Tiêm vaccine COVID-19 cho trẻ em - Băn khoăn và giải đáp

BS Lê Kiến Ngãi, Trưởng phòng khám tư vấn tiêm chủng, khoa Dự phòng và kiểm soát nhiễm khuẩn, Bệnh viện Nhi Trung ương sẽ giải đáp tất cả các thắc mắc của độc giả về vấn đề tiêm chủng vaccine COVID-19 cho trẻ em tại Việt Nam. Trong đó gồm các vấn đề được nhiều người quan tâm như: Trước và sau khi tiêm vaccine trẻ cần lưu ý những gì? Nếu đã tiêm vaccine COVID-19 rồi trẻ có được tiêm vaccine khác không? Hay trẻ từng mắc COVID-19 đã khỏi bệnh có cần tiêm vaccine COVID-19?

- Xin ông cho biết trẻ nhiễm SARS-CoV-2 sẽ đối diện với những nguy cơ gì?

Trẻ có nguy cơ mắc COVID-19 với các mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng trẻ sẽ đối diện với nguy cơ tử vong. Rất may tỷ lệ tử vong ở trẻ em thấp.    

Tiêm vaccine, nhất là tiêm vaccine COVID-19 cần có chiến lược, làm sao đạt được mức độ tiêm nhanh nhất và độ phủ nhiều nhất. Tuỳ từng khu vực và đối tượng khác nhau. Suốt thời gian qua, người lớn là đối tượng dễ bị tấn công và nguy cơ tử vong cao nhất. Người lớn phải đi làm, di chuyển nhiều địa điểm để làm các công tác xã hội nên có nguy cơ cao hơn nhiều so với trẻ em. Thời gian qua chúng ta đã tập trung vào người lớn, giờ đến lúc tập trung vào trẻ. Đây là chiến lược phù hợp.

- Cá nhân ông đánh giá thế nào về công tác tiêm chủng vaccine COVID-19 cho trẻ ở Việt Nam hiện nay?

Việt Nam có hệ thống tiêm chủng rộng khắp từ trung ương đến địa phương, quy định tiêm chủng cũng được Bộ Y tế ban hành sát với các cấp tiêm chủng và thực tế. Nhờ đó, chúng ta đạt được thành quả nhất định trong tiêm chủng vaccine COVID-19 đảm bảo sức khoẻ toàn dân và trẻ em.

Trong những năm gần đây, không chỉ hệ thống tiêm chủng dự phòng mà các phòng khám tư, bệnh viện đều tham gia vào hệ thống tiêm chủng. Hệ thống tiêm chủng của Việt Nam nhờ đó mà phát triển thuận lợi hơn và độ phủ cao. Đó là tiền đề để phủ vaccine toàn quốc cao.

Ông Lê Kiến Nghĩa, Trưởng phòng khám tư vấn tiêm chủng, khoa Dự phòng và Kiểm soát nhiễm khuẩn, Bệnh viện Nhi Trung ương.

- Quy trình tiêm vaccine COVID-19 có khác người lớn? 

Quy trình tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho trẻ em và người lớn cơ bản giống nhau. Hội đồng y tế của Bộ Y tế có phương châm là tạo điều kiện độ phủ rộng nhất và đảm bảo an toàn. Đặc biệt, khi trẻ em tham gia tiêm cần có sự khám sàng lọc kỹ lương các yếu tốt về bệnh lý, thể trạng.

- Tại sao ưu tiên tiêm cho trẻ 12 - 17 tuổi mà không phải dưới 12 tuổi?

Khi chọn đối tượng tiêm vaccine thì cần căn cứ nhiều yếu tố. Tiêm vaccine cần đảm bảo hai yếu tố là sức khoẻ và an toàn. Từ kinh nghiệm của các quốc gia, Bộ Y tế quyết định lựa chọn nhóm trẻ từ 12 - 17 để tiêm trước, sau đó mới hạ thấp dần độ tuổi ở trẻ đảm bảo an toàn.

- Trường hợp nào trẻ nên trì hoãn tiêm vaccine COVID-19?

Về mặt cơ bản, Bộ đã có hướng dẫn sàng lọc để nhiều trẻ được tiếp cận với vaccine nhiều nhất. 4 nhóm chỉ định trong việc tiêm hay không nên tiêm.

Thứ nhất, nếu trẻ có phản vệ với vaccine đã tiêm lần trước thì không nên tiêm. Tuy nhiên hiện trẻ chưa từng tiêm vaccine COVID-19 trước đó thì có nghĩa hầu hết các em sẽ được tiêm. Nếu trẻ nào có phản vệ với các thành phần trong vaccine COVID-19 thì sẽ không được tiêm.

Thứ hai, hoãn tiêm trong trường hợp trẻ có nhiễm trùng cấp tính hoặc bệnh mãn tính thì không nên tiêm.

Thứ ba, nhóm thận trọng - tất cả nhân viên y tế cần thận trọng tiêm với trẻ bị dị ứng, rối loạn hành vi, rối loạn tri giác.

Thứ tư, nhóm trẻ tiêm trong bệnh viện. Các trẻ thuộc nhóm này có bệnh lý nền, bệnh lý mãn tính cần tiêm trong bệnh viện để được theo dõi sức khoẻ tốt hơn sau tiêm.

