Chuyên gia: ‘Nhiều lợi ích khi áp dụng một chương trình, nhiều sách giáo khoa'

Đó là ý kiến của Bà Margot Mol, Viện Đo lường giáo dục Cito (Hà Lan) từ thực tế triển khai ở Hà Lan nhiều năm qua.

Cụ thể, theo bà Margot Mol, việc có nhiều sách giáo khoa với phương pháp tiếp cận, cách thể hiện khác nhau cho cùng một nội dung, đáp ứng cùng chuẩn đầu ra của chương trình, giúp học sinh có nhiều cách nhìn nhận, tư duy đa chiều và phong phú về các vấn đề.

Đây là lợi ích rất lớn cho người học và là điểm ưu việt của mô hình giáo dục này. Bởi lẽ, khi dạy học theo một chương trình-một bộ sách giáo khoa, học sinh cả nước sẽ tư duy giống nhau và điều này càng không tốt nếu nó duy trì trong nhiều thế hệ học sinh.

Ngoài ra khi có nhiều sách giáo khoa, các trường học sẽ được tăng cơ hội để lựa chọn dạy sách giáo khoa phù hợp với điều kiện giảng dạy thực tế, phương pháp sư phạm và năng lực của giáo viên, học sinh của cơ sở mình. Học sinh cũng có thể lựa chọn vào học trường có dạy sách giáo khoa mà em thấy thích thú, phù hợp với năng lực của bản thân.

Bà Margot cho biết, giáo dục phổ thông của Hà Lan từ rất lâu đã áp dụng mô hình một chương trình thống nhất trong cả nước và có nhiều sách giáo khoa cụ thể hóa chương trình này. Chương trình tổng thể, chương trình môn học là nền tảng để căn cứ vào đó các nhà xuất bản xây dựng sách giáo khoa.

Do vậy, tất cả sách giáo được phép sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông đều có chung một khung nội dung. Điểm khác biệt giữa các sách giáo khoa là phương pháp tiếp cận, cách trình bày, thể hiện các khung nội dung đã được quy định trong chương trình.

Việc lựa chọn sách giáo khoa thuộc về các nhà trường. Giáo viên bộ môn thuộc cơ sở giáo dục sẽ nghiên cứu, thảo luận và lựa chọn sách giáo khoa nào phù hợp với năng lực học tập của học sinh và điều kiện giảng dạy của nhà trường.

Mô hình một chương trình - nhiều sách giáo khoa cụ thể hóa chương trình này, là điều ngành giáo dục đào tạo Việt Nam đang triển khai và sẽ bắt đầu áp dụng từ năm học 2020-2021. Đây cũng là mô hình mà nhiều quốc gia trên thế giới khác đã và đang nỗ lực áp dụng.

Học SGK khác nhau ảnh hưởng đến kiểm tra đánh giá?

Đầu tháng 3 vừa qua, chuyên gia đo lường giáo dục của Hà Lan - Margot Mol tham gia khóa tập huấn cho cán bộ, giáo viên, giảng viên Việt Nam về kỹ thuật viết và biên soạn câu hỏi đánh giá diện rộng quốc gia kết quả học tập của học sinh lớp 5, 9, 12.

Bà Margot Mol cho biết, tại đây bà nhận được nhiều câu hỏi về việc làm thế nào để đảm bảo sự công bằng, chính xác trong kiểm tra đánh giá khi dạy học theo một chương trình - nhiều sách giáo khoa. 

“Việc học sinh học các sách giáo khoa khác nhau không ảnh hưởng đến kiểm tra đánh giá. Lý do là việc kiểm tra, đánh giá này căn cứ theo yêu cầu chuẩn đầu ra chung của chương trình giáo dục phổ thông chứ không phải theo sách giáo khoa”, chuyên gia giáo dục Hà Lan nói.

Bà Margot Mol, Viện Đo lường giáo dục Cito (Hà Lan).

