ĐBQH nêu nghịch lý 'nơi cần lao động thì không có, nơi có thì khó có việc làm'

Sáng 7/1, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khoá XV, Quốc hội thảo luận về dự thảo Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Thị Thuỷ (đoàn Bắc Kạn) nói về nghịch lý cung - cầu lao động: "Nơi cần lao động thì không có, nơi có lao động thì rất khó có việc làm".

Theo đại biểu Thuỷ, thị trường lao động bị đẩy vào trạng thái cả cung lao động và cầu lao động bị thu hẹp. Đợt bùng phát dịch lần thứ tư khiến 1,3 triệu lao động phải dịch chuyển về quê dẫn tới đứt gãy thị trường lao động, thiếu hụt lao động tại các tỉnh phía Nam, nhất là những nơi tập trung đông khu công nghiệp, khu chế xuất.

Cho tới nay, một lượng lớn lao động đã về quê nhưng chưa có nhu cầu quay trở lại vì còn e dè với dịch bệnh. Nhiều người chọn phương án lập nghiệp tại quê nhà, nhiều người chọn phương án chờ qua Tết mới đi làm. Trong khi đó nhiều tỉnh có lao động trở về đang phải chịu áp lực rất lớn về giải quyết việc làm và bảo đảm an sinh xã hội.

Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ cho rằng, cuộc suy thoái kinh tế lần này mặc dù không phải là cuộc suy thoái kinh điển mà do dịch bệnh gây ra nhưng đã để lại những hậu quả rất nặng nề với nền kinh tế, nhất là đối với vấn đề lao động, việc làm.

Theo bà Thuỷ, không khó để nhận thấy những người xung quanh ta, nếu không phải công chức nhà nước thì hầu như đang phải đối mặt với vấn đề lao động. Nhất là tình trạng mất việc, giảm, giãn việc làm.

4 đợt dịch vừa qua gây ra những ảnh hưởng rất lớn tới người lao động. Chỉ tính riêng quý 3, cả nước có hơn 28 triệu người lao động phải hứng chịu tác động tiêu cực của đại dịch. Trong đó, hơn 4,7 triệu người bị mất việc làm, hơn 14 triệu người phải tạm nghỉ, tạm ngừng sản xuất kinh doanh, hơn 10 triệu người phải giảm, giãn giờ làm việc.

"Biến thể Delta đã cuốn đi khoảng 1/4 mức lương hàng tháng của người lao động ở miền Đông Nam Bộ. Đồng lương của người lao động vốn đã không dư dả gì thì nay lại càng khó khăn hơn.

Kết quả khảo sát của Ban nghiên cứu phát triển doanh nghiệp tư nhân với 43.000 lao động bị mất việc cho thấy: Gần 50% trong số này có nguồn tích luỹ chỉ đủ để duy trì cuộc sống trong 1 tháng; 37% đủ để duy trì cuộc sống trong 3 tháng và có hơn 4% là đủ duy trì cuộc sống trên 4 tháng", bà Thuỷ nói.

ĐBQH Nguyễn Thị Thuỷ (đoàn Bắc Kạn).

Một vấn đề nữa theo bà Thuỷ, dịch bệnh đã xuất hiện những nhóm lao động bị tổn thương. Khác với các cuộc khủng hoảng trước đây, với sự gián đoạn của chuỗi cung ứng, sự hạn chế đi lại và khả năng làm việc từ xa đã dẫn tới tình trạng cắt giảm một lượng lớn việc làm. Lao động làm công việc giản đơn trở nên yếu thế trong đại dịch. Tỉ lệ mất việc của nhóm này cao gần gấp đôi so với các nhóm khác.

Bên cạnh đó, tính bền vững của quan hệ lao động đang có nguy cơ bị xâm phạm. Do mất việc, nhiều lao động ở khu vực chính thức có xu hướng tìm việc ở khu vực phi chính thức dẫn tới lao động tự do tăng cao nhất trong 3 năm trở lại đây, chiếm 57% lao động có việc làm. Điều này dẫn tới một lượng lớn lao động đang có việc làm nhưng không ổn định, thiếu tính bền vững. Trong đó những chính sách an sinh, bảo hiểm, chế độ ốm đau, thai sản ở khu vực này rất hạn chế.  Nhiều quan hệ lao động đã được xây dựng ổn định qua các năm có nguy cơ bị phá vỡ. 

Một vấn đề nữa theo bà Thuỷ, qua đại dịch đã bộc lộ những hạn chế trong quản lý thị trường lao động thời công nghệ. Nhiều người lao động và người sử dụng lao động thực sự có cung-cầu về lao động nhưng chưa tìm được nhau.

Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ cho rằng đất nước đang trở lại trạng thái bình thường mới, để hồi phục và phát triển, một trong những vấn đề quan trọng nhất là vấn đề lao động. Vừa qua, Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều quyết sách chưa từng có tiền lệ, có ý nghĩa thiết thực để hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp.

Đại biểu Thuỷ kiến nghị tăng gói kinh phí hỗ trợ tiền thuê nhà trọ và đề nghị áp dụng với cả lao động chính thức và phi chính thức; Dành khoản kinh phí thoả đáng để xây dựng nhà ở cho công nhân và dành khoản kinh phí phù hợp để hỗ trợ tiền xét nghiệm, đi lại, hỗ trợ tư vấn việc làm khi người lao động quay trở lại làm việc.

Phát biểu thảo luận, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) đề cập đến hiệu quả và cam kết sản phẩm đầu ra của chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu Mai cho rằng mục tiêu cốt yếu của chương trình là chấp nhận bội chi, chấp nhận đi vay để sau một thời gian nhất định sẽ thu được chi phí lớn hơn.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội).

“Vấn đề hiệu quả thực tế chương trình phải đạt được là trả lời câu hỏi: Với hơn 346 nghìn tỷ đồng, chúng ta sẽ thu lại kết quả gì? Và với mục tiêu như vậy, chương trình cần quy định rõ hiệu quả nguồn lực, hiệu quả đầu ra. Tuy nhiên đối chiếu với nội dung nghị quyết, vấn đề này chưa được cụ thể hóa. “Nếu không có cam kết về kết quả đạt được thì khó có thước đo chính xác để đánh giá hiệu quả”, đại biểu nhấn mạnh.

Bà Mai cũng kiến nghị cần bổ sung căn cứ nguyên tắc, tiêu chí cụ thể để phân bổ đầu tư nguồn lực tương ứng với từng gói chính sách. Về danh mục dự án, đại biểu đề nghị tập trung vào 2 lĩnh vực cụ thể, gồm những ngành nghề bị ảnh hưởng nặng nề nhất do đại dịch và những ngành nghề có ý nghĩa thúc đẩy tăng trưởng quan trọng nhất.

“Chúng ta chấp nhận rủi ro nhưng cũng cần có những bước đi thực sự vững chắc, cốt lõi chúng ta cần đạt được là hiệu quả thực chất”, đại biểu Mai nói.