- Nếu chưa được tiêm thì trẻ có được đến trường học trực tiếp hay không, ông có khuyến cáo gì?

Trẻ có được đến trường hay không phụ thuộc nhiều yếu tố, không phải tiêm chủng hết là an toàn hoàn toàn. Vì vậy, chúng ta luôn cần nâng cao quy tắc 5K, tạo môi trường thực sự an toàn khi trẻ đến trường mùa COVID-19. Đối với nhóm trẻ 12- 17 tuổi được ưu tiên trước. Sau đó sẽ đến trẻ thấp tuổi hơn.

- Những phản ứng phụ nào có thể gặp khi tiêm vaccine COVID-19 ở trẻ em? Những phản ứng nào là nguy hiểm, cần nhập viện?

Phản ứng phụ khi tiêm cho trẻ không khác biệt so với người lớn, có thể xuất hiện sưng, đau đỏ chỗ tiêm. Những phản ứng toàn thân khác như sốt, mệt mỏi. Còn một số phản ứng nặng như phản vệ thì cần nhập viện điều trị. Theo công bố y văn, một số trẻ có nguy cơ mắc viêm cơ tim sau tiêm vaccine, nhưng sẽ rất ít và hiếm trẻ bị như vậy.

- Trước và sau khi tiêm vaccine COVID-19, trẻ cần lưu ý những gì?

Cần căn cứ vào đặc điểm sinh lý, tâm lý của trẻ để đảm bảo cho trẻ khi tiêm chủng. Cần chuẩn bị tâm lý tốt cho các con, giải thích trước cho con những phản ứng có thể gặp phải khi tiêm. Chuẩn bị tâm lý cho con khi đến tiêm có thể an tâm và an toàn. Trước khi tiêm cần chuẩn bị thể lực tốt cho các con. Trẻ cần ăn uống đầy đủ trước khi tiêm.

Sau tiêm từ 1- 3 ngày, cần tránh vận động nặng, người lớn thường xuyên theo dõi và quan sát các phản ứng sau tiêm của trẻ.

- Trẻ từng mắc COVID-19 đã khỏi bệnh thì có cần tiêm vaccine COVID-19 nữa không?

Trẻ từng mắc COVID-19 và đã khỏi bệnh vẫn cần tiêm vaccine. Bởi loại virus SARS-CoV-2 này biến đổi rất nhanh, có nhiều loại biến chủng, do đó vẫn cần tiêm vaccine để đảm bảo an toàn sức khoẻ cho trẻ.

Tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 cho trẻ từ 12 - 17 tuổi. (Ảnh minh hoạ: VGP)

- Trước khi tiêm cho trẻ có cần xét nghiệm không?

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, trẻ trước khi tiêm vaccine ngừa COVID-19 không cần xét nghiệm SARS-CoV-2. Khi trẻ đến tiêm trong bệnh viện, nếu cần các thông tin về bệnh nền thì có thể sẽ thực hiện một số xét nghiệm, còn lại thì không phải xét nghiệm.

- Làm sao để phân biệt trẻ sốt do tiêm vaccine COVID-19 hay do bệnh khác?

Sốt sau tiêm vaccine chỉ tồn tại thoáng qua 1 - 2 ngày sẽ hết. Còn sốt do bệnh lý khác thì kéo dài, cha mẹ cần để ý theo dõi kỹ lưỡng hơn.

- Trẻ mắc bệnh tim mạch, động kinh, dị ứng, từng sốc phản vệ có nên tiêm không?

Theo quyết định của Bộ Y tế, những trẻ bị bệnh tim mạch, dị ứng, động kinh hoàn toàn có thể được tiêm. Nhưng khuyến cáo nên tiêm trong bệnh viện để đảm bảo an toàn.

Chiến dịch tiêm chủng vaccine COVID-19 cho trẻ 12-17 tuổi tại Việt Nam được triển khai từ đầu tháng 11/2021 với 2 loại vaccine được sử dụng là Pfizer và Moderna.

Dự kiến, trong tháng 11 ngành y tế sẽ tiêm mũi 1 rồi sau đó triển khai dần cho các tỉnh theo tiến độ tiêm cho người lớn và tiến độ cung ứng vaccine. Sau đó, đầu tháng 12 Bộ Y tế sẽ cố gắng mở rộng để tiêm vaccine cho trẻ em trên toàn quốc. Quá trình triển khai tiêm ngành y tế sẽ ưu tiên cho những địa phương đang có dịch, đang giãn cách xã hội, nguy cơ lây nhiễm cao và những vùng mật độ dân cư tập trung.

Quá trình triển khai tiêm vaccine cho trẻ sẽ được thực hiện theo hình thức cuốn chiếu, hạ dần lứa tuổi, tiêm cho học sinh lớp 11-12 trước, sau đó đến lớp 10, kết thúc tiêm chủng cho trẻ khối cấp 3 thì sẽ tiêm cho trẻ học cấp 2, cũng từ lứa tuổi cao đến thấp. Việc tiêm vaccine sẽ được thực hiện tại trường học, trạm y tế, bệnh viện, điểm tiêm dịch vụ.