Học phí đại học thấp sẽ làm suy giảm chất lượng đào tạo?

Theo Nghị định 81/2021/NĐ-CP quy định về cơ chế thu, quản lý học phí với cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân và chính sách miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập; giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo, từ năm học 2022 - 2023 đến năm học 2025 - 2026, mức trần học phí với cơ sở giáo dục đại học công lập chưa tự chủ được quy định theo từng khối ngành với mức 1,2 - 3,5 triệu đồng/tháng.

So với năm học 2021 - 2022 thì mức trần học phí năm học 2022 - 2023 tăng vọt (trừ khối ngành Nghệ thuật). Đặc biệt, khối ngành Y Dược tăng 71,3% (hiện ở mức trần 1,43 triệu đồng/ tháng sẽ tăng lên 2,45 triệu đồng/ tháng). Các khối ngành còn lại hầu hết đều tăng hơn 20% đến gần 30%, riêng khối ngành Khoa học sự sống, Khoa học tự nhiên tăng 15,3%.

Cũng theo nghị định này, lộ trình tăng học phí của các trường phụ thuộc vào lộ trình thực hiện tự chủ. Bởi theo quy định, với cơ sở giáo dục đại học công lập tự chủ mức 1 (đảm bảo chi thường xuyên), học phí được xác định tối đa bằng 2 lần mức trần học phí các trường chưa tự chủ nêu trên, tương ứng với từng khối ngành và từng năm học.

Với cơ sở giáo dục đại học công lập tự chủ mức 2 (đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư), học phí được xác định tối đa bằng 2,5 lần mức trần học phí các trường chưa tự chủ nêu trên.

Học phí dự kiến với tân sinh viên Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch.

Tại Hội nghị "Tự chủ đại học năm 2022" do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày 4/8, PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD-ĐT đánh giá cao những kết quả của quá trình tự chủ đại học. Ông cho rằng đây là chủ trương đúng và phù hợp với xu thế của thế giới.

Tuy nhiên, ông Nhĩ cảnh báo, quá trình tự chủ đại học làm không khéo sẽ đánh mất cơ hội cho nhiều người học khi học phí bị đẩy lên quá cao.

“Đồng ý rằng học phí cần phải tăng để đảm bảo chi phí đào tạo. Nhưng không thể để các trường tự chủ thu học phí với mức quá cao. Với mặt bằng thu nhập của người dân họ không thể nào có khả năng chi trả với mức học phí cao như vậy”, PGS Trần Xuân Nhĩ nói.

Ông Nhĩ cũng cho rằng ngoài nguồn thu chính là học phí các cơ sở giáo dục đại học cần phải đa dạng hóa nguồn thu. Ví dụ như thực hiện các chương trình hợp tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ… ngoài ra, nhà nước cần phải đẩy mạnh hơn nữa chính sách tín dụng cho sinh viên với hạn mức  lớn hơn để đảm bảo người học có đủ khả năng chi trả học phí.

Là một trong những cơ sở giáo dục đại học thực hiện tự chủ sớm nhất, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng-Hiệu trưởng trường Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, các trường đại học đang trong lộ trình tăng học phí theo xu hướng tính đúng, tính đủ chi phí đào tạo. Tuy vậy không có nghĩa học phí được phép tăng một cách đột biến mà cần có lộ trình cụ thể.

“Trong tự chủ đại học chúng ta phải có lộ trình nâng cao chất lượng đào tạo kèm theo trách nhiệm từ phía nhà trường, trách nhiệm của người học. Mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng để sau khi ra trường sinh viên có vị trí việc làm tốt, thu nhập cao và có thể trả lại chi phí đào tạo mà mình bỏ ra”, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng nói.

PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng-Hiệu trưởng trường Đại học Bách khoa Hà Nội. 

Nhìn lại quá trình tự chủ của Trường, ông Huỳnh Quyết Thắng thừa nhận việc tăng học phí là một trong những khó khăn. Nhưng nếu cơ sở đào tạo chứng minh được rằng, tăng học phí đi kèm với nâng cao chất lượng đào tạo và cơ hội của người học thì sẽ nhận được sự ủng hộ của gia đình và xã hội.

