Thứ trưởng TT&TT: Sửa Luật Báo chí để giải quyết các vấn đề kinh tế báo chí

Nội dung trên được Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm đề cập khi phát biểu tại Hội thảo "Kinh tế báo chí truyền thông Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế số" sáng 14/6.

Ông Nguyễn Thanh Lâm cho biết, năm nay, Bộ Thông tin và Truyền thông trình Chính phủ sửa đổi Luật Báo chí, trong đó đưa vào một số thể chế về mô hình, quy mô, vị trí pháp lý của cơ quan báo chí trong bối cảnh công nghệ biến động, các mô hình kinh doanh biến động.

"Có lẽ sẽ phải đưa vào Luật Báo chí (sửa đổi) những khái niệm mới, những tiền đề mới ở tầm của luật để có thể giúp đỡ cho báo chí phát triển, trong đó có câu chuyện giải quyết các vấn đề liên quan đến kinh tế báo chí", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm nói.

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm.

Đón tệp người dùng thế hệ mới

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm cho biết thời gian tới, các cơ quan báo chí có thể cung cấp dịch vụ cho các cơ quan Nhà nước đặt hàng ở trên nhiều nền tảng, không chỉ phụ thuộc vào nền tảng của bản thân cơ quan báo chí đó.

"Có nghĩa là chúng ta đáp ứng xu hướng đưa nội dung lên không gian mạng để đón tệp người dùng thế hệ mới với thói quen, hành vi hoàn toàn thay đổi. Các cơ quan báo chí không còn định vị, nhìn nhận trong các giao thức truyền thống của mình nữa, mà khách hàng ở đâu thì mình sẽ gặp họ ở đó. Điều này nhằm phục vụ nhu cầu thông tin chính thống đến những người tiêu dùng thế hệ mới", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm gợi mở.

Một nỗ lực khác với vai trò cơ quan quản lý Nhà nước được lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông nhắc đến là thời gian gần đây đã có những giải pháp trong việc nắn lại dòng doanh thu quảng cáo trên không gian mạng.

Theo đó, dòng quảng cáo này đã giảm bớt, không chảy về những kênh nội dung vi phạm bản quyền báo chí, vi phạm pháp luật. Từ đó, những kênh thông tin chính thống, trong đó có báo chí sẽ tăng thêm lợi nhuận từ doanh thu quảng cáo.

Cũng liên quan đến câu chuyện thể chế, các cơ quan chức năng đang trong quá trình sửa đổi Nghị định số 18/2014 của Chính phủ quy định về chế độ nhuận bút trong lĩnh vực báo chí, xuất bản theo hướng thực hiện của Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi). Cụ thể là quy định, hướng dẫn các mức biểu phí để trả bản quyền trong lĩnh vực báo chí.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm nhìn nhận, đang có sự thay đổi thói quen tiêu dùng thông tin, sự phân mảnh đến mức càng ngày càng nhỏ của các phân khúc khách hàng báo chí, cùng đó là sự bùng nổ của xu hướng sáng tạo nội dung cá nhân.

"Những tiến bộ về công nghệ, những mô hình kinh doanh ngày càng cá nhân hóa tạo nên những nhà sáng tạo nội dung mới. Những người này ảnh hưởng không kém, thậm chí có lúc ảnh hưởng lớn hơn một số cơ quan báo chí", Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nêu thực tế.

Trong khi đó, các cơ quan báo chí phải đối mặt với vấn đề già hóa đội ngũ người làm báo, đối mặt với khó khăn trong tuyển dụng, khó khăn trong duy trì bộ máy, khó khăn trong việc đổi mới cách nghĩ cách làm, chưa kể đến khó khăn về đầu tư và những tiền đề quan trọng khác.

Song, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông chia sẻ, thách thức về đổi mới phương thức làm báo, thách thức về giải quyết vấn đề kinh tế báo chí xét cho cùng lại chính là thách thức về mặt quản trị.

"Chúng ta nói thế giới thay đổi, nói người dùng thay đổi thì bản chất cuối cùng vẫn là chúng ta làm gì về mặt quản trị. Sự thay đổi này mọi người đều bị ảnh hưởng, nhưng câu trả lời thì tự mỗi người phải tìm ra. Trong hành trình đi tìm giải pháp, không phải ai cũng đạt được kết quả như nhau và sẽ không thể có mô hình phù hợp cho tất cả các cơ quan báo chí", Thứ trưởng khẳng định.

Đánh giá việc thay đổi cách làm báo, thay đổi cách kinh doanh sản phẩm báo chí là việc làm khó, nhưng ông Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh "khó nhưng không thể không làm". Bộ Thông tin và Truyền thông khuyến khích, mong muốn các cơ quan báo chí mạnh dạn đưa ra những mô hình mới để làm báo, để kinh doanh sản phẩm báo chí.

Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, báo chí hướng đến độc giả thì nguồn thu chính vẫn là từ độc giả. Tuy nhiên, những thực thể khác trong xã hội như cộng đồng doanh nghiệp cũng rất cần sự đồng hành có trách nhiệm của báo chí.

"Cộng đồng doanh nghiệp là những đối tượng có nguồn lực, họ còn đối mặt với nhiều khó khăn hơn những gì các cơ quan báo chí đang gặp. Họ có kinh nghiệm trong việc vượt qua khủng hoảng, vượt qua khó khăn. Và họ rất cần sự đồng cảm, chia để cùng tiến bộ, đạt được mục tiêu phát triển của từng doanh nghiệp, từng cơ quan báo chí và phát triển đất nước nói chung", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm nhận định.

