01:38 01/01/2025
Đời sống
Nhận được cuộc gọi, nhìn thấy hình ảnh và nghe được giọng nói quen thuộc của người thân qua video call, tuy nhiên nhiều người vẫn bị lừa chuyển tiền, bởi đó là giả mạo, không phải là người thật và được tạo ra bởi công nghệ Deepfake.
Chị Nguyễn Thị H. (Hưng Yên) vẫn chưa hết bàng hoàng vì bị mất số tiền 50 triệu đồng tích cóp bấy lâu. Chị nhận được cuộc gọi video call qua mạng xã hội facebook, người gọi trong video là hình ảnh con trai chị, nhìn thấy và nghe đúng giọng nói quen thuộc của con trai nên chị H. đã lập tức tin tưởng và chuyển tiền ngay. Tới khi chuyển xong, chị gọi điện thoại lại cho con trai xác nhận thì mới “ngã ngửa” ra là bị lừa.
Tương tự, Lê Thị Ngọc B., sinh viên trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cũng mới bị lừa chuyển tiền cho bạn với thủ đoạn giả danh. Khi nhận được tin nhắn vay tiền, B. đã cẩn thận gọi video call lại cho bạn để xác nhận. Khi xác định được đúng là bạn mình, B. cũng đã chuyển khoản ngay mà không nghi ngờ gì. Tới lúc gặp lại bạn, B. hỏi thì mới biết facebook người bạn đã bị hack và B. đã bị lừa một cách rất tinh vi.
Vậy là, “video call” - một giải pháp để xác định chính xác thông tin người yêu cầu chuyển tiền là ai giờ đã bị làm giả. Dù đã được cảnh báo bởi các thông tin lừa đảo chuyển tiền qua mạng xã hội, nhưng ít ai ngờ đến việc gọi video xác thực người nhà là cách an toàn nhất mà giờ cũng bị làm giả.
Công nghệ Deepfake tạo ra video và hình ảnh giả mạo với độ chân thực và độ phân giải cao
Deepfake là gì?
Tội phạm đang triệt để lợi dụng sự phát triển của khoa học công nghệ để lừa đảo. Thay vì chỉ nhắn tin, gọi điện giả danh thì giờ chúng còn sử dụng công nghệ Deepfake giả cả giọng nói, hình ảnh để gọi video, lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Chia sẻ với phóng viên VOV2, anh Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng BKAV cho biết, Deepfake là kỹ thuật sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra hình ảnh hoặc video giả mạo rất giống với người thật. Khi áp dụng vào cuộc gọi video, Deepfake có thể giả mạo giọng nói, biểu cảm khuôn mặt và cử chỉ của người bị giả mạo, dẫn đến việc người nhận cuộc gọi có thể bị lừa đảo.
Tuy nhiên theo anh Cường, có một số dấu hiệu cho thấy một cuộc gọi video có thể là giả mạo. Ví dụ như, nếu người gọi không nhìn trực tiếp vào camera, nói không trôi chảy, hoặc có những hành động bất thường trong video. Bên cạnh đó, nếu người dùng nhận thấy có sự khác biệt giữa giọng nói và hành động của người trong video thì có thể đó là dấu hiệu của một video giả mạo.
Deepfake không phải là công nghệ hoàn toàn mới. Thực tế nó đã được sử dụng trong ngành công nghiệp điện ảnh, giải trí từ nhiều năm trước. Tuy nhiên, gần đây, với sự phát triển của công nghệ máy tính và trí tuệ nhân tạo, việc tạo ra video giả mạo trở nên dễ dàng hơn và độ chính xác của chúng ngày càng cao. Điều này đã tạo ra cơ hội cho các kẻ lừa đảo sử dụng công nghệ Deepfake nhằm lừa đảo và gây hại cho người dùng thông qua các trang mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác. Ngoài ra, việc truyền tải thông tin và chia sẻ video trên mạng xã hội ngày càng phổ biến, dẫn đến việc các video call sử dụng Deepfake có thể lan truyền nhanh chóng và rộng rãi trên Internet, tạo ra nhiều tác động xấu đến mọi người.
Anh Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng BKAV. (Ảnh: NVCC).
Lý giải nguyên nhân, anh Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng BKAV cho rằng, chính yếu tố “mắt thấy tai nghe” của Deepfake khiến người dùng mạng xã hội dễ dàng tin tưởng và trở thành “con mồi ngon” cho những kẻ lừa đảo. Anh Cường phân tích thêm: Công nghệ Deepfake tạo ra video và hình ảnh giả mạo với độ chân thực và độ phân giải cao; người dùng mạng xã hội được mắt thấy tai nghe và được trao đổi trực tiếp. Một nguyên nhân nữa là người dùng không được cập nhật thường xuyên các chiêu trò lừa đảo của kẻ xấu; không có đầy đủ kiến thức và kinh nghiệm để phân biệt video và hình ảnh thật và giả mạo; thiếu tính cảnh giác, quá dễ dàng tin tưởng khi tham gia hoạt động trên mạng xã hội.