Đơn cử như năm 2006, Trường đại học Bách khoa Hà Nội triển khai chương trình đào tạo kỹ sư CNTT Việt – Nhật với mức học phí cao 2,5 lần so với mức học phí đại trà. Ông Thắng cho biết mức học phí đó khiến cả người học lẫn phụ huynh đều e dè. Đến năm 2011 lứa sinh viên đầu tiên của chương trình đào tạo này đã ra trường và chỉ 6 tháng sau 30% sinh viên đã có việc làm tại Nhật Bản với mức thu nhập rất cao, chỉ 1 năm đi làm có thể chi trả toàn bộ học phí của 5 năm học đại học.

“Xét dưới góc độ đầu tư của gia đình thì đấy là một đầu tư hợp lý, đúng đắn. Vấn đề là các Trường đại học tính toán lộ trình tăng học phí một cách phù hợp để học sinh, phụ huynh và xã hội chấp nhận”, ông Huỳnh Quyết Thắng chia sẻ.

Bên lề hội nghị "Tự chủ đại học năm 2022", Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, suất chi cho một sinh viên đại học ở nước ta hiện nay còn rất thấp so với mặt bằng trong khu vực và thế giới. Muốn nâng cao chất lượng đào tạo đại học buộc phải tăng suất đầu tư, kinh phí đào tạo. Việc tăng chi phí đào tạo để tăng cường cơ sở vật chất, bồi dưỡng và thu hút được đội ngũ giảng viên giỏi.

Theo ông Sơn, kinh phí đào tạo đại học hiện nay chủ yếu từ nguồn ngân sách nhà nước và người học đóng góp. Một nguồn kinh phí khác đến từ các chương trình hợp tác, hỗ trợ của doanh nghiệp nhưng nguồn kinh phí này đang chiếm tỉ lệ rất khiêm tốn.

“Chúng ta buộc phải tăng kinh phí cho giáo dục đại học. Nếu không tăng giáo dục đại học Việt Nam, chất lượng nguồn nhân lực không có khả năng cạnh tranh quốc tế. Thực tế chương trình đào tạo của các trường đại học trên thế giới đều có mức học phí gấp hàng chục lần các trường của Việt Nam”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.

Video: Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn đề xuất cần phải nâng cao tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục đại học

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn đề xuất cần phải nâng cao tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục đại học bằng mức trung bình trong khu vực và thế giới. Nếu nhà nước tăng ngân sách chi cho giáo dục đại học sẽ góp phần giảm gánh nặng cho người học.

Bên cạnh đó ông Sơn cho rằng người học, các gia đình và xã hội cũng cần nhận thức đầu tư cho giáo dục đại học cũng là đầu tư cho tương lai. 

"Việc tăng học phí không có nghĩa giảm công bằng xã hội. Các trường đại học muốn có chính sách hỗ trợ cho học sinh-sinh viên có hoàn cảnh khó khăn thì cần phải có kinh phí. Muốn có kinh hỗ trợ không có cách nào khác phải tăng học phí. Nếu vẫn duy trì mức học phí thấp vừa làm suy giảm chất lượng đào tạo và vừa không có điều kiện để hỗ trợ sinh viên nghèo", ông Sơn nói. 

Ngoài ra, để giảm gánh nặng cho người học và xã hội, Thứ trưởng Hoàng Minh Sợn nhấn mạnh nhà nước cần có chính sách hỗ trợ người học đặc biệt là chính sách tín dụng sinh viên. Mặc dù hạn mức tín dụng cho sinh viên có tăng nhưng phạm vi đối tượng chưa được mở rộng đáng kể. Việc mở rộng đối tượng được hưởng chính sách tín dụng và nâng cao hạn mức tín dụng cũng chính là tạo sự công bằng xã hội trong tiếp cận giáo dục đại học.