Nửa thế kỷ trí tuệ Việt vang danh trên đấu trường Olympic quốc tế (kỳ 3): Người thầy thầm lặng sau ánh hào quang

Những “cây đa, cây đề”, những thầy giáo “mát tay” được ngành giáo dục chọn mặt gửi vàng lãnh đạo các đội tuyển tham dự Olympic quốc tế nhiều năm qua phải kể đến như: PGS Nguyễn Thế Khôi, GS Lê Anh Vinh, TS Lê Bá Khánh Trình, PGS Lục Huy Hoàng, TS Lưu Bá Thắng… Họ không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn ngày đêm trăn trở đưa trí tuệ Việt lên đấu trường quốc tế.

Thầy Khôi cho biết, năm 1982, Việt Nam lần đầu tham gia kỳ thi Olympic Vật lý quốc tế tại Bulgaria. Thời điểm này, thầy trong đội ngũ giáo viên tuyển chọn, huấn luyện học sinh. Kể từ đó, hầu như năm nào thầy cũng tham gia quá trình huấn luyện đội tuyển. Đến năm 2003, thầy đảm nhiệm vai trò trưởng đoàn dẫn đội tuyển Việt Nam dự thi quốc tế.

Đồng hành cùng đội tuyển, thầy Khôi cho biết, bên cạnh quá trình ôn luyện, trước mỗi kỳ thi, thầy cô thường chú ý đến văn hoá, quy tắc ứng xử và đồ ăn của nước đăng cai tổ chức để nhắc nhở học sinh. Ví dụ, nếu thi ở châu Âu, thầy cô dặn dò các em chớ nói to, gọi nhau ầm ĩ trên đường phố. Khi sang Ấn Độ, đoàn phải chuẩn bị thêm mỳ tôm, lương khô do sợ ăn đồ cay, nóng, ảnh hưởng đến sức khoẻ nếu học sinh không quen.

Ngoài ra, thầy cô thường động viên, khích lệ tinh thần học trò khi phải thi đấu trên “sân khách”. Không có gia đình, bạn bè xung quanh, thầy cô vừa là người hướng dẫn vừa là chỗ dựa cho học trò.

Thầy nhớ lại, năm 2002, trong kỳ thi Olympic Vật lý Quốc tế tại Indonesia, học sinh Đặng Ngọc Dương giành huy chương vàng với điểm số khá cao. Song khi chấm lại, thầy cô đoàn Việt Nam phát hiện điểm số của Dương có thể cao hơn thực tế và thảo luận liên tục nhiều giờ với giám khảo kỳ thi. Kết quả, Dương được cộng khoảng 4 điểm và trở thành thí sinh giành điểm cao nhất.

Bộ GD&ĐT cùng các chuyên gia khi ấy đau đầu tìm loạt giải pháp để vực dậy thành tích như Việt Nam từng có những năm 2010 trở về trước.

Năm 2013, GS.TS Lê Anh Vinh được Bộ GD&ĐT cử làm Phó trưởng đoàn học sinh Việt Nam tham dự IMO lần thứ 54 tại Cộng hòa Colombia dưới "trướng" của "huyền thoại" Lê Bá Khánh Trình - người giúp đoàn học sinh Việt Nam đạt 3 huy chương Vàng, 3 huy chương Bạc.

Với 3 năm liên tục là "thuyền phó" cho thầy Trình, từ năm 2016, anh lên làm "thuyền trưởng" "con tàu" IMO Việt Nam. 

Nhờ phương pháp ôn luyện đột phá mới, kỳ IMO 2017 đội tuyển Toán Việt Nam đạt đỉnh cao nhất của lịch sử 41 lần tham gia Olympic Toán quốc tế: Vị trí thứ 3 trên 112 nước và em Hoàng Hữu Quốc Huy trở thành thí sinh điểm cao nhất kỳ thi năm đó.

