Ngôi đình cổ mang kiến trúc nhà sàn độc đáo bậc nhất xứ Kinh Bắc

Theo sử sách, đình làng Đình Bảng được khởi công xây dựng vào năm 1700 và đến năm 1736 mới hoàn thành. Người có ý tưởng ban đầu dựng đình là một vị quan người Đình Bảng tên là Nguyễn Thạc Lương. Ông và vợ là bà Nguyễn Thị Nguyên cùng người dân trong vùng đã cùng nhau góp công, góp của để xây dựng ngôi đình.

Cũng như nhiều đình làng Việt Nam dựng vào cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, đình Đình Bảng có kiến trúc bề thế, hòa hợp với thiên nhiên. Đình có mái dài, cao, các đầu đao uốn cong vút, lợp ngói mũi hài dày bản, rộng khổ.

Đình làng Đình Bảng là ngôi đình cổ kính nổi tiếng nhất của đất Kinh Bắc, được xây dựng từ năm 1700 và đến năm 1736 mới được hoàn thành.

Trong các công trình kiến trúc gỗ cổ truyền tại Việt Nam, đình Đình Bảng là công trình có các đầu đao vươn xa nhất được nối với nhau bằng nhà chuyển bồng, khung gỗ lim lực lưỡng, mái ngói đao cong thanh thoát, lại có sàn gỗ tạo nên sự vững chãi nhưng không nặng nề.

Tòa đại đình mang kiến trúc nhà sàn gỗ hình chữ nhật dài 20m, rộng 14m, chia làm bảy gian dựng trên nền đá xanh, được đỡ vững chắc bởi những hàng cột lõi gỗ lim lớn nhỏ có đường kính khoảng từ 0,5- 0,6m. Vẻ bề thế của ngôi đình còn thể hiện phần mái cong toả rộng, vươn rất xa hiếm gặp.

Đình Đình Bảng có kiến trúc bề thế, hòa hợp với thiên nhiên. Đình có mái dài, cao, các đầu đao uốn cong vút, lợp ngói mũi hài dày bản, rộng khổ.

Ngay khi bước qua hai cánh cửa bằng gỗ vào không gian phía trong du khách sẽ choáng ngợp bởi tấm che gian chính điện bằng gỗ có diện tích cực lớn được chạm trổ công phu, tỉ mỉ, rất cầu kỳ.

Kiến trúc độc đáo của đình Đình Bảng còn thể hiện ở các chi tiết đầu rồng chạm khắc tinh xảo, toàn bộ kèo, cột đều được chạm khắc mà không chiếc nào giống chiếc nào thể hiện xu hướng của thời điểm cuối thế kỷ 17, đầu 18 là nghệ thuật cung đình.… Bởi vậy, nhiều bức điêu khắc, trang trí trên gỗ ở đây được coi là những tác phẩm tiêu biểu thế kỷ 18 ở Việt Nam.

Ở chính điện là một bức cửa võng lớn, trang trí dày đặc với các chữ triện, các con vật như rồng, phượng, ngựa, sư tử, mây, các cây trong bộ tứ quý. 

Đình Đình Bảng là nơi hội tụ văn hóa tín ngưỡng, nguyên trước Đình thờ 3 vị nhiên thần: Cao Sơn đại vương (Thần Đất), Thuỷ Bá đại vương (Thần Nước) và Bạch Lệ đại vương (Thần Trồng Trọt), đây là các vị thần được cư dân nông nghiệp tôn thờ, cầu mong mưa thuận gió hòa cho mùa màng tươi tốt. Hàng năm vào tháng 12 âm lịch, nhân dân lại mở hội cầu khẩn cho một năm mùa màng bội thu.

Tại đình làng, nhân dân cũng thờ Lục Tổ (6 vị có công lập lại làng vào thế kỷ XV). Sau này khi đền Lý Bát Đế bị thực dân pháp phá năm 1948, nhân dân đã tiếp nhận bài vị của tám vị vua triều Lý về thờ tại đình Đình Bảng.

