Afghanistan không ma túy - Cam kết không tưởng của Taliban?

Sản xuất ma túy bùng nổ ở Afghanistan những năm gần đây, mang về nguồn thu khổng lồ cho Taliban.

Nhưng trong bài phát đầu tiên sau khi giành chính quyền, phát ngôn viên của Taliban Zabihullah Mujahid cam kết chính phủ mới sẽ chấm dứt mọi hoạt động trồng và sản xuất thuốc phiện.

"Chúng tôi đảm bảo rằng sẽ không có bất cứ chất ma túy nào được sản xuất. Từ giờ đi, không ai được dính líu tới hoạt động buôn lậu ma túy", Mujahid nói với các phóng viên ở Kabul.

Nhưng luận điệu chống ma túy - giống như những cam kết tôn trọng nhân quyền và tự do truyền thông - được các nhà phân tích coi là một phần trong nỗ lực của Taliban nhằm thể hiện bộ mặt ôn hòa hơn để đảm bảo sự hậu thuẫn từ quốc tế. 

Thế độc quyền 

Phần lớn thuốc phiện và bạch phiến trên thế giới có nguồn gốc từ Afghanistan với việc sản xuất tập trung ở các khu vực do Taliban kiểm soát. Lực lượng này đánh thuế rất nặng với những người trồng cây anh túc và sản xuất thuốc phiện tại suốt 20 năm qua. 

Afghanistan vẫn là nhà cung cấp thuốc phiện bất hợp pháp lớn nhất thế giới. (Ảnh: Reuters)

Jonathan Goodhand, một chuyên gia về buôn bán ma túy quốc tế tại Đại học SOAS London cho biết nguồn thu trên trở thành một nguồn lực quan trọng cho Taliban và lực lượng này chắc chắn sẽ phải đấu tranh với chính mình nếu từ bỏ nó.  

"Một mặt, họ muốn tạo ra hình ảnh ôn hòa, cởi mở hơn trong các cam kết với phương Tây và nhận ra rằng ma túy là một trong những cách làm điều này. Nhưng mặt khác, bất cứ cuộc đàn áp nào cũng sẽ ảnh hưởng tới nông dân ở khu trung tâm chính trị của Taliban ở các tỉnh Helmand và Kandahar. Sẽ rất khó khăn để áp dụng một cách tiếp cận rất mạnh mẽ với ma túy", Goodhand nói. 

Theo báo cáo năm 2018 của Tổng Thanh tra Đặc biệt Mỹ về Afghanistan (SIGAR), Washington chi khoảng 8,6 tỷ USD từ năm 2002 đến năm 2017 trong nỗ lực chống buôn bán ma túy.

Nhũng nỗ lực đó bao gồm trả tiền cho nông dân để trồng lúa mì hoặc nghệ tây, đầu tư vào các liên kết giao thông, phun chất làm rụng lá cây anh túc và đánh bom các cơ sở tinh chế.

Ở mỗi bước, họ đều bị cản trở bởi các chiến binh Taliban, những người kiểm soát các khu vực trồng thuốc cây thuốc phiện chính và thu về hàng trăm triệu USD từ ngành công nghiệp này.

Các cuộc điều tra cho thấy, nông dân ở các khu vực do Taliban kiểm soát thường phải chịu áp lực trồng anh túc từ các chiến binh địa phương.

Hiện tại, Afghanistan là một trong số các quốc gia có trồng và sản xuất thuốc phiện, bạch phiến lớn nhất thế giới.

Số lượng đất trồng cây anh túc tại nước này chạm mức cao kỷ lục vào năm 2017 và đạt mức trung bình khoảng 250.000 ha trong 4 năm qua, gần gấp 4 lần mức giai đoạn giữa những năm 1990. 

Chính sách về ma tuý của chính phủ mới chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến giá heroin toàn cầu.

Trong những năm gần đây, những kẻ buôn lậu cũng phát hiện ra một loại cây thường được tìm thấy ở Afghanistan có tên là ma hoàng, có thể được sử dụng để chế tạo thành phần chính của "ma túy đá". 

Nhiều ràng buộc 

Trong tuyên bố hồi đầu tuần, Mujahid tuyên bố Afghanistan sẽ là một "quốc gia không ma tuý" trong tương lai. Đây không phải là lần đầu tiên Taliban tuyên bố chống lại ma túy. 

Việc sản xuất ma túy từng bị cấm vào năm 2001, ngay trước khi Taliban bị lật đổ bởi các lực lượng do Mỹ dẫn đầu. 

Phát ngôn viên Mujahid trong cuộc họp báo tại Kabul, Afghanistan. (Ảnh: AP)

Gretchen Peters, tác giả cuốn sách "Hạt giống khủng bố: Ma túy mang về nguồn thu cho Taliban and Al-Qaeda thế nào", nhận định lệnh cấm trồng cây thuốc phiện trước đây của Taliban là chiến thuật. 

“Họ đã phải chịu áp lực quốc tế to lớn. Đó là một mưu đồ bởi vì họ đã tích trữ quá nhiều. Họ đã kiếm được một số tiền khổng lồ khi giá tăng gấp 10 lần", bà nói. 

Theo Peters, Taliban sẽ rất khó thoát khỏi bóng ma thuốc phiện vì quá ràng buộc bởi nó. 

"Afghanistan không thể tồn tại nếu không có thuốc phiện. Nó đang giết chết Afghanistan đồng thời cũng khiến một số lượng lớn người dân sống sót", Peters cho thay, đề cập đến thu nhập mà ngành công nghiệp này mang lại cho nông dân nghèo. 

Peters cũng tin rằng việc nắm quyền kiểm soát đất nước sẽ cho phép Taliban tiếp cận các hãng hàng không, bộ máy hành chính nhà nước và các ngân hàng để hỗ trợ hoạt động buôn lậu ma túy và rửa tiền.

"Tôi cho rằng họ sẽ khai thác nó", nữ tác giả này cho hay.