Hợp tác xã nâng tầm dong riềng vùng cao Điện Biên

Trong những ngày đầu đông, khi sương mù còn giăng kín các thửa ruộng bậc thang ở Nà Tấu (tỉnh Điện Biên), bà con nơi đây bước vào vụ thu hoạch dong riềng - loại cây từng chỉ đủ ăn, nay đã trở thành “cây kinh tế chủ lực”, mang lại sinh kế ổn định cho hàng trăm hộ dân.

Sự đổi thay là kết quả của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Chương trình được triển khai trên phạm vi cả nước, với mục tiêu khơi dậy nội lực, cải thiện sinh kế và tạo nền tảng phát triển bền vững cho những địa bàn khó khăn nhất.

Trong bức tranh chuyển mình ấy, Hợp tác xã (HTX) Hồng Phước là một minh chứng rõ nét cho hiệu quả mà Chương trình mang lại. Không chỉ tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động là người dân tộc thiểu số, HTX còn cho thấy cách các chính sách hỗ trợ đang tác động trực tiếp tới từng gia đình, từng thửa ruộng và từng sản phẩm bản địa.

Ông Lò Văn Pâng - Chủ tịch HTX Hồng Phước cho biết, HTX được thành lập từ năm 2001 với vỏn vẹn 7 thành viên và nguồn vốn rất hạn chế. Khi đó, mô hình HTX ở vùng cao còn mới mẻ, tư duy sản xuất hàng hóa chưa hình thành rõ ràng, bà con chủ yếu canh tác tự cung tự cấp, hiệu quả thấp.

Bước ngoặt chỉ thực sự đến khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được triển khai đồng bộ. HTX Hồng Phước bắt đầu tiếp cận các chính sách hỗ trợ như vay vốn ưu đãi, tập huấn kỹ thuật, xây dựng mô hình sản xuất, đồng thời được hướng dẫn tham gia chuỗi giá trị và phát triển sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Từ nền tảng đó, HTX mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến tinh bột dong riềng và sản xuất miến dong – bước đi mang tính quyết định. Thay vì bán củ dong tươi với giá thấp, người dân nay tham gia vào khâu chế biến, giúp giá trị nông sản tăng lên nhiều lần. Sản phẩm miến dong Hồng Phước được công nhận OCOP 3 sao, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.

Hiện nay, HTX có hơn 20 thành viên chính thức, vận hành một cơ sở sản xuất miến dong và bốn cơ sở chế biến tinh bột tại nhiều xã. Mỗi vụ, HTX thu mua hàng nghìn tấn dong riềng của các hộ dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú… Việc làm được tạo ra quanh năm, thu nhập người lao động đạt 7-10 triệu đồng/tháng - mức thu nhập mà trước đây nhiều hộ dân nơi đây chưa từng nghĩ tới.

Những chuyển động ấy không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn khơi dậy tinh thần tự lực của cộng đồng. Từ chỗ trông chờ vào hỗ trợ, người dân dần chủ động tham gia sản xuất, liên kết và làm chủ sinh kế của chính mình.

Để thấy rõ hơn hiệu quả lan tỏa của Chương trình, cần nhìn xa hơn câu chuyện của một HTX. Chương trình được thiết kế không chỉ nhằm xóa đói giảm nghèo, mà hướng tới phát triển kinh tế miền núi theo mô hình hiện đại: có chuỗi giá trị, có thị trường và có thương hiệu.

Theo ông Lò Văn Pâng, từ nguồn hỗ trợ của chương trình, nhiều mô hình sản xuất đã hình thành như phát triển cây dược liệu, chăn nuôi trâu bò sinh sản, trồng mắc ca, du lịch cộng đồng. Mỗi mô hình là một “mảnh ghép” trong bức tranh phát triển toàn diện, nơi người dân không chỉ có việc làm, thu nhập mà còn được trang bị kiến thức, kỹ năng và tư duy sản xuất mới.

HTX Hồng Phước cũng không dừng lại ở dong riềng. HTX đã mở rộng trồng mắc ca với diện tích hơn 30 ha, cho sản lượng hàng tấn mỗi năm; phát triển chăn nuôi dê với hơn 300 con, mang lại nguồn thu hàng trăm triệu đồng. Việc đa dạng hóa sinh kế giúp người dân giảm rủi ro, không phụ thuộc vào một nguồn thu duy nhất - đúng với mục tiêu mà Chương trình mục tiêu quốc gia hướng tới.

Một điểm nhấn quan trọng khác là tạo việc làm bền vững tại chỗ. Người dân không chỉ được hỗ trợ vốn, mà còn được hướng dẫn kỹ thuật, kết nối thị trường và từng bước làm quen với sản xuất theo tiêu chuẩn. Các lớp tập huấn về canh tác bền vững, an toàn thực phẩm, bảo quản nông sản được tổ chức thường xuyên; cán bộ kỹ thuật xuống tận bản, hướng dẫn từng hộ. Qua đó, cách nghĩ, cách làm của đồng bào từng bước thay đổi.

Nhờ có việc làm ổn định ngay tại quê nhà, tình trạng thanh niên rời bản đi làm thuê bấp bênh giảm rõ rệt. Nhiều người lựa chọn ở lại, gắn bó với HTX, vừa có thu nhập, vừa gần gia đình và cộng đồng.

Tuy vậy, Chủ tịch HTX Hồng Phước cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn trong quá trình triển khai chương trình. Nguồn lực tài chính còn hạn chế, trong khi nhu cầu đầu tư máy móc, công nghệ và mở rộng sản xuất ngày càng lớn. Hạ tầng vùng cao chưa đồng bộ, giao thông khó khăn, chi phí vận chuyển cao làm giảm hiệu quả kinh doanh. Điện, nước phục vụ sản xuất chưa thật sự ổn định, nhất là vào mùa cao điểm.

Nguồn nhân lực cũng là thách thức không nhỏ. Lao động chủ yếu là người dân tộc thiểu số, tay nghề và kỹ năng quản lý còn hạn chế; lao động trẻ có xu hướng rời địa phương. Bên cạnh đó, thủ tục tiếp cận chính sách dù đã cải thiện nhưng vẫn đòi hỏi nhiều hồ sơ, gây áp lực cho HTX.

Thị trường tiêu thụ sản phẩm vùng cao còn nhiều biến động, sức cạnh tranh chưa mạnh, đòi hỏi chính sách cần tiếp tục đồng hành lâu dài, linh hoạt hơn để chương trình phát huy hiệu quả bền vững.

Dẫu vậy, thành công bước đầu của Chương trình mục tiêu quốc gia đang dần định hình diện mạo mới cho nhiều vùng quê: đời sống được nâng lên, kinh tế khởi sắc, bản sắc văn hóa được gìn giữ, và quan trọng hơn cả là tinh thần tự chủ của cộng đồng được nuôi dưỡng.

Nhìn vào HTX Hồng Phước hôm nay, người ta không chỉ thấy những sợi miến dong trắng trong phơi dưới nắng, mà còn thấy tương lai của một vùng đất từng nhiều khó khăn, đang vươn lên từ chính sách đúng đắn và từ chính bàn tay của người dân bản.