Thuốc lá thế hệ mới cần được thí điểm quản lý đồng thời

Không khó để người tiêu dùng, bất kể lứa tuổi, tiếp cận những địa chỉ bán thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng, thông qua tìm kiếm trên Google, Facebook...

Nguồn cung cấp dồi dào phản ánh thực trạng rằng một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng đang tìm đến thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử, như một lựa chọn thay thế cho việc hút thuốc lá truyền thống hiện tại.

Thuốc lá thế hệ mới cần được thí điểm quản lý đồng thời

Bộ Công Thương cho biết sẽ trình Chính phủ nghị định sửa đổi nghị định 67 về quản lý thuốc lá để trước mắt đưa thuốc lá làm nóng vào quản lý, vì đây là sản phẩm có chứa nguyên liệu thuốc lá, phù hợp với định nghĩa của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hiện hành. Tuy nhiên, đề xuất quản lý chỉ một loại bán thuốc lá thế hệ mới trước trong bối cảnh hiện tại đang gặp phải những ý kiến trái chiều.

(Ảnh minh hoạ).

Kết quả một khảo sát điều tra tình hình sử dụng thuốc lá tại 34 tỉnh thành vào năm 2020 của Bộ Y tế cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng tới 18 lần.

Báo Lao Động cũng từng thực hiện một khảo sát về thực trạng sử dụng thuốc lá thế hệ mới vào tháng 10/2022 và ghi nhận kết quả 97% người tham gia khảo sát biết hoặc đã từng tiếp cận sản phẩm thuốc lá điện tử. Trong khi với thuốc lá làm nóng, con số này chỉ ở mức 50%. Số liệu này cũng phù hợp với báo cáo về tình hình thuốc lá thế hệ mới nhập lậu của quản lý thị trường.

Như vậy, liệu việc chỉ đưa thuốc lá làm nóng vào quản lý đã thực sự toàn diện. Trong khi, số lượng người biết và dùng thuốc lá điện tử nhiều hơn đáng kể so với thuốc lá làm nóng, và hiện đang có xu hướng tăng nhanh hơn so với thuốc lá làm nóng, song sản phẩm này hiện chưa được đề xuất đưa vào quản lý.

Việc triển khai quản lý thuốc lá làm nóng trước mà bỏ ngỏ thuốc lá điện tử sẽ bỏ trống quản lý phần lớn thị trường thuốc lá thế hệ mới, và không giải quyết toàn diện bài toán về nhu cầu người tiêu dùng và thị trường, trong đó có vấn đề nhập lậu, thiếu nhận thức khi tiếp cận các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới...

Điều này đòi hỏi cả 2 loại sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này được quản lý cùng môt thời điểm để đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ.

Thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử cùng thuộc nhóm sản phẩm hóa hơi mà không đốt cháy, bởi vậy, hai sản phẩm có nhiều điểm tương đồng.

Thứ nhất, cả hai sản phẩm này đều sử dụng thiết bị điện tử, và đều hoạt động theo cơ chế làm nóng để tạo ra khí hơi (aresol) có chứa nicotin. Do không có quá trình đốt cháy như thuốc lá điếu, cả hai sản phẩm đều không có hắc ín (tar) - một trong những sản phẩm phụ chứa các thành phần gây hại của khói thuốc.

Thứ hai, xét về phân loại sản phẩm, cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử cùng nằm trong danh mục “thuốc lá khác” được quy định trong Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Do sự tương đồng về đặc tính kỹ thuật, Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) đã tạo ra phân nhóm mới (24.04) cho dung dịch thuốc lá điện tử và điếu thuốc lá làm nóng, chứ không đưa vào phân nhóm 24.02 dành cho thuốc lá truyền thống. Việc thuốc lá thế hệ mới cùng được đưa vào phân nhóm riêng cũng cho thấy WCO ghi nhận sự tương đồng giữa thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng. 

Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 31/2022/TT-BTC về Danh mục hàng hoá xuất khẩu và nhập khẩu Việt Nam, trong đó, đã tạo ra phân nhóm mới 24.04 cho cả thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử.

Với cơ chế hoạt động và phân loại sản phẩm như vậy, việc đề xuất có cơ chế quản lý sản phẩm thuốc lá làm nóng trước và bỏ ngỏ việc quản lý thuốc lá điện tử là chưa hợp lý.

Hai sản phẩm này cần được đưa vào quản lý dưới cùng một văn bản pháp lý, cùng thời điểm để đảm báo tính đồng bộ và bao quát. Đây cũng là kinh nghiệm quản lý thuốc lá thế hệ mới của nhiều quốc gia phát triển trên thế giới.

Kinh nghiệm thế giới

Theo kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới, thuốc lá điện tử là đối tượng chính trong nhiều nghiên cứu tiềm năng giảm thiểu tác hại của thuốc lá thế hệ mới và được đưa vào quản lý, lưu hành một cách phổ biến. Tiêu biểu có thể kể đến Anh, Canada, New Zealand, hay Hoa Kỳ.

Anh đã xây dựng khung pháp lý để quản lý, cho phép lưu hành thuốc lá điện tử và khuyến cáo người dùng dần chuyển sang các sản phẩm này nếu không thể cai thuốc lá hoàn toàn vì sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

Trong đó, các quy định nổi bật nhất bao gồm: Thứ nhất, các nhà sản xuất chỉ cần tuân thủ việc áp dụng cảnh báo sức khoẻ bằng chữ trên tất cả sản phẩm có chứa nicotine, thay vì áp dụng cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh như thuốc lá truyền thống.

Thứ hai, các nhà sản xuất được phép thực hiện một số hình thức quảng cáo ngoài trời, in ấn, để cung cấp thông tin chính xác về sản phẩm cho người hút thuốc và người dùng nicotine. Song song, họ cũng quy định nghĩa vụ xác minh độ tuổi của người bán nhằm đảm bảo người dưới 18 tuổi không tiếp cận với thuốc lá điện tử.

Tương tự, Canada khuyến khích người hút thuốc cai hẳn hoặc chuyển đổi sang các sản phẩm thay thế ít tác hại hơn, cụ thể là thuốc lá thế hệ mới, thuốc lá điện tử.

Chính phủ thiết lập hành lang pháp lý chặt chẽ, yêu cầu các nhà cung cấp không bán sản phẩm cho người trong độ tuổi vị thành niên - cụ thể là  21, 19 hoặc 18 tuổi tuỳ từng bang. Các sản phẩm cũng cần được dán cảnh báo sức khỏe bằng chữ để đảm bảo cung cấp thông tin xác thực cho người dùng.

Nhìn chung, người dùng thuốc lá thế hệ mới hay thuốc lá điện tử sẽ ngày càng tăng, kéo theo đó tình trạng nhập lậu sẽ ngày càng khó kiểm soát, đối tượng sử dụng hầu hết thiếu nhận thức đúng về sản phẩm...

Vì vậy, cần nhanh chóng có một khung pháp lý toàn diện để giải quyết những bất cập hiện nay. Việc quản lý đồng thời thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử sẽ giúp người tiêu dùng có cơ hội tiếp cận với các sản phẩm an toàn, tránh các rủi ro gây ra bởi đối tượng kinh doanh bất hợp pháp.

Đồng thời, các tổ chức, bộ, ngành có cơ sở pháp lý cũng như thông tin chính xác nhằm tăng cường các chương trình nâng cao nhận thức cho cộng đồng về thuốc lá thế hệ mới và có chế tài xử lý các trường hợp vi phạm.