Thuế thuốc lá của Việt Nam thấp so với các nước trong khu vực

ThS.Nguyễn Thị Thu Hương - Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) thông tin tổng quan về các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá, và các chính sách ưu tiên trong phòng chống tác hại thuốc lá ở Việt Nam tại hội thảo cung cấp thông tin báo chí về các giải pháp phòng ngừa bệnh không lây nhiễm.

Theo bà Hương, thuốc lá là nguy cơ gây ra tử vong, bệnh tật, từ đó gây ra đói nghèo, tác hại với môi trường, kinh tế và xã hội trên thế giới. 80% người hút thuốc trên thế giới sống ở nước thu nhập thấp và trung bình.

Việt Nam có tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành cao đứng thứ 3, sau Indonesia và Lào. 

Thuốc lá là nguy cơ gây ra tử vong, bệnh tật và gây ra đói nghèo. 

Kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá người trên 15 tuổi tại 30 tỉnh năm 2022 - 2023 cho thấy, thuốc lá là sản phẩm gây nghiện và tỷ lệ sử dụng thuốc lá dù giảm khoảng 0,5%/năm nhưng vẫn cao trong nam giới (ở mức 38,9%). Đáng nói, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử gia tăng nhanh chóng trong nhóm trẻ, đây là vấn đề đáng báo động.

Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở học sinh nhóm tuổi 13-15 năm 2022, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm tuổi này là 3,5% (nam giới là 4,3%, nữ giới là 2,8%). Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong nhóm tuổi trưởng thành (trên 15 tuổi) là 3,6%.

Bà Hương cũng thông tin, chúng ta có công ước khung về kiểm soát thuốc lá do WHO khởi xướng, đây là công ước quốc tế đầu tiên về y tế công cộng, tiếp bước cùng chung tay ngăn ngừa thuốc lá trên toàn cầu.

6 biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (MPOWER) gồm theo dõi việc sử dụng thuốc lá và thực thi các chính sách phòng chống tác hại thuốc lá, bảo vệ mọi người khỏi phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ động, hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, cảnh báo về tác hại thuốc lá, thực thi nghiêm các qui định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá và tăng thuế thuốc lá.

“Ngày càng nhiều quốc gia và người dân được hưởng lợi từ việc nỗ lực thực hiện các chính sách về phòng chống tác hại thuốc lá” - bà Hương nói.

Về chính sách phòng, chống tác hại thuốc lá, bà Hương thông tin, thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Hiện thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng. Nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 38,8%.

Mức thuế thuốc lá còn thấp so với khuyến cáo của WHO là đánh thuế các sản phẩm thuốc lá chiếm 70 - 75% giá bán lẻ.

Việt Nam là nước có mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Campuchia, Lào và Myanmar) và rất thấp so với các nước phát triển. Tỷ lệ thuế ở các nước phát triển là 67,9%. Malaysia là 58,60%, Singapore là 67,50% và Thái Lan là 78,60%. 

Cùng với đó, thuốc lá được bày bán khắp nơi, giá rẻ, người dùng có thể tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá dễ dàng. Một số sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha chưa có quy định quản lý rõ ràng.

Các chuyên gia nhận định, giải pháp hoàn thiện cơ chế chính sách, pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá gồm xây dựng lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá đảm bảo đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới, đề xuất ban hành quy định về ngăn ngừa các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng.

Các đơn vị liên quan cần xây dựng, ban hành các quy định, quy chế lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về phòng chống các bệnh không lây nhiễm.