Khi hợp tác xã trở thành “xương sống” của nông thôn mới Quảng Trị

Không chạy theo thành tích, không dừng lại ở việc “về đích” các tiêu chí, Quảng Trị đang lựa chọn con đường xây dựng nông thôn mới (NTM) theo chiều sâu. Ở đó, kinh tế hợp tác xã giữ vai trò trung tâm tổ chức sản xuất; người dân là chủ thể; còn khoa học công nghệ trở thành đòn bẩy giúp nâng cao giá trị kinh tế, cải thiện chất lượng sống và củng cố hạ tầng nông thôn. Cách làm nhất quán ấy đang tạo nên những chuyển động bền bỉ nhưng rõ nét trên hành trình đổi thay vùng quê Quảng Trị.

Trụ cột trong tổ chức sản xuất và phát triển nông thôn

Xác định kinh tế tập thể là nền tảng quan trọng trong tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng NTM, tỉnh Quảng Trị đã kiên trì đặt hợp tác xã (HTX) vào vị trí trung tâm của quá trình phát triển. Không chỉ đơn thuần là mô hình liên kết sản xuất, HTX ngày càng trở thành “bệ đỡ” để người dân tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Theo UBND tỉnh Quảng Trị, riêng trong năm 2024, địa phương đã huy động hơn 14,8 nghìn tỷ đồng cho Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM. Đến giữa năm 2025, toàn tỉnh có 77/117 xã đạt chuẩn NTM, 14 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 3 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Song song với việc mở rộng số lượng xã đạt chuẩn, tỉnh đặc biệt chú trọng duy trì, nâng cao chất lượng các tiêu chí tại những địa phương đã “về đích”.

Trong bức tranh đó, các HTX giữ vai trò then chốt trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân, tạo việc làm tại chỗ và góp phần hoàn thiện hạ tầng. Từ những HTX nông nghiệp liên kết sản xuất – tiêu thụ nông sản đến các HTX dịch vụ, vận tải, thương mại, mỗi mô hình đều đang góp thêm “viên gạch” cho nền móng NTM bền vững.  

Mục tiêu của Quảng Trị đến hết năm 2025 là tiếp tục triển khai Chương trình xây dựng NTM gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiệu quả, chiều sâu và bền vững. Thay vì chạy theo số lượng, tỉnh tập trung nâng cao chất lượng sản xuất, năng lực quản trị HTX và khả năng kết nối thị trường – những yếu tố quyết định sức sống lâu dài của nông thôn.

Một trong những minh chứng rõ nét cho vai trò của HTX trong phát triển kinh tế nông thôn là HTX Vận tải Phú Thành - Tuyên Minh, đóng trên địa bàn xã Đồng Lê, tỉnh Quảng Trị. Từ những hộ kinh doanh vận tải nhỏ lẻ, rời rạc trên các tuyến quốc lộ, HTX đã từng bước xây dựng mô hình liên kết bài bản, chuyên nghiệp và hiệu quả.

Trước năm 2002, hoạt động vận tải hành khách tại khu vực này chủ yếu do các cá nhân tự phát đảm nhiệm. Sự thiếu liên kết khiến cạnh tranh thiếu lành mạnh, hiệu quả kinh tế thấp và chất lượng dịch vụ không đồng đều. Nhận thấy hạn chế đó, các chủ phương tiện đã cùng nhau thành lập HTX, tạo bước ngoặt quan trọng trong tư duy tổ chức sản xuất và kinh doanh dịch vụ vận tải.

Ông Đinh Công Hành, Giám đốc HTX, cho biết: từ khi đi vào hoạt động theo mô hình HTX, đơn vị không ngừng mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng dịch vụ và kết nạp thêm thành viên. Đặc biệt, từ năm 2015, với sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước, HTX mạnh dạn mở rộng sang lĩnh vực vận tải hàng hóa, tìm kiếm đối tác trong và ngoài nước.

Nhờ chiến lược phát triển đúng hướng, HTX hiện có 325 thành viên với 350 phương tiện các loại, tạo việc làm ổn định cho khoảng 450 lao động địa phương. Thu nhập bình quân đạt từ 15-18 triệu đồng/người/tháng, giúp nhiều gia đình vươn lên ổn định cuộc sống, xây dựng nhà cửa khang trang.

Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số - động lực mới cho kinh tế hợp tác

Bên cạnh việc củng cố mô hình tổ chức, Quảng Trị đang đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong khu vực kinh tế tập thể. Nhiều lớp tập huấn về phát triển thị trường, kỹ năng số đã được tổ chức, giúp cán bộ và thành viên HTX tiếp cận các phương thức quản trị, kinh doanh hiện đại.

Thông qua các chương trình đào tạo, học viên được hướng dẫn sử dụng công nghệ số trong truyền thông, tiếp thị sản phẩm, bán hàng trên nền tảng số, livestream, xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc. Đây được xem là “chìa khóa” để các HTX nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường ngày càng mở rộng.

Hiện toàn tỉnh Quảng Trị có 690 HTX nông nghiệp và 3 liên hiệp HTX. Chất lượng hoạt động ngày càng được cải thiện, với gần 60% HTX được đánh giá hoạt động hiệu quả. Bình quân doanh thu đạt 1,41 tỷ đồng/HTX/năm, lợi nhuận khoảng 150 triệu đồng/HTX/năm.

Đáng chú ý, xu hướng sản xuất gắn với công nghệ cao và phát triển sản phẩm OCOP đang lan tỏa mạnh mẽ. Toàn tỉnh có 93 HTX ứng dụng công nghệ cao, 181 HTX tham gia liên kết tiêu thụ sản phẩm và 132 sản phẩm OCOP của 83 HTX đạt từ 3–5 sao.

Những con số này cho thấy kinh tế hợp tác không chỉ “đứng vững” mà đang từng bước vươn lên trong chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại. Dẫu vậy, khu vực HTX vẫn còn không ít thách thức như quy mô nhỏ, thiếu nhân lực chất lượng cao, năng lực quản trị và chuyển đổi số còn hạn chế.

Nhận diện rõ những điểm nghẽn này, bước sang năm 2026, Quảng Trị đặt mục tiêu phát triển thêm 15 HTX mới, nâng tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả lên 61%, tăng tỷ lệ HTX ứng dụng công nghệ cao lên 15%. Với định hướng nhất quán, sự đồng hành của chính quyền và nỗ lực tự đổi mới từ các HTX, kinh tế tập thể Quảng Trị đang từng bước khẳng định vị thế vững chắc. Không chỉ là mô hình kinh tế hợp tác, HTX đang trở thành nền tảng để hình thành một hệ sinh thái nông thôn mới hiện đại, nơi người dân cùng liên kết, chia sẻ lợi ích và phát triển bền vững trong thời đại số.