Đức Phật dạy bí quyết nhìn người: Chỉ quan sát cũng phân biệt kẻ xấu, người tốt

Phân biệt người chính, kẻ tà, người tốt, kẻ xấu không bao giờ là điều dễ dàng; nó đòi hỏi chúng ta có nhiều trải nghiệm. Theo thời gian và sự va chạm với đời sống,sự quan sát của chúng ta ngày càng tinh tế hơn, nhưng kẻ xấu cũng ngụy trang hành vi, tâm địa của mình một cách kín đáo, tinh vi hơn.

Dù vậy, nếu biết cách quan sát, chúng ta vẫn có thể nhận ra những dấu hiệu chính - tà qua tướng trạng bên ngoài, bởi "tướng tự tâm sinh", những hành vi, cử chỉ của con người vẫn vô tình bộc lộ bản chất bên trong. Người giỏi che giấu đến đâu cũng không thể kiểm soát bản thân để "đeo mặt nạ" mọi lúc mọi nơi. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni từng dạy các môn đồ về cách nhìn người bằng cách "đọc" ngôn ngữ hành vi của họ. 

Đức Phật giảng pháp cho các tỳ kheo.

Theo Đức Phật, có thể dựa vào 5 điểm để nhận biết một người xấu: "Đáng cười mà không cười, lúc đáng hoan hỷ mà không hoan hỷ, đáng khởi tâm từ mà không khởi tâm từ, làm ác mà không xấu hổ, nghe lời lành mà không để ý. Nên biết người này ở nhóm tà".

Vậy những bậc chính nhân có dấu hiệu gì để nhận ra? Đức Phật dạy rằng họ cũng có 5 điểm để phân biệt: "Đáng cười thì cười, đáng hoan hỷ thì hoan hỷ, đáng khởi tâm từ thì khởi tâm từ, đáng xấu hổ thì xấu hổ, nghe lời lành thì để ý. Nên biết người này đã ở nhóm chánh, trụ ở nhóm chánh. Như thế, các tỳ kheo, nên học điều này".

Như vậy, theo Đức Thích Ca, việc phân biệt một người tốt hay xấu dù dựa vào tướng trạng bên ngoài nhưng thực chất vẫn là nhìn vào nội tâm của họ. Năm tiêu chuẩn mà ngài đề ra để các đệ tử nhìn người, cũng là để nhìn lại chính mình. Bản thân chúng ta không ai hoàn toàn tốt, cũng không hoàn toàn xấu. Quan sát bản thân chính là cách chúng ta kịp thời nhận ra những điều bất thiện, bất chính trong tâm để điều chỉnh, sửa chữa.

Trong cuộc sống, nhiều khi ranh giời giữa chánh và tà rất mong manh, tâm mỗi người cũng luôn biến động và chúng ta dễ bước qua lằn ranh mà không tự ý thức được. Có những người đã rời xa nẻo chánh nhưng vẫn mơ hồ không nhận ra, vẫn kiêu ngạo nghĩ mình rất tốt, trong khi chân tiếp tục bước xa hơn vào lối tà. Vì thế, soi lại mình vào tấm gương mà Đức Phật đã trao cho là cách tốt để cải tà quy chánh, bỏ ác làm thiện, bỏ xấu làm tốt.