00:22 03/01/2025
Cần biết
Giao thừa là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, đây là thời điểm quan trọng nhất trong năm đối với văn hóa của nhiều dân tộc. Ất Tỵ là năm bắt đầu chuỗi 8 năm Âm lịch liên tiếp mà tháng Chạp chỉ có 29 ngày, đến tận năm 2032. Đến Tết Nguyên đán Quý Sửu 2033 mới có lại ngày 30 Tết.
Chia sẻ với Báo điện tử VTC News, nhà nghiên cứu Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA) cho biết, Âm lịch được tính theo chu kỳ quay của Mặt trăng. Ánh sáng của Mặt trăng mà chúng ta nhìn thấy là sự phản xạ một phần ánh sáng nhận được từ Mặt trời. Mặt trăng di chuyển quanh Trái Đất nên không phải chúng ta luôn nhìn thấy toàn bộ mặt được chiếu sáng của nó, vì vậy mà có những pha tròn, khuyết...
Thời gian Mặt trăng quay quanh Trái đất không phải đúng 30 ngày, cũng không phải đúng 29 ngày mà là xấp xỉ 29,53 ngày, nên các tháng Âm lịch sẽ luân phiên có 29 hoặc 30 ngày để bù trừ sao cho khớp với chu kỳ.
Hiện tượng 8 năm liền Tết Nguyên đán chỉ có ngày 29 Tết khiến nhiều người cảm thấy rất kỳ lạ.
Để tính chuẩn, các nhà thiên văn phương Đông chọn mốc là thời điểm hoàn toàn không trăng mỗi tháng - gọi là điểm "sóc". Đó là khi Mặt trăng ở vị trí mà toàn bộ phần được chiếu sáng của nó không hướng chút nào về phía Trái đất (trong tiếng Anh gọi là "New Moon"/Trăng mới).
Các nhà lịch pháp quy ước, điểm sóc này rơi vào ngày nào thì ngày đó được chọn là mùng 1 của tháng Âm lịch. Nếu điểm sóc rơi vào ngay sau ngày 30 thì đó là tháng đủ, còn điểm sóc rơi vào sau ngày 29 thì đó là tháng thiếu.
Theo các tính toán chính xác của thiên văn học, mồng 1 tháng Chạp của năm Giáp Thìn có điểm sóc rơi vào 5h26 ngày 31/12/2024 (giờ Hà Nội). Nếu cộng thêm 29,53 ngày thì chúng ta thấy rằng điểm sóc tiếp theo là khoảng hơn 18h ngày 29/01/2025 (thực tế là 19h35, do còn nhiều yếu tố khác gây ra dao động trong độ dài của chu kỳ Mặt trăng).
Vậy nên, ngày 29/1/2025 trở thành ngày đầu tiên của tháng 1 Âm lịch, là ngày đầu năm mới Ất Tỵ. Ngày ngay trước đó là 29 tháng Chạp, nói cách khác, ngày 29 trở thành ngày cuối cùng của năm cũ.
Cách tính tương tự thêm 29,53 ngày mỗi tháng như vậy cho ra kết quả tương đối chính xác về ngày đầu năm của các năm tiếp theo. Sự trùng hợp trong những năm tới nằm ở chỗ cho tới tận khi kết thúc năm Tân Hợi (đầu năm 2032, chuẩn bị sang năm Nhâm Tý), Tết Nguyên đán sẽ luôn chỉ có ngày 29 Tết.
Trên thực tế, đây hoàn toàn chỉ là trùng hợp, được tính ra bằng phép cộng nêu trên. Ngoài tính toán, các chuyên gia cũng hiệu chỉnh điểm sóc bằng việc quan sát thiên văn.
Theo nhà nghiên cứu Đặng Vũ Tuấn Sơn, việc 8 năm liền Tết Nguyên đán không có ngày 30 Tết không gây ảnh hưởng gì tới chu kỳ thời tiết mà chỉ liên quan tới thói quen sinh hoạt và chuẩn bị cho những ngày Tết. Việc một tháng nào đó trong năm luôn là tháng thiếu hoặc luôn là tháng đủ trong một số năm liền không hề là chuyện hiếm, chỉ có điều các tháng khác ít được chú ý tới như tháng Chạp.
Theo góc nhìn văn hóa, GS.TSKH Trần Ngọc Thêm, nguyên Giảng viên cao cấp Trường Đại học KHXH & NV, Đại học Quốc gia TP.HCM cho rằng, khái niệm “ngày 30 Tết” hay "ngày 30 tháng Chạp" nên hiểu là “ngày cuối cùng của một năm” chứ không nên hiểu một cách cơ học, máy móc là “ngày thứ 30”. Do đó, hiện tượng 8 năm tới chỉ có ngày 29 tháng Chạp không ảnh hưởng gì đến đời sống, văn hóa của người dân, mà chỉ được coi là một hiện tượng thú vị.
Tóm lại, dù tháng Chạp có 29 hay 30 ngày, người dân Việt Nam cũng coi trọng ngày cuối cùng và khoảnh khắc cuối cùng của năm Âm lịch như một thời khắc thiêng liêng chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, gọi là Giao thừa. Vì thế trong những năm tháng Chạp thiếu, nhiều người vẫn có thói quen gọi ngày 29 Tết là ngày 30 Tết, vì "30 Tết" đã trở thành khái niệm chỉ ngày cuối cùng của năm Âm lịch, như cách giải thích của GS Trần Ngọc Thêm.
Vào điểm Giao thừa, người Việt Nam thường tổng kết về một năm đã qua của bản thân mình và gia đình, nhìn nhận về những thành quả, những mục tiêu chưa đạt và hướng đến những mục tiêu trong năm tới.
Theo GS Thêm, trong văn hóa Việt Nam, tinh thần đón năm mới luôn luôn là tràn đầy hy vọng; hy vọng vào những điều mới hơn, may mắn hơn trong thời gian sắp tới; người dân thường cầu chúc cho năm mới sẽ thịnh vượng, đủ đầy và hạnh phúc hơn năm cũ.