Gần 10 năm đồng hành cùng đội tuyển Toán tham dự Olympic quốc tế, PGS Lê Anh Vinh chia sẻ: “Dù với tư cách là phó đoàn hay trưởng đoàn, tôi luôn ở bên cạnh động viên các em trong những lúc nhiều áp lực nhất, hay đứng từ xa nhìn nụ cười rạng rỡ của các em trên sân khấu ngày khai mạc, hồi hộp đợi chờ bài làm của các em được gửi về nơi chấm khi làm trưởng đoàn, những giây phút đó đều cho tôi cơ hội như được trải qua những cảm xúc của tuổi 18 một lần nữa”.

Mỗi mùa IMO, từ việc tuyển chọn, tập huấn đến công tác chuyên môn khi đưa các em đi thi, thầy Vinh đều cảm thấy rất nhẹ nhàng. Chỉ có điều khó khăn nhất mỗi lần đi cùng học trò là chứng kiến những sự tiếc nuối cho dù tất cả đều đã cố gắng hết sức mình.

Từ thành tích của Việt Nam tại IMO các năm qua, đội tuyển IMO Saudi Arabia từng ngỏ ý được sang Việt Nam học hỏi cách gây dựng phong trào học toán, đề nghị GS.TS Lê Anh Vinh hỗ trợ tham gia dẫn dắt đội tuyển toán của Saudi Arabia.

Không chỉ dành tâm huyết cá nhân, thầy Vinh còn mời thêm nhiều “cao thủ” dạy toán của Việt Nam sang đào tạo cho học sinh Saudi Arabia. Đặc biệt, Saudi Arabia còn đưa học sinh giỏi sang tận Việt Nam để theo các buổi học đặc biệt do các thầy giáo Việt Nam đứng lớp.

Sau khoảng thời gian được giảng viên Việt Nam dẫn dắt, học sinh chuyên toán của Saudi Arabia đã bước vào nhiều cuộc thi quốc tế như Olympic toán vùng Vịnh, Olympic toán châu Á - Thái Bình Dương, Olympic toán vùng Balkan... với kết quả cao hơn các năm trước. Đấy là câu chuyện "xuất khẩu" luyện toán học sinh giỏi mà GS Lê Anh Vinh là người mở đường.

Bộ Giáo dục và Đào tạo luôn xác định đào tạo mũi nhọn học sinh giỏi là ưu tiên hàng đầu của ngành giáo dục nước ta. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là thường xuyên tuyên dương những em đạt thành tích xuất sắc nhằm khơi dậy ý chí phấn đấu học tập, đồng thời động viên, cổ vũ những thế hệ học sinh tiếp theo không ngừng vươn lên trong hành trình chinh phục đỉnh cao trí tuệ.

Vụ trưởng nhấn mạnh, đằng sau những thành tích vang danh ấy là quá trình rèn luyện đổ mồ hôi, những hy sinh thầm lặng của cả thầy và trò. Các thầy đưa ra "chiến lược" khác nhau động viên học sinh, đồng thời khích lệ học sinh rằng những thành tích các em đạt được hiện nay chỉ là bước khởi đầu, chặng đường sau này của các em mới là chặng đường dài cần phấn đấu tiếp.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ khẳng định, thành tích cao, huy chương vàng… thể hiện sự nỗ lực lớn nhất từ chính các em, cùng với đó là sự hỗ trợ, đồng hành của gia đình, thầy cô giáo và nhà trường. Kết quả của các em hôm nay cũng là sự khẳng định, sự cụ thể hóa cho chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về đào tạo, phát triển, bồi dưỡng nhân tài, trong đó có chính sách phát triển trường chuyên.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ, đây là kết quả ban đầu rất quan trọng, con đường học tập của các em còn rất dài ở phía trước, mong rằng các em sẽ phát huy được kết quả hôm nay để tiếp tục học tập, thực sự trở thành những tài năng của đất nước.