Vì sao mùa đông không khí ô nhiễm hơn mùa hè?

Những ngày này, người Hà Nội lo lắng khi thấy chỉ số Chất lượng không khí AQI luôn ở báo động đỏ, nâu thậm chí tím trong nhiều giờ, nhiều ngày. Theo chuyên gia môi trường và sức khỏe, những con số bụi mịn PM2.5 liên tục vượt ngưỡng cho phép chính là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe hàng triệu người dân, đặc biệt là trẻ em, người già và những người mắc bệnh mãn tính. 

Tại lễ chiến dịch "Vì Thủ đô trong xanh" kêu gọi người dân chung tay giảm phát thải do Tập đoàn Vingroup phát động, ngày 10/1, tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nêu nguyên nhân dẫn vào mùa đông không khí ô nhiễm hơn mùa hè là do yếu tố địa lý.

Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc ô nhiễm hơn vào các tháng mùa đông khi ít mưa, nhiều ngày gió lặng trời nồm. Điều này khiến bụi mịn PM2.5 không rửa trôi hay khuếch tán được. Chúng lưu cữu luẩn quẩn ở tầng thấp trong khi tiếp tục hàng ngày hàng giờ vẫn có các nguồn thải đưa bụi mịn vào không khí. 

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng tại lễ phát động "Vì Thủ đô trong xanh", ngày 10/1.

Theo thống kê, trung bình một người hít vào và thở ra khoảng 22.000 lần một ngày, mỗi lần hít khoảng 500ml lượng khí. Như vậy hàng ngày cần 10.000 lít không khí để thở. Bụi mịn PM2.5 với các chất độc hại luôn hiện hữu trong không khí, khi hít thở, PM2.5 có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu. Ô nhiễm không khí tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, làm tăng nguy cơ đau tim và tỷ lệ đột quỵ. Phụ nữ sống trong khu vực ô nhiễm không khí có nguy cơ sinh con tự kỷ cao gấp 2 lần so với bình thường. 

Hà Nội là một thành phố lớn với 12 quận nội thành, 18 huyện ngoại thành, có sự khác biệt về chất lượng không khí và các nguồn ô nhiễm giữa các quận nội thành và các huyện ngoại thành.

Ở các huyện ngoại thành, các nguồn ô nhiễm là các cơ sở sản xuất công nghiệp, các làng tái chế giấy, nhựa, kim loại, đốt rác đốt rơm rạ sau thu hoạch, các cơ sở chăn nuôi. Còn ở các quận nội thành ngoài xây dựng các công trình đô thị, sửa chữa hạ tầng đường sá vỉa hè, đốt rác, thì thủ phạm gây ô nhiễm chính là các phương tiện giao thông cá nhân chạy xăng dầu, với hơn 6 triệu xe máy, gần 800.000 ô tô động cơ đốt trong ngày đêm nhả khói. 

"Hà Nội đang đối mặt với một "cuộc khủng hoảng không khí" mà nếu không hành động ngay lập tức và thật sự quyết liệt, cái giá phải trả sẽ không chỉ là tài chính, mà còn là sức khỏe, thậm chí là tính mạng và tương lai của thế hệ sau", ông Hoàng Dương Tùng nói. 

Những ngày qua trời Hà Nội mờ đục từ sáng đến tối. (Ảnh: Đắc Huy)

Xu hướng chuyển sang xe điện

Với tình hình ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng, các chuyên gia môi trường kêu gọi tất cả chúng ta quyết tâm hơn nữa, quyết liệt hơn nữa trong cuộc chiến chống “giặc ô nhiễm không khí”. Các bài học trên thế giới đã chứng minh càng để chậm thì vấn đề càng trầm trọng, giá phải trả càng cao. 

Trong nhiều giải pháp giảm ô nhiễm không khí, các chuyên gia đề xuất Việt Nam cần xem xét những chính sách khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe điện đã được các nước áp dụng thành công như hỗ trợ tài chính cho người dân chuyển đổi sang xe điện, miễn lệ phí trước bạ cho xe điện, tạo điều kiện về mặt bằng xây dựng trạm sạc.

Mấy năm gần đây, Hà Nội có nhiều biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm từ các phương tiện giao thông cá nhân, tăng cường giao thông công cộng. Hà Nội đặt mục tiêu giai đoạn 2026 – 2030 có 100% xe buýt xanh với nguồn lực tài chính lên đến 43.000 tỷ đồng. 

Bên cạnh đó, Vingroup lại một lần nữa vào cuộc với hành động quyết liệt và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ với Chiến dịch “Vì Thủ đô trong xanh”. Tuy nhiên, theo ông Hoàng Dương Tùng, bầu không khí không phải là của riêng ai. Một Vingroup không thể thay đổi được tình trạng ô nhiễm trầm trọng hiện nay. Ông mong tất cả mỗi người dân, doanh nghiệp chung tay cùng chính quyền bằng những hành động của mình góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí. Với mỗi người, sự chung tay có thể bắt đầu từ những việc thường ngày như ưu tiên lựa chọn phương tiện di chuyển xanh, như xe buýt, xe máy, ô tô điện.

hát động chiến dịch 'Vì Thủ đô trong xanh' ngày 10/1.

Ông Nguyễn Mạnh Quyền - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội nói rất ấn tượng với giải pháp cụ thể của Vingroup trong việc dồn lực mạnh mẽ đưa các chính sách hỗ trợ, sử dụng xe điện thay thế xe chạy xăng dầu truyền thống. Việc chuyển đổi này không chỉ giảm đáng kể lượng khí thải xả ra môi trường mà còn góp phần đưa Hà Nội tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành thành phố xanh, phát triển bền vững. 

Ông Quyền gọi toàn thể cộng đồng Thủ đô từ mỗi người dân, doanh nghiệp cho tới các tổ chức đoàn thể hãy cùng ý thức và hành động bảo vệ môi trường sống của chúng ta. Những hành động thiết thực có thể bắt đầu từ việc chuyển sang sử dụng xe điện hoặc các phương tiện giao thông công cộng điện hóa, không sử dụng bếp than, đốt rác ngoài trời, tăng cường trồng cây xanh, bảo vệ không gian xanh tại nơi mình sinh sống”.

Trên thế giới, nhiều bài học hay để giảm thiểu ô nhiễm không khí từ các phương tiện giao thông chạy nguyên liệu hóa thạch. Bắc Kinh, Trung Quốc là ví dụ điển hình. Trong thời gian ngắn nơi này đã chuyển đổi hơn toàn bộ hơn 10.000 xe buýt chạy dầu sang xe điện, yêu cầu sử dụng xe chạy điện cho tất cả các dịch vụ như bưu điện, giao hàng trong nội thành, các phương tiện thực hiện công tác vệ sinh môi trường.

Một giải pháp khác mà thế giới đã triển khai hiệu quả là Chính sách Tín chỉ xe điện (gọi tắt là ZLEV). Đây là công cụ quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự chuyển đổi sang phương tiện giao thông bền vững. Cơ chế này được thiết kế nhằm tạo ra động lực tài chính để các nhà sản xuất ô tô gia tăng sản lượng xe không phát thải, giúp họ đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt của các thị trường. Mỗi xe không phát thải hoặc phát thải thấp được bán ra sẽ mang lại cho nhà sản xuất một số tín chỉ ZLEV.

Chính sách trên đang được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia, khuyến khích các nhà sản xuất ô tô phát triển và sản xuất các phương tiện không phát thải, đồng thời giảm thiểu tác động của giao thông tới môi trường và sức khỏe cộng đồng.