Đề cử trọng tài viên theo UNCLOS 1982: Bước đi pháp lý mới của Việt Nam

Ngày 24/8, việc ông Đoàn Khiết Long, đại sứ Trung Quốc tại Hungary, được chọn vào danh sách 1 trong 7 thẩm phán Tòa án quốc tế về luật biển (ITLOS). Sự kiện làm dấy lên nhiều lo ngại Bắc Kinh sẽ có các động thái làm giảm sự thượng tôn pháp luật biển quốc tế, kéo dài sự hiện diện của quốc gia này tại ITLOS kể từ năm 1996. Các học giả quốc tế thì cho rằng, việc Trung Quốc tiếp tục đưa ứng cử viên tham gia các diễn đàn pháp lý quốc tế mang lại lợi thế nhất định cho Trung Quốc trong các cuộc tranh luận về những tranh chấp trên biển.

Sự kiện cũng đặt ra câu hỏi, Việt Nam đã có những động thái gì để củng cố hơn nữa các biện pháp bảo vệ chủ quyền trên biển theo đúng luật pháp quốc tế.

Trên thực tế, Việt Nam đã có những bước đi vững chắc để củng cố hơn nữa những biện pháp pháp lý của mình trước những căng thẳng chủ quyền hiện nay tại Biển Đông.

Thứ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung chụp ảnh chung cùng các chuyên gia được đề cử vào danh sách trọng tài viên và hòa giải viên theo UNCLOS 1982.  (Ảnh: Báo Thế giới và Việt Nam)

Đề cử trọng tài viên theo UNCLOS 1982

Ngày 27/7, Thứ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung đã trao Quyết định cho các chuyên gia được đề cử vào danh sách trọng tài viên và hòa giải viên theo Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. 

Theo danh sách này, Việt Nam đề cử 4 hòa giải viên, bao gồm: ông Phạm Quang Hiệu, Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao; Đại sứ Huỳnh Minh Chính, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia; Đại sứ Nguyễn Thị Thanh Hà, nguyên Vụ trưởng Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế, Bộ Ngoại giao và Đại sứ Nguyễn Quý Bính, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia.

Danh sách đề cử trọng tài viên bao gồm 3 chuyên gia Việt Nam và 1 chuyên gia quốc tế, bao gồm: PGS.TS. Nguyễn Hồng Thao, thành viên Ủy ban Pháp luật quốc tế của Liên hợp quốc; PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Anh, Học viện Ngoại giao; TS. Nguyễn Đăng Thắng, Vụ trưởng, Ủy ban Biên giới quốc gia, thành viên Tòa trọng tài thường trực quốc tế.

Đặc biệt, Việt Nam đã mời PGS. Robert Beckman, Giám đốc Chương trình Luật và Chính sách Đại dương, Trung tâm Luật quốc tế, Đại học Quốc gia Singapore tham gia danh sách trọng tài viên theo Phụ lục VII của UNCLOS 1982. Tại buổi lễ, đại sứ Việt Nam tại Singapore Tao Thị Thanh Hương nhấn mạnh đây là lần đầu tiên trong lịch sử, Việt Nam đề cử một công dân nước ngoài vào vị trí quan trọng này. Điều này không chỉ chứng tỏ sự công nhận về kiến ​​thức và kinh nghiệm của người được đề cử mà còn là sự vô tư và ủng hộ giải quyết hòa bình các tranh chấp dựa trên luật pháp quốc tế.

Hiện nay danh sách này đã được công bố chính thức trên trang thông tin của Liên hợp quốc về điều ước quốc tế (United Nations Treaty Collection). Cho tới nay, đã có 46 nước tiến hành đề cử trọng tài viên và hòa giải viên nhằm thực hiện quyền và nghĩa vụ của các quốc gia thành viên UNCLOS. Trong các nước ASEAN, Việt Nam là nước thứ tư đề cử các chuyên gia vào danh sách trọng tài viên, hòa giải viên theo UNCLOS, sau Indonesia, Singapore và Thái Lan.

Bước đi pháp lý mới

Việc Việt Nam đề cử danh sách trọng tài viên và hòa giải viên theo Phụ lục VII của Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS 1982) đặt ra câu hỏi, đây có phải là bước đi đầu tiên để Việt Nam tiến hành khởi kiện các hành động xâm phạm chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông hay không.

Để làm rõ hơn về vấn đề này, VTC News đã hỏi chuyên gia Hoàng Việt - nhà nghiên cứu Biển Đông (đến từ Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh). Theo chuyên gia Hoàng Việt, còn quá sớm để nói về kịch bản đó.

“Việc đề cử, giới thiệu những nhân vật có khả năng tham gia vào cơ quan UNCLOS 1982 không có nhiều liên quan đến việc khởi kiện hay không khởi kiện về vấn đề Biển Đông. Bởi vì việc khởi kiện lên cơ quan tòa án quốc tế có người Việt Nam trong đó đi chăng nữa cũng sẽ phải tiến hành theo thủ tục quy định”, chuyên gia Biển Đông phân tích.

Bình luận về việc Việt Nam đề cử các chuyên gia vào danh sách trọng tài viên và hòa giải viên theo Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), chuyên gia Hoàng Việt cho rằng, việc đề cử này cho thấy "Việt Nam đang dần hội nhập với quốc tế, chứng minh Việt Nam hoàn toàn có các chuyên gia hàng đầu về luật biển quốc tế".

“Gần đây, UNCLOS 1982 mở thêm chi nhánh ở Singapore, theo đó phía Việt Nam được quyền giới thiệu những nhân vật có khả năng tham gia vào cơ quan quốc tế này. Trong đề cử lần này, Việt Nam có 4 hòa giải viên, 4 trọng tài viên. Hầu hết là những người được đào tạo ở nước ngoài, có kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp lý và đa phần từng công tác trong Bộ Ngoại giao.

Việc Việt Nam đưa ra danh sách đề cử chứng minh một điều rằng, Việt Nam đang hội nhập với quốc tế. Việt Nam cũng cần phải tính đến việc đưa người vào các cơ quan quốc tế, cơ quan tài phán như vậy trong thời gian tới. Một mặt là để Việt Nam dần hội nhập với quốc tế, mặt khác là để chứng tỏ người Việt Nam có thể tham gia được nhiều vấn đề, có nhân lực được đào tạo bài bản. Trước đây, trong thời gian dài, chúng ta chưa chú ý đến việc này”, chuyên gia Hoàng Việt cho hay.

Về việc Việt Nam mời, đề cử GS Robert Beckman (Giám đốc Chương trình Luật và chính sách đại dương, Trung tâm Luật quốc tế, Đại học Quốc gia Singapore), ông Hoàng Việt nhận định, điều này cho thấy sự khách quan của Việt Nam, sẵn sàng giới thiệu những chuyên gia, học giả uy tín vào các tổ chức quốc tế.

Thực tế, giới quan sát và các chuyên gia nhận định, việc đề cử này thể hiện bước đi pháp lý mới của Việt Nam trong các vấn đề tranh chấp ở Biển Đông.