Đại sứ Orlando Hernandez Guillen: Thành công y tế Cuba là thành quả cách mạng

Sau loạt hoạt động tiếp xúc cấp cao Việt Nam – Cuba trong năm nay, nổi bật là chuyến thăm Cuba của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Đại sứ Guillen có dịp chia sẻ với VTC News về những điều đặc biệt trong mối quan hệ song phương, cũng như những nền tảng đã giúp Cuba xây dựng được nền khoa học kĩ thuật, y tế giàu thành tựu bất chấp hoàn cảnh bao vây cấm vận.

Việt Nam và Cuba là hai nước anh em, quan hệ rất đặc biệt. Do vậy, kể cả trong thời gian COVID-19, hai nước tiếp tục duy trì giao tiếp bằng nhiều hình thức. Khi hai nước đã kiểm soát đại dịch và mở cửa lại cho nền kinh tế, nhiều hoạt động trao đổi được tăng cường và phục hồi.

Việt Nam trước đó thường xuyên tham gia vào các hoạt động quan trọng có liên quan đến Cuba. Nhưng phải nói hoạt động được phục hồi một cách nhanh chóng và có ý nghĩa nhất là bắt đầu từ năm nay, với chuyến thăm gần đây nhất là Chủ tịch Quốc hội Việt Nam chính thức sang thăm Cuba và đi cùng có rất nhiều lãnh đạo, bộ trưởng một số bộ, chủ tịch hội đồng, chủ tịch ủy ban, chính phủ hai nước, lãnh đạo nhiều cơ quan, đoàn thể. Cũng có rất nhiều bộ, ngành, doanh nghiệp Việt Nam sang thăm Cuba gần đây.

Một điều rất đặc biệt là ngày 19/4, phiên đầu tiên Quốc hội Cuba mới, Chủ tịch Quốc hội Việt Nam đã có lời phát biểu chào mừng. Đấy là điều trước đây chưa từng xảy ra, có nghĩa rất đặc biệt đối với Cuba.

Trong chuyến thăm, Chủ tịch Quốc hội cũng gặp gỡ rất nhiều vị lãnh đạo cao nhất Đảng, Nhà nước và đặc biệt là lãnh tụ lịch sử của Cuba, đồng chí Raul Castro.

Trước đó, đoàn của Bộ trưởng Bộ Nội vụ Cuba sang thăm Việt Nam. Trong một khoảng thời gian ngắn, có ba đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị của Cuba dẫn đầu đại biểu cấp cao sang Việt Nam.

Trong tháng 5/2023, sang thăm Việt Nam là đồng chí Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ Cách mạng, Ủy viên Trung ương Đảng Cuba Gerardo Hernandez Nordelo. Đoàn đã sang thăm và làm việc với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Trong năm nay chắc chắn sẽ còn nhiều cuộc gặp trao đổi đoàn cấp cao giữa hai bên, cũng như là các đoàn của các bộ, ngành và các tổ chức chính trị của hai nước.

-    Giữa Việt Nam và Cuba, một trong những lĩnh vực nổi bật nhất là y tế, ngài có thể điểm lại những dấu mốc hợp tác trước và trong đại dịch COVID-19 không?

Có thể nói y tế là một trụ cột hợp tác rất quan trọng.

Hợp tác y tế giữa Cuba với Việt Nam đã có từ thời khi Việt Nam đang trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ác liệt. Rất nhiều các đoàn chuyên gia y tế, bác sĩ, y tá và kỹ thuật viên của y tế Cuba sang Việt Nam nhiều lần để giúp đỡ nhân dân Việt Nam.

Trong thời kỳ đó, Cuba cũng xây dựng, tặng cho nhân dân Việt Nam một bệnh viện ở Quảng Bình, dấu mốc đầu tiên trong quan hệ phát triển hợp tác y tế.

Sau