Những đóng góp của GS.VS Nguyễn Văn Hiệu với nền khoa học Việt Nam

GS.VS Nguyễn Văn Hiệu (SN 1938 tại Hà Nội) - nguyên Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, nguyên Giám đốc Trung tâm KHTN&CN Quốc gia, Hiệu trưởng sáng lập Trường Đại học Công nghệ (ĐHQGHN). Ông từng là Chủ nhiệm khoa Công nghệ – ĐHQGHN; Chủ nhiệm bộ môn Quang tử thuộc khoa Vật lý Kỹ thuật và Công nghệ Nanô của trường.

Viện sĩ là một nhà quản lý có tầm nhìn chiến lược, người dành cả cuộc đời cho sự nghiệp nghiên cứu khoa học, luôn đau đáu trăn trở tìm giải pháp cho sự tiến bộ của nền khoa học nước nhà. Ông là nhà khoa học đầu ngành của Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực vật lý và khoa học vật liệu, người được ví như một tượng đài khoa học thuộc thế hệ các nhà khoa học đầu đàn của nền khoa học Việt Nam.

GS. VS Nguyễn Văn Hiệu dành cả cuộc đời cho sự nghiệp nghiên cứu khoa học.

Năm 1956, ông tốt nghiệp cử nhân Vật lý loại xuất sắc, được điều về giảng dạy tại trường Đại học Tổng hợp (nay là Đại học Quốc gia Hà Nội). 

60 năm hoạt động khoa học với nhiều trọng trách khác nhau ở tầm quốc gia, cùng danh tiếng và uy tín khoa học, GS.VS Nguyễn Văn Hiệu có nhiều đóng góp vào sự phát triển của Đại học Quốc gia Hà Nội nói riêng và đất nước nói chung, đặc biệt là ngành Vật lý và đào tạo nhân tài cho đất nước.

Đối với Trường Đại học Công nghệ (ĐHCN), Viện sĩ dành trí tuệ, sức lực để tạo dựng và phát triển nhà trường, từ những đơn vị non trẻ ban đầu tổ chức thành khoa Công nghệ rồi phát triển thành Trường ĐHCN. 

Viện sĩ đã tạo dựng hợp tác Trường – Viện với mô hình khoa/bộ môn phối thuộc đã trở thành một thành công đặc sắc của Trường ĐHCN. Viện sĩ từng chỉ đạo chủ trì chuyên môn xây dựng đề án thành lập Viện Công nghệ hàng không vũ trụ để đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực hàng không – vũ trụ. 

GS.VS Nguyễn Văn Hiệu được Đảng, Nhà nước giao nhiều trọng trách chức vụ khác nhau như Viện trưởng Viện Vật lý, Viện trưởng Viện Khoa học vật liệu, Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam. Viện sĩ là nhà khoa học có uy tín lớn và nổi tiếng trong giới khoa học trong nước cũng như nước ngoài, là Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ 3. 

Ông được trao tặng nhiều giải thưởng về khoa học có uy tín nhất ở trong nước cũng như trên thế giới (Giải thưởng Lê nin về Khoa học và Kỹ thuật năm 1986, Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 về khoa học và kỹ thuật năm 1996,…), được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Độc lập Hạng nhất (năm 2009), danh hiệu Nhà giáo Nhân dân (năm 2010). 

Ngoài những công trình nổi tiếng thế giới về Vật lý hạt cơ bản, Vật lý lý thuyết chất rắn và quang tử, GS.VS. Nguyễn Văn Hiệu còn là tác giả, đồng tác giả và nhà kiến tạo nhiều công trình nghiên cứu ứng dụng có tác động lớn đến sự phát triển của đất nước như công trình thoát lũ miền Tây tại đồng bằng sông Cửu Long, công trình chống sốt rét bằng nguyên liệu trong nước, là một trong những người đầu tiên đặt nền móng cho ngành khoa học và công nghệ vũ trụ Việt Nam thông qua chương trình intercosmos… 

GS.VS Nguyễn Văn Hiệu coi nghiên cứu khoa học là niềm vui và sự nghiệp suốt đời. Số công trình của ông lên tới trên 200, trải rộng trên nhiều lĩnh vực, từ tương tác yếu và đối xứng của các hạt cơ bản, đến lý thuyết giải tích về tương tác mạnh và lý thuyết trường, rồi phương pháp lý thuyết trường lượng tử trong vật lý chất rắn…

Ông đã trút hơi thở cuối cùng tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô, hưởng thọ 84 tuổi sau thời gian mắc bệnh về phổi, thận.