Vì vậy, để bảo vệ bản thân khỏi những kẻ lừa đảo sử dụng Deepfake, người dùng mạng xã hội cần phải cẩn trọng và luôn giữ cho mình sự cảnh giác. Bên cạnh đó cũng nên tìm hiểu về công nghệ Deepfake và nhận thức được các đặc điểm để phân biệt giữa video và hình ảnh thật và giả mạo.
Đối tượng nào dễ bị lừa bởi Deepfake?
Đối tượng nào dễ bị lừa bởi công nghệ Deepfake phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả độ tuổi, trình độ học vấn, kiến thức về công nghệ, tình trạng tâm lý, cũng như mức độ nhạy cảm và quan trọng của thông tin đó với đời sống của họ.
Tuy nhiên, theo anh Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng BKAV, một số đối tượng có thể dễ dàng bị lừa bởi Deepfake hơn những người khác, cụ thể là:
Người già: Những người lớn tuổi thường ít có kiến thức về công nghệ và khó phân biệt được giữa video thật và video Deepfake.
Những người ít kiến thức về công nghệ: Những người không có kiến thức về công nghệ hoặc không quan tâm đến các vấn đề an ninh mạng có thể dễ dàng bị lừa bởi Deepfake.
Những người đang trong tình trạng tâm lý yếu: Những người đang gặp phải các vấn đề tâm lý như căng thẳng, bị stress hoặc lo lắng có thể dễ bị lừa bởi những thông tin giả mạo.
Những người có tài sản lớn, vị trí xã hội cao, hoặc có quan hệ trong giới chính trị, kinh doanh, văn hóa... sẽ có khả năng bị lừa bởi Deepfake cao hơn những người khác.
Tóm lại, bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của Deepfake nếu họ không có đủ kiến thức và kinh nghiệm để phân biệt giữa video thật và giả mạo. Do đó, cần cảnh giác và nâng cao kiến thức để tránh bị lừa đảo bởi những kẻ xấu.
Phòng tránh Deepfake thế nào?
Kẻ lừa đảo có thể tìm kiếm và thu thập thông tin cá nhân của một người một cách dễ dàng thông qua các hoạt động trực tuyến và các trang mạng xã hội. Chúng có thể thu thập hình ảnh, thông tin về vị trí địa lý, sở thích, dữ liệu về lịch sử duyệt web và các hoạt động trực tuyến khác của người dùng từ các mạng xã hội và các trang web khác. Ngoài ra, kẻ lừa đảo cũng có thể sử dụng các phương pháp tấn công mạng để truy cập vào các tài khoản cá nhân, email hoặc tài khoản ngân hàng của người dùng và thu thập thông tin từ đó.
Vì vậy, để phòng tránh lừa đảo bằng Deepfake, anh Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Trung tâm an ninh mạng BKAV đưa ra lời khuyên, người dùng cần cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng. Nếu có bất kỳ sự nghi ngờ nào về tính xác thực của cuộc gọi video, người dùng nên hủy cuộc gọi và liên hệ lại với người kia để xác nhận lại thông tin.
Ngoài ra, để bảo vệ thông tin cá nhân của mình, người dùng cần sử dụng mật khẩu mạnh, thường xuyên thay đổi mật khẩu và bảo vệ thiết bị của mình khỏi các phương tiện tấn công mạng. Đồng thời nên cẩn thận và xem xét kỹ trước khi chia sẻ thông tin cá nhân với bất kỳ ai trên mạng và đảm bảo rằng chỉ chia sẻ thông tin với các trang web đáng tin cậy và có hệ thống bảo mật tốt.
Việc sử dụng công nghệ Deepfake để lừa đảo trên không gian mạng sẽ có thể gia tăng trong thời gian tới. Người sử dụng cần luôn cảnh giác, tuyệt đối bình tĩnh và chủ động xác thực bằng cách gọi điện thoại trực tiếp hoặc facetime ít nhất trên 1 phút. Sau đó đặt ra những câu hỏi cá nhân mà chỉ có mình và người kia biết. Vì Deepfake sẽ không thể giả được một cuộc trò chuyện thật sự trong thời gian thực mà có tính chuẩn xác cao. Bởi cảm xúc hay biểu cảm của AI hay Deepfake vẫn không thể bắt chước được như người thật tính tới thời điểm này.