giao dịch dân sự khác theo quy định của luật phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý”.

Theo các quy định hiện hành, nếu con từ đủ 15 tuổi trở lên vay tiền, nghĩa vụ trả nợ thuộc về người con và chủ nợ không có quyền ép cha mẹ trả nợ hộ.

Bên cạnh đó, Điều 69 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 cũng quy quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái như: Thương yêu, tôn trọng ý kiến của con; trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình...

Từ các quy định trên có thể thấy, người từ đủ 15 tuổi trở lên có quyền tự mình xác lập giao dịch dân sự trong phạm vi cho phép và tự chịu trách nhiệm với giao dịch đó. Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ cũng không đề cập tới việc cha mẹ có trách nhiệm trả nợ cho con.

Do đó, nếu con từ đủ 15 tuổi trở lên vay tiền, nghĩa vụ trả nợ thuộc về người con. Chủ nợ không có quyền ép cha mẹ trả nợ hộ trong trường hợp con không có khả năng thanh toán, trừ trường hợp cha mẹ tự nguyện trả nợ thay con. Trường hợp bị chủ nợ quấy rối, gây sức ép bắt phải trả nợ, người dân cần trình báo cơ quan chức năng để có phương án giải quyết phù hợp.

Tuy nhiên, ngoài trách nhiệm pháp lý, cũng có trường hợp cha mẹ tự nguyện trả nợ thay con cái dựa trên quy ước gia đình hoặc tình cảm. Đây thường là những hoàn cảnh mà con cái gặp khó khăn tài chính và cần sự hỗ trợ khẩn cấp từ cha mẹ. Mặc dù không bắt buộc, tình huống này vẫn diễn ra phổ biến.

Nhiều cha mẹ chọn cách trả nợ thay con cái do con không biết cách quản lý tài chính cá nhân hiệu quả. Thiếu kỹ năng quản lý chi tiêu, sử dụng thẻ tín dụng không kiểm soát, hoặc đầu tư vào các dự án rủi ro có thể dẫn đến việc tích lũy nợ nần. Cha mẹ, với kinh nghiệm sống phong phú, thường lựa chọn can thiệp để tránh tình hình trở nên trầm trọng hơn.

Cha mẹ cũng có thể trả nợ  thay nếu được nhận di sản thừa kế từ con cái hoặc chuyển giao nghĩa vụ. Theo quy định tại Điều 370 BLDS năm 2015, thì nếu cha mẹ đồng ý tự nguyện trả nợ thay cho con của mình thì sẽ trở thành người thế nghĩa vụ trong hợp đồng vay của con cái với bên cho vay với điều kiện là bên cho vay đồng ý với việc thế nghĩa vụ này của cha mẹ người đi vay.

Để tránh tình huống phải trả nợ thay con cái, việc giáo dục và hướng dẫn tài chính là vô cùng cần thiết. Cha mẹ nên chủ động giảng dạy con về các nguyên tắc cơ bản của tài chính, từ việc lập ngân sách, tiết kiệm, cho đến đầu tư và sử dụng tín dụng. Những bài học này không chỉ giúp con cái tự lập trong tương lai mà còn giảm thiểu nguy cơ lâm vào nợ nần.

Nếu lâm vào hoàn cảnh phải trả nợ thay con, cha mẹ có thể tìm kiếm các giải pháp tài chính giúp giảm áp lực. Thương thuyết với ngân hàng để được giảm lãi, giãn nợ, hoặc thậm chí tìm đến các chuyên gia tài chính để được tư vấn là các bước cần thiết. Đồng thời, xây dựng lại kế hoạch tài chính gia đình, cắt giảm chi tiêu không cần thiết, và tìm kiếm nguồn thu nhập phụ cũng là những cách để cải thiện tình hình.