Nhận tội và nộp lại 18,8 tỷ, cựu điều tra viên Hoàng Văn Hưng có được giảm án?

Trước phiên tòa phúc thẩm vụ chuyến bay giải cứu, cựu điều tra viên Hoàng Văn Hưng bất ngờ có đơn xin nhận tội, nộp lại 18,8 tỷ đồng khắc phục hậu quả. Cùng với đó, bị cáo Hưng cũng có đơn xin được xét xử vắng mặt tại phiên tòa phúc thẩm.

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường (Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp, Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho rằng: "Điều này là bất ngờ với nhiều người, tuy nhiên với những người thường xuyên tham gia tố tụng thì diễn biến này không phải là đặc biệt.

Có rất nhiều bị cáo giai đoạn sơ thẩm kêu oan nhưng giai đoạn phúc thẩm thì thừa nhận hành vi phạm tội, tỏ ra ăn năn hối cải, tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả để có tình tiết xin giảm nhẹ một phần hình phạt".

Theo luật sư Cường, về nguyên tắc phạm vi xét xử phúc thẩm chỉ xem xét phần nội dung bản án sơ thẩm có kháng cáo hoặc kháng nghị. Nếu tại giai đoạn xét xử phúc thẩm mà bị cáo Hưng vẫn giữ nguyên quan điểm kháng cáo là "kêu oan" và không tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả mà tòa án cấp phúc thẩm xác định bị cáo không oan thì khả năng cao sẽ giữ nguyên bản án sơ thẩm.

Trường hợp nếu bị cáo kêu oan mà tòa án chấp nhận nội dung kháng cáo thì đồng nghĩa với việc sẽ hủy một phần bản án sơ thẩm để điều tra lại hoặc tuyên bố bị cáo không phạm tội.

Bị cáo Hoàng Văn Hưng tại phiên toà sơ thẩm.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy cơ hội hủy một phần hoặc toàn bộ bản án sơ thẩm để điều tra lại hoặc tuyên bố bị cáo không phạm tội tại giai đoạn phúc thẩm là rất mong manh... Đó chính là lý do khiến nhiều bị cáo rất băn khoăn lựa chọn hướng bào chữa giai đoạn phúc thẩm, nhiều bị cáo vì thế cũng đã thay đổi quan điểm, nhận thức để nhận tội và xin giảm nhẹ hình phạt.

Tại giai đoạn xét xử phúc thẩm, nếu có thêm tình tiết mới có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án như thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả hoặc có thêm những tình tiết có ý nghĩa được quy định tại Điều 51 Bộ luật hình sự thì tòa án cấp phúc thẩm thường sẽ chấp nhận kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt để giảm một phần hình phạt cho bị cáo.

Trong vụ án này, đối với các bị cáo mà giai đoạn sơ thẩm chưa thành khẩn khai báo, giai đoạn phúc thẩm thực sự thành khẩn ăn năn hối cải sẽ là một trong những tình tiết để hội đồng xét xử cấp phúc thẩm có thể xem xét giảm nhẹ một phần hình phạt trong trường hợp xác định bị cáo có tội.

Ngoài ra, với tội phạm về tham nhũng và chức vụ, các tội phạm xâm phạm quyền sở hữu thì việc bồi thường thiệt hại, khắc phục hậu quả cũng là tình tiết quan trọng để xem xét giảm nhẹ một hình phần hình phạt ở cấp phúc thẩm.

Theo Trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp, kinh nghiệm kỹ năng tranh tụng cho thấy, muốn giảm hình phạt ở giai đoạn cấp phúc thẩm thì phải có những tình tiết mới hoặc họ đánh giá lại tính chất mức độ hành vi phạm tội so với đánh giá của tòa án cấp sơ thẩm.

Trong đó, bị cáo thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả thì có nhiều cơ hội để được giảm hình phạt (trừ những vụ án về các tội giết người, án ma túy hoặc tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia).

Về nguyên tắc chung của pháp luật, lời nhận tội của bị can, bị cáo không phải căn cứ duy nhất để kết tội. Lời nhận tội của bị can bị cáo chỉ được coi là chứng cứ buộc tội nếu  lời nhận tội đó phù hợp với các tình tiết chứng cứ khác có trong hồ sơ vụ án. Và bị cáo kêu oan, không nhận tội thì cũng không phải là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.