Với những giá trị đặc sắc đó, đình Đình Bảng trở thành một trong ba ngôi đình đẹp nhất của xứ Kinh Bắc, được dân gian ca ngợi: "Thứ nhất là đình Đông Khang/Thứ nhì Đình Bảng, vẻ vang Đình Diềm".

Đình làng Đình Bảng nổi tiếng với kiến trúc đình làng độc đáo bậc nhất Việt Nam. Qua thời gian cũng như chiến tranh, ngôi đình bị hư hỏng đôi chút nhưng đã được tôn tạo, vẫn giữ nguyên được vẻ ban đầu và là niềm tự hào của người dân Kinh Bắc. Di tích đình Đình Bảng đã được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia từ năm 1961. 

Đình làng Đình Bảng được khởi công xây dựng vào năm 1700 và đến năm 1736 mới hoàn thành. Đình thờ Lục Tổ (6 vị có công lập lại làng vào thế kỷ XV).

Đình Đình Bảng có kết cấu kèo chồng rường, bảy gian hai chái. Những cây cột gỗ lim lừng lững, chắc chắn. Mỗi chiếc kèo, chiếc cột nơi đây đều được chạm khắc các chi tiết khác nhau, tạo nên hệ cấu trúc đa dạng mang đậm tính tính chất nghệ thuật cung đình.

Tòa đại đình được xây trên nền cao ba bậc đá xanh bao quanh. Bốn mặt bưng kín bằng ván có thể tháo mở. Đại đình gồm 6 hàng chân cột với 60 cột cái bằng gỗ lim đường kính từ 0,55m đến 0,65m. Một nét đặc biệt khác là đình mang kiến trúc nhà sàn với sàn gỗ cao 0,7m so với mặt nền.

Mái đình ở đây có độ vươn xa thuộc hàng lớn nhất ở Việt Nam, có các đầu đao vút cong, tạo cảm giác uy nghi, bề thế.

Trên 28 chiếc kẻ hiên là 28 đầu rồng, mỗi đầu mang một vẻ riêng và sinh động.

Ông Nguyễn Tiến Bình, phường Đình Bảng, TX Từ Sơn (Bắc Ninh) cho biết: "Ngoài kiến trúc độc đáo, đình làng Đình Bảng còn có một bức cửa võng lớn. Trên bức cửa võng này trang trí các chữ triện, rồng, phượng, ngựa,… các cây trong bộ tứ quý. Phía trên bức cửa võng là trần gỗ che kín mái gian giữa với hình trang trí là một con chim phượng xoè rộng cánh thể hiện quyền uy của chốn cung đình".

Nghệ thuật điêu khắc thể hiện xu hướng của thời điểm cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18. Những đường nét được chạm khắc tinh xảo đến từng chi tiết nhỏ.

Nội thất đình có kết cấu hệ kèo chồng rường theo quy cách đình chùa truyền thống của người Việt, đặc biệt, các kèo, cột đều được chạm khắc từ chi tiết nhỏ to không giống nhau.

Ông Trần Văn Tứ, phường Đình Bảng, TX Từ Sơn (Bắc Ninh) chia sẻ: "Đình làng Đình Bảng là một ngôi đình cổ kính nổi tiếng nhất của đất Kinh Bắc, trải qua bao thăng trầm vẫn giữ được gần như trọn vẹn kiến trúc ban đầu. Đặc biệt, kiến trúc đình Đình Bảng có tất cả 28 kiểu chạm khắc bộ rồng với hàng chục kiểu chạm khắc bộ ly, quy, phượng và không bộ nào giống nhau về hình thể cũng như kích cỡ".

Những đường nét được chạm khắc tinh xảo đến từng chi tiết nhỏ thể hiện được sự độc tôn của nghệ thuật điêu khắc trong kiến trúc đình Đình Bảng.