Tháng Chạp chính là tháng 12, nhưng cách gọi này chỉ dành cho lịch âm. Tháng Chạp đến đồng nghĩa với việc chỉ còn mấy tuần nữa là năm cùng tháng tận, Tết Nguyên đán tới cửa.
Vì sao gọi là tháng Chạp?
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, chữ “chạp” là một biến âm của từ “lạp” trong tiếng Hán. Lễ tế thần vào dịp cuối năm âm lịch của người Trung Quốc xưa được gọi là Lạp, thế nên tháng này còn được gọi là Lạp nguyệt (nguyệt nghĩa là tháng). Khi nhắc tới chữ “lạp” tức là nói tới việc đi “lạp mả”, thăm nom, sửa dọn phần mộ tổ tiên để chuẩn bị đón Tết Nguyên đán.
Trong tiếng Hán, “lạp” cũng có nghĩa là lễ tất niên, nghĩa này cũng liên quan đến tập tục kể trên.
Tháng Chạp là gì?
Văn hóa Việt Nam phần nào chịu ảnh hưởng qua lại với Trung Quốc, tháng 12 cũng là tháng nhiều lễ lạt cúng bái, nên dần dần có từ “giỗ chạp”. Người Việt Nam cũng coi trọng việc thăm nom, chăm sóc mồ mả cha ông trong tháng cuối năm, để năm hết tết đến khi thắp hương mời tổ tiên về nhà ăn tết thì phần mộ đều được tươm tất, thể hiện sự nhớ ơn và tình cảm ấm áp của gia đình, họ tộc.
Một cách lý giải khác: Chữ “lạp” trong tiếng Hán cũng có nghĩa là thịt. Tháng cuối năm là thời gian người ta tích trữ các loại thực phẩm để đối phó với mùa đông rét mướt, và cũng để chuẩn bị cho Tết Nguyên đán. Trong đó, thịt là loại thực phẩm quý giá, quan trọng.
Chữ “lạp” trong “lạp xường” (hay lạp xưởng, tùy cách đọc) cũng mang nghĩa này. Trong đó. “xưởng” hay “xường” có nghĩa là ruột (âm hán Việt là “trường”).
Đối với người Việt, tháng Chạp là tháng quan trọng trong năm, khi mọi người hướng đến cái Tết đoàn viên bên gia đình. Ai nấy đều hối hả, dốc sức hoàn tất các kế hoạch trong năm để khi năm mới đến, nhìn lại năm cũ thấy mình có nhiều thành tựu.
Về mặt tâm linh, tháng Chạp cũng là tháng có nhiều lễ nhất. Ngoài việc thắp hương vào mùng 1, ngày rằm như các tháng khác, các gia đình còn có lễ cúng ông Công ông Táo vào 23 tháng Chạp, lễ cúng tất niên vào chiều 30 Tết và lễ cúng Giao thừa vào khoảnh khắc cuối cùng của năm cũ, đầu tiên của năm mới.
Tháng Chạp kiêng gì?
Ngoài những kiêng kỵ hợp ký của dân gian từ xa xưa, cuộc sống hiện đại cũng bổ sung những điều kiêng kỵ khác nhằm bảo đảm tháng Chạp được tốt lành. Dưới đây là những kiêng kỵ trong tháng Chạp bạn cần lưu ý.
- Không gây gổ, tránh tranh cãi, xung đột: Năm cùng tháng tận, ai cũng bận rộn, căng thẳng, việc mâu thuẫn, cãi cọ kéo dài với người khác dễ gây những hành động sai lầm, làm việc sai sót, hoặc chí ít cũng phát sinh năng lượng tiêu cực, ảnh hưởng đến vận trình năm mới. Nguyên nhân khác của tục kiêng này là nỗi lo ông bà tổ tiên về thăm con cháu, nếu nghe thấy những điều gây gổ sẽ trách phạt. Tháng Chạp là tháng làm ăn, nóng nảy cãi cọ sẽ khiến tài lộc ra đi, buôn bán ế ẩm.
- Kiêng vay mượn: Dân gian cho rằng vay mượn cuối năm không đem lại may mắn vì món nợ vắt sang năm mới sẽ báo hiệu một năm đen đủi, nợ nần ngập đầu, không ăn nên làm ra. Vì vậy nếu có nợ ai, người ta cũng cố gắng để trả hết trong năm cũ. Theo quan điểm hiện đại, việc kiêng vay mượn trong tháng Chạp nên được hiểu là tránh gây phiền phức cho người khác, vì cuối năm ai cũng cần tiền để giải quyết công việc và sắm sửa có một cái Tết sung túc.
- Kiêng để nhà cửa bừa bộn, ẩm mốc: Theo quan niệm dân gian, trong tháng Chạp, việc để nhà cửa bừa bộn, ẩm mốc sẽ mang đến điều xui xẻo cho cả gia đình trong năm tới. Thực tế, môi trường sống như vậy sẽ khiến con người dễ đau ốm, dẫn đến công việc đình trệ, mất tiền chạy chữa, không gì đen đủi bằng.
- Tránh đổ vỡ: Trong nhiều nền văn hóa, đổ vỡ đồ đạc bị xem là điềm xui xẻo, vì vậy người ta hết sức tránh trong những thời điểm như năm hết Tết đến. Khi đồ đạc đổ vỡ, điều xui xẻo dễ nhận thấy nhất là mất đồ, tốn tiền sắm lại, nguy cơ tai nạn thương tích cho người trong gia đình cũng tăng lên.
Tháng Chạp kiêng gì? Nên kiêng bia rượu quá đà.
- Lái xe sau khi uống bia rượu: Đây là điều kiêng kỵ mới được bổ sung trong hoàn cảnh sống hiện đại. Nếu lái xe sau khi uống bia rượu, bạn có nguy cơ bị công an ghi phạt và nguy hiểm nhất là có thể gây tai nạn giao thông, hại mình, hại người. Đây chắc chắn là vận đen lớn nhất đối với bất cứ ai trong tháng củ mật này.
- Làm việc quá sức: Tháng Chạp nhiều việc nhưng bạn cần cố gắng giữ cơ thể ở tình trạng khỏe khoắn, sáng suốt nhất có thể, sắp xếp công việc một cách khoa học, không quá tham lam, ôm đồm. Sự kiệt sức dễ dẫn đến các quyết định sai lầm và tạo thành vận đen cuối năm, thậm chí ảnh hưởng đến cả năm sau.
- Tiệc tùng vô tội vạ: Ngộ độc thực phẩm, ngộ độc rượu, đột quỵ, chảy máu dạ dày… là những vận đen mà nhiều người gặp phải trong tháng củ mật do những bữa tiệc tất niên triền miên. Rượu bia nhiều cũng sẽ khiến bạn thiếu tỉnh táo và dễ bị quên đồ, bị trộm cắp, bị lừa đảo…