Bị cáo không có nghĩa vụ phải nhận mình có tội, không có nghĩa vụ phải đưa ra bằng chứng để chống lại mình. Nghĩa vụ chứng minh tội phạm thuộc về cơ quan tiến hành tố tụng, bị cáo có quyền nhưng không có nghĩa vụ phải chứng minh mình không có tội...

Nếu bị cáo nhận tội nhưng về mặt lý luận về cấu thành tội phạm, hành vi không thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội phạm hoặc bị cáo không thực hiện hành vi phạm tội hoặc bị cáo nhận tội thay cho người khác thì cơ quan tố tụng cũng không thể sử dụng lời khai nhận tội để buộc tội.

Bởi vậy, lời khai nhận tội không phải là yếu tố quyết định bị cáo có tội hay không theo nguyên tắc "trọng chứng hơn trọng cung".

Điều 98 Bộ luật tố tụng hình sự quy định về lời khai của bị can, bị cáo như sau: Bị can, bị cáo trình bày những tình tiết của vụ án. Lời nhận tội của bị can, bị cáo chỉ có thể được coi là chứng cứ nếu phù hợp với những chứng cứ khác của vụ án. Không được dùng lời nhận tội của bị can, bị cáo làm chứng cứ duy nhất để buộc tội, kết tội.

Mặc dù lời nhận tội của bị can, bị cáo không phải là bắt buộc, không phải là tình tiết tăng nặng, tuy nhiên nó có ý nghĩa để đánh giá nhận thức, thái độ khai báo, khả năng cải tạo giáo dục của bị cáo.

Trong trường hợp bị cáo thực hiện hành vi phạm tội nhưng không nhận thức được hành vi của mình, không thành khẩn ăn năn hối cải mà tòa án kết tội bị cáo thì đương nhiên sẽ áp dụng hình phạt nghiêm khắc, kéo dài thời gian cải tạo giáo dục hơn so với bị cáo đã thành khẩn ăn năn, đã nhận thức được hành vi của mình.

Mặc dù không nhận tội không phải là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự và nhận tội không phải là căn cứ để buộc tội nhưng trường hợp bị cáo có tội thì lời khai nhận tội, thái độ ăn năn hối cải là một trong những yếu tố quan trọng để quyết định đến loại và mức hình phạt.

Bởi vậy, trong vụ án này nếu chỉ có lời nhận tội của bị cáo Hoàng Văn Hưng thì chưa phải là căn cứ để giảm nhẹ một phần hình phạt. Lời khai nhận tội phải thực sự thể hiện sự thành khẩn, khai báo ăn năn hối cải và là nguyên nhân tác động đến người thân của bị cáo để họ bồi thường khắc phục hậu quả thay cho bị cáo số tiền mà tòa án sơ thẩm đã quy kết bị cáo chiếm đoạt (800.000 USD).

"Tòa án sẽ làm rõ việc thay đổi nội dung kháng cáo có phải là tự nguyện không, nhận thức thế nào về hành vi của mình, cùng với việc thay đổi nội dung kháng cáo, bị cáo có thể hiện thái độ thành khẩn, ăn năn hối cải hay không thì mới là tình tiết có ý nghĩa trong việc xem xét giảm nhẹ hình phạt", luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh.

Video: Cựu điều tra viên Hoàng Văn Hưng trình bày lý do kêu oan trong vụ chuyến bay giải cứu

Trước đó, trong suốt quá trình xét xử sơ thẩm, bị cáo Hoàng Văn Hưng một mực phủ nhận cáo trạng truy tố, cho rằng bản thân không nhận khoản tiền đặc biệt lớn từ một bị cáo liên quan. Từ đầu đến cuối phiên tòa, bị cáo này liên tục kêu oan, nói mình không phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Dù vậy, khép lại phiên xử, TAND TP Hà Nội khẳng định đủ căn cứ xác định bị cáo Hoàng Văn Hưng lừa đảo chiếm đoạt tài sản với số tiền 800.000 USD (tương đương 18,8 tỷ đồng) và đã quyết định tuyên phạt bị cáo này mức án tù chung thân, theo đúng tội danh bị truy tố. 

Sau phiên sơ thẩm, bị cáo Hoàng Văn Hưng tiếp tục kháng cáo kêu oan, cho rằng bản thân không phạm tội. Tuy nhiên, đến nay, bị cáo Hưng đã thay đổi quan điểm trước những cáo buộc, quy kết của cấp sơ thẩm.