Bà phân tích, do sách giáo khoa là tài liệu cụ thể hóa của chương trình tổng tể và chương trình môn học nên dù có 5 hay 10 sách giáo khoa cho cùng một môn học, thì tất cả sách giáo khoa ấy cũng phải đảm bảo sử dụng khung nội dung như nhau, theo yêu cầu chung của chương trình giáo dục phổ thông. Các nhiệm vụ, bài tập được nêu trong các sách giáo khoa dù khác nhau về cách thể hiện, câu từ, nhưng cũng phải đáp ứng được cùng yêu cầu chung của chương trình tổng thể, chương trình môn học.

Do đó, các học sinh dù học các sách giáo khoa khác nhau, có cách nhìn nhận vấn đề và tư duy khác nhau, nhưng đều được dạy để phát triển những năng lực, phẩm chất chung theo quy định; biết giải quyết vấn đề bằng những cách khác nhau. 

Để đảm bảo tính công bằng, chính xác, khách quan trong kiểm tra đánh giá diện rộng khi sử dụng một chương trình-nhiều sách giáo khoa, chuyên gia của Viện Đo lường giáo dục Cito (Hà Lan) cho biết, yêu cầu bắt buộc là đề thi không sử dụng ngữ liệu trong bất cứ sách giáo khoa nào.

“Điều này không có nghĩa rằng ngữ liệu trong sách giáo khoa là không giá trị. Tuy nhiên, do học sinh học các sách giáo khoa khác nhau nên trong kỳ đánh giá chung việc không dùng ngữ liệu trong bất cứ cuốn sách giáo khoa nào nhằm đảm bảo tính công bằng giữa các người học.

Ngoài ra, cách làm này sẽ tránh được tình trạng học sinh chỉ học thuộc lòng mà không sử dụng các kỹ năng, năng lực theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông, nhưng vẫn có thể đạt được điểm cao. Việc kiểm tra như vậy sẽ không thực sự đánh giá được năng lực của người học”, bà Margot Mol nói.

Theo bà, ở Hà Lan, khi xây dựng bài kiểm tra đánh giá học sinh trên lớp, các giáo viên phổ thông cũng không sử dụng câu hỏi đã có trong sách giáo khoa hoặc dùng các bài tập, đoạn văn…  có sẵn trong tài liệu này.

Từ mục tiêu, yêu cầu về các kỹ năng, năng lực học sinh cần đạt… giáo viên sẽ sử dụng các nguồn thông tin khác, có thể từ các bài báo, các cuốn sách, câu chuyện thực tế… để đặt câu hỏi cho học sinh.

“Đây là điều không dễ dàng với người ra đề nhưng cần thiết thực hiện để thúc đẩy năng lực tư duy, sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề thực tế, của người học”, chuyên gia đo lường giáo dục Hà Lan nói.

Kiểm tra đánh giá không sử dụng ngữ liệu trong SGK

TS Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết khi áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới mới với nhiều sách giáo khoa cho một môn học, việc kiểm tra đánh giá của các nhà trường phổ thông Việt Nam sẽ không sử dụng ngữ liệu trong sách giáo khoa hoặc kiểm tra những nội dung được nêu trong sách giáo khoa, như hiện nay.

“Việc kiểm tra đánh giá sẽ dựa vào chương trình, tức là các mục tiêu, yêu cần cần đạt theo chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục phổ thông. Sách giáo khoa không còn là pháp lệnh như trước đây và các ngữ liệu trong sách giáo khoa không còn là mục tiêu của sự đánh giá kết quả học tập của học sinh nữa”, Vụ trưởng Thái Văn Tài nói.

Theo ông Tài, tất cả sách giáo khoa được cho phép sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông đều đảm bảo các chuẩn đầu ra của chương trình. Do đó, dù trường học lựa chọn dạy sách giáo khoa nào, thì học sinh vẫn được tiếp cận nguồn học liệu có giá trị khung tương đồng nhau.

Việc dạy học, kiểm tra đánh giá trong chương trình giáo dục phổ thông mới mới căn cứ vào chuẩn đầu ra của chương trình, nên khi chuyển trường dạy các sách giáo khoa khác nhau, học sinh vẫn được giáo dục để hướng tới mục tiêu giống nhau là đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu cần đạt chung quy định trong chương trình.  

Video: Hướng dẫn lựa chọn sách giáo khoa lớp 1 năm học 2020- 2021