Năng suất lao động Việt Nam bằng 1/15 Singapore: Có đủ cơ sở?

(VTC News) – Chuyên gia bình luận về ý kiến của Tổ chức Lao động Quốc tế cho rằng năng suất lao động Việt Nam bằng 1/15 Singapore.

PGS. TS. Giang Thanh Long, Viện trưởng Viện Chính sách công và Quản lý, Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng Việt Nam mới bước vào mức thu nhập trung bình thấp từ năm 2008, do đó thời gian chưa đủ dài để kết luận Việt Nam đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình.

- Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) vừa qua đưa ra con số tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên Việt Nam cao gấp 3 lần so với mức trung bình, trong đó chiếm một nửa là thanh niên từ 15-24 tuổi. Theo ông điều này ảnh hưởng thế nào tới năng suất lao động?

Lao động trẻ và trung tuổi (tương ứng nhóm 15-34 tuổi, và 35-55 tuổi) góp phần tích cực nhất vào việc tăng GTGT của các ngành. 

Cụ thể là khi tỷ lệ lao động trong nhóm 15-34 tuổi và 35-55 tuổi tăng thêm 1 điểm % thì GTGT của các ngành tăng thêm tương ứng là 0,56% và 0,51%. Ngược lại, tỷ lệ lao động trong nhóm từ 61 tuổi trở lên tăng thêm 1 điểm % thì sẽ làm giảm GTGT của các ngành 0,61%.

Điều này có nghĩa là năng suất lao động của các ngành không chỉ phụ thuộc vào năng suất lao động của từng nhóm tuổi, mà còn phụ thuộc số lượng lao động trong mỗi nhóm tuổi đó. 

Với các nhóm 15-35 tuổi và 35-55 tuổi, tăng số lượng lao động sẽ làm tăng năng suất chung, trong khi với nhóm từ 61 tuổi trở lên thì tăng số lượng lao động sẽ làm giảm năng suất chung. 

Hiện nay nhóm lao động trẻ có năng suất cao nhất và đóng góp gần 50% thay đổi về năng suất lao động chung của các ngành. Song tỷ trọng của nhóm này đang giảm nhanh nhất trong lực lượng lao động.

Trong giai đoạn 2010-2012, tỷ trọng nhóm này trong các ngành giảm 5 điểm % (từ 44% xuống 39%), do sự thay đổi về cơ cấu tuổi dân số trong những năm gần đây. Cùng lúc đó, chúng ta lại gặp phải vấn đề thất nghiệp thanh niên tăng lên, sẽ ảnh hưởng rất lớn tới tăng năng suất lao động.

- Nếu vấn đề thay đổi cơ cấu tuổi dân số là yếu tố chính ảnh hưởng tới năng suất lao động của Việt Nam, thì phải khắc phục như thế nào, thưa ông?

Không hẳn chỉ là do cơ cấu tuổi, ở đây cần hiểu theo nhiều chiều cạnh. Việt Nam vẫn còn nhiều cơ hội vì dân số trong độ tuổi lao động vẫn chiếm tỷ lệ cao. Song vấn đề là cần lưu ý tới sự bất cân đối trong cung cầu trên thị trường lao động.

Ở đây là các chuyên ngành đào tạo chưa phù hợp nhu cầu thị trường. Thứ nữa là chênh lệch về mặt kĩ năng, đào tạo không phù hợp nhu cầu nhà tuyển dụng, nên có được đào tạo nhưng vẫn không được sử dụng. 

Điều này đòi hỏi các chính sách định hướng phát triển kinh tế cần xác định rõ lấy ngành gì là chủ đạo, từ đó quay ngược trở lại để xem khoảng trống nhân lực như thế nào.

Việt Nam nhờ những nỗ lực trong chính sách dân số nên tỷ suất sinh đang có xu hướng giảm, điều này là rất thành công. Nhưng sau đó là lo lắng lớn vì nếu không kịp thời cải thiện thì dân số già hóa rất nhanh, kéo theo đó là cơ hội cũng qua đi.

Việc nghiên cứu căn cứ trên khoảng thời gian đủ dài là 28 năm, do đó rút ra kết luận trên là không hề bi quan. 

Việt Nam bây giờ đang giống như Thái Lan và Malaysia trong suốt quá trình phát triển công nghiệp chế biến chế tạo với tốc độ cao, thế nhưng họ sử dụng quá nhiều lao động không có kĩ năng hoặc kĩ năng thấp. Tuy nhiên chúng ta mới bước vào mức thu nhập trung bình thấp từ năm 2008, do đó thời gian chưa đủ dài để kết luận Việt Nam đã rơi vào bẫy thu nhập trung bình. 

- Theo ông cơ hội để Việt Nam vươn lên và thoát khỏi bẫy có cao hơn Thái Lan hay không, khi nước này đã mất rất nhiều thời gian mà vẫn không vượt lên được?

Nếu theo chuẩn của các nhà nghiên cứu là 28 năm không thoát khỏi mức thu nhập trung bình là rơi vào bẫy, thì phải tới năm 2036 mới là thời điểm phù hợp để đánh giá Việt Nam có rơi vào bẫy hay không.

So với Thái Lan ta hơn họ ở chỗ mở cửa hội nhập, giao lưu kinh tế rất mạnh, cho nên khả năng thay đổi chất lượng nguồn nhân lực bằng cách đào tạo, rồi chăm sóc sức khỏe người lao động, chắc chắn sẽ làm tốt hơn họ. Cái này sẽ phụ thuộc rất nhiều vào định hướng chính sách.

Tôi cho rằng nhân lực Việt Nam ở tầm chất lượng cao không thiếu, nhưng ở tầm giữa, chiếm tỷ lệ lớn là không cân đối giữa cung và cầu. 

ILO nói Việt Nam năng suất bằng 1/15 Singapore, theo tôi là chưa đủ cơ sở. Bởi lực lượng lao động Việt Nam đến 60-70% vẫn là ở nông thôn, nơi công nghệ kém phát triển nên năng suất lao động thấp. Khi cộng lại cả một khối lượng lớn lao động như vậy trong nền kinh tế thì nó sẽ kéo năng suất lao động chung giảm xuống. 

Tuy nhiên một số ngành như điện, ga, khí đốt, dịch vụ ngân hàng… theo nghiên cứu của chúng tôi, có tốc độ phát triển tốt không kém gì các nước trong khu vực. Do đó, quan trọng là phải có chính sách phù hợp để kéo năng suất của các ngành đang kém phát triển trong nền kinh tế lên.

Xin cảm ơn ông!

Ngọc Khanh (thực hiện)