Ông lưu ý, trong quá trình tìm cách đi và tìm nguồn thu chính đáng cho báo chí, chúng ta không nên bỏ qua bất cứ nguồn lực xã hội nào. Đó cũng là quá trình các cơ quan báo chí định vị lại sứ mệnh của mình, định vị lại cách đi của mình để thực sự đóng góp vào sự phát triển chung.

"Tôi không nghĩ rằng khi các cơ quan báo chí đóng góp vào sự phát triển chung thì lại bị bỏ lại phía sau. Chắc chắn sẽ là mối quan hệ các bên cùng có lợi. Với vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước, Bộ Thông tin và Truyền thông cam kết đồng hành, hỗ trợ xử lý những vấn đề mà từng cơ quan báo chí nếu tự giải quyết có thể rất khó khăn", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm nói thêm.

Đa dạng hóa nguồn thu

Trình bày tham luận tại hội thảo, ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, khái quát bức tranh chung về báo chí thế giới, trong đó ấn phẩm số tăng lên, còn số lượng và doanh thu của ấn phẩm in đều giảm sút.

"Điều quan trọng là phần tăng của ấn phẩm số không thể bù đắp cho phần mất đi của báo in", ông Lê Quốc Minh nhận định.

Ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam.

Về quảng cáo, theo Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, dù thị trường quảng cáo toàn cầu trong những năm gần đây tăng nhưng với báo chí thì lại giảm đi. Cụ thể, trong giai đoạn 2019 - 2024, doanh thu ấn phẩm số giảm từ 35,1 tỷ USD xuống còn hơn 21 tỷ USD. Trong khi đó, doanh thu ấn phẩm số tăng không đáng kể, từ 10,6 tỷ USD lên 11,9 tỷ USD.

Trước thực tế này, các cơ quan báo chí trên thế giới đã quan tâm tới việc đa dạng hóa nguồn thu, trong đó tập trung vào các giải pháp như tổ chức sự kiện, thu hút tài trợ, hợp tác với mạng xã hội cũng như các nền tảng công nghệ - trí tuệ nhân tạo...

Cũng theo nhà báo Lê Quốc Minh, trong thời gian tới đây, các cơ quan báo chí truyền thông cũng sẽ hướng tới tìm kiếm doanh thu từ độc giả như một "nguồn thu an toàn".

Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đưa ra một số xu hướng các cơ quan báo chí lớn trên thế giới thực hiện đa dạng hóa nguồn thu, bao gồm: quảng cáo truyền thống, thực hiện tường thu phí, làm truyền thông, tổ chức sự kiện, thương mại điện tử, cấp phép thương hiệu, cung cấp các dịch vụ công nghệ thông tin, tổ chức nghiên cứu...

Về quảng cáo, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân thông tin, giai đoạn trước mắt, nguồn thu từ quảng cáo vẫn chiếm vị trí quan trọng của các cơ quan báo chí.

"Quảng cáo đã giảm đi nhiều, có cơ quan chỉ chiếm 40-50% doanh thu nhưng dẫu sao đây vẫn là nguồn thu rất quan trọng", ông Lê Quốc Minh nói và cho biết, hiện Google và Facebook chiếm khoảng 70% thị phần quảng cáo.

Theo nhà báo Lê Quốc Minh, từ năm 2012, khi nói đến thu phí từ độc giả rất nhiều người "dè bỉu". Trước khi đạt kết quả như ngày hôm nay, báo chí thế giới cũng đã thử nghiệm rất nhiều, đã mắc sai lầm rất nhiều.

"The New York Times đẩy lên rồi hạ xuống, rồi lại đẩy lên. Còn Washington Post đã quyết định cạnh tranh bằng cách không thu phí rồi lại thu phí. Và hầu như các cơ quan báo chí lớn trên thế giới hiện nay đều thu phí", ông Lê Quốc Minh nói và cho rằng nếu các cơ quan báo chí còn tình trạng chờ xem đơn vị khác thử nghiệm có sai không mình mới làm thì dễ mắc lại những sai lầm cũ.

Về việc làm truyền thông, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam khẳng định, đây là một trong những xu hướng mà nhiều cơ quan báo chí trên thế giới đang làm, bởi chính các nhà báo là người thành thạo nhất về kỹ năng kể chuyện.

Do vậy, việc sản xuất nội dung quảng cáo cho thương hiệu là cách để các cơ quan báo chí có thêm nguồn thu nhờ vào chuyên môn sâu về kể chuyện của mình.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cũng thúc đẩy việc tổ chức sự kiện, việc này nhiều cơ quan báo chí ở Việt Nam đang làm. Nếu có đối tác tốt và bộ phận vận hành ổn, mảng tổ chức sự kiện có thể đem lại trên 20% doanh thu cho cơ quan báo chí. Có rất nhiều hình thức tổ chức sự kiện như chuyên ngành, liveshow, hội chợ, lễ trao giải và gala…

"Ngoài ra, một số cơ quan báo chí đang cung cấp dịch vụ công nghệ thông tin. Lâu nay chúng ta chỉ nghĩ rằng, báo chí đi mua công nghệ ở nơi khác. Tuy nhiên, cơ quan báo chí lớn như Washington Post đã phát triển các sản phẩm công nghệ riêng, hỗ trợ trên 400 website", Tổng Biên tập Báo Nhân Dân nói và cho biết việc việc này tạo nguồn thu đáng kể cho tờ báo.