Hơn 4.000 hộ kinh doanh bị thu BHXH trái luật: Sai nhưng chưa phát hiện tiêu cực

Hơn 4.000 hộ kinh doanh bị thu BHXH trái luật

Sáng 6/6, phát biểu tranh luận, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) nêu cơ quan bảo hiểm xã hội đã thực hiện không đúng quy định pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích của người liên quan.

"Tại sao không đúng quy định mà vẫn thu, có những người bị thu đến khoảng 20 năm. Có tiêu cực trong thu BHXH không? Trách nhiệm thuộc cơ quan nào? Hướng xử lý cụ thể trong thời gian tới?", nữ đại biểu Quốc hội chất vấn.

Trả lời câu hỏi của đại biểu, liên quan đến việc hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhiều năm mà nay bị "treo" lương hưu, Bộ trưởng Lao động - Thương Binh và Xã hội Đào Ngọc Dung khẳng định việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc với hộ kinh doanh cá thể sai về chủ trương. 

"Đây là trách nhiệm của cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Bảo hiểm xã hội các địa phương. Việc này đã phát hiện, có cuộc làm việc với cơ quan Bảo hiểm xã hội và có văn bản chấn chỉnh", ông Đào Ngọc Dung nói.

Bộ trưởng Lao động - Thương Binh và Xã hội Đào Ngọc Dung.

Bộ trưởng Lao động - Thương Binh và Xã hội thông tin, thời gian vừa qua, những trường hợp đang thu bảo hiểm chưa giải quyết được, còn phần đa các địa phương xử lý linh hoạt cho các chủ hộ kinh doanh. Nhiều trường hợp đã chuyển sang đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, có trường hợp cho thoái thu, có trường hợp xin được tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

"Vừa qua, đã có 8 đoàn kiểm tra, rà soát lại hiện tượng này. Qua đó, một số điểm nổi lên như có địa phương báo cáo 62 trường hợp, nhưng kiểm tra thực tế còn 8 trường hợp. Đến nay chưa phát hiện tiêu cực, nhưng sai là có sai. Về việc xử lý, chúng tôi trao đổi Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam theo quy định hiện hành", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung báo cáo.

Theo ông Đào Ngọc Dung, dự kiến trong chương trình xây dựng pháp luật tới đây có việc sửa luật Bảo hiểm xã hội, cơ quan soạn thảo đã dự kiến đưa đối tượng chủ hộ kinh doanh vào diện đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. 

"Chúng tôi mạnh dạn kiến nghị Thường vụ Quốc hội xem xét công nhận, đảm bảo ngay quyền lợi, bổ sung vào Nghị quyết cho phép Chính phủ thực hiện cộng nối quá trình đóng bảo hiểm xã hội, nếu có nhu cầu sang bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tự nguyện", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Trước đó, trình bày về biện pháp giải quyết đối với hơn 4.000 trường hợp đã thu sai kể từ năm 2003 tới nay, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho hay có 3 hướng.

Theo đó, Bộ Lao động - Thương Binh và Xã hội đang đề xuất tới đây nếu Quốc hội cho phép thì chuyển toàn bộ số hộ kinh doanh này sang diện bảo hiểm xã hội bắt buộc, đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Trường hợp không muốn hoặc không có nhu cầu thì có thể chuyển sang bảo hiểm xã hội tự nguyện. 

Còn trường hợp xấu nhất thì cả người lao động lẫn cơ quan bảo hiểm xã hội không đồng ý, ông Đào Ngọc Dung đề xuất thoái thu, trả lại quyền lợi cho người lao động.

"Và tính lãi thế nào thì chí ít cũng phải tính bằng tăng trưởng mà Quỹ Bảo hiểm xã hội đang sử dụng để tăng trưởng", Bộ trưởng nêu.

"Quan điểm của cá nhân tôi một lần nữa là đặt quyền lợi, lợi ích của người lao động lên hàng đầu. Thứ hai là nên khuyến khích và điều chỉnh chính sách chuyển sang bảo hiểm xã hội bắt buộc là tốt nhất cho người lao động, đảm bảo về già có lương hưu, có cuộc sống ổn định", người đứng đầu Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội khẳng định.

Giải trình thêm về vấn đề thu sai đối tượng bảo hiểm xã hội, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết có 54 tỉnh thu của 4.240 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016, đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số đối tượng vẫn nộp tiếp đến năm 2020 thì dừng hẳn.

"Về mặt bản chất đạo lý thì không có gì sai nhưng về quy định pháp luật bị vướng", Bộ trưởng Tài chính nói và nêu rõ quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm.

Tuy nhiên các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết, mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên, những nhân viên của họ được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm.

Ông Hồ Đức Phớc cho rằng, về bản chất, những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập, nên việc được tham gia bảo hiểm có thể chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định, nên có thể kết luận là sai đối tượng.

"Chúng tôi có trao đổi với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc", Bộ trưởng Tài chính kiến nghị.

Trong báo cáo vừa gửi Quốc hội về một số nội dung liên quan nhóm vấn đề chất vấn tại Kỳ họp thứ 5, Bộ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung đã có giải trình chính thức vấn đề thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trái luật đối với chủ hộ kinh doanh tại nhiều bảo hiểm xã hội địa phương.

Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay, theo quy định hiện hành thì chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, từ tháng 1/2003 tới tháng 12/2021, cơ quan bảo hiểm xã hội nhiều địa phương đã thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với những trường hợp này.

Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tại thời điểm tháng 9/2016 đã có 4.240 chủ hộ kinh doanh cá thể tại 54 địa phương đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Như vậy, ngành bảo hiểm xã hội đã thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với số lượng lớn chủ hộ kinh doanh cá thể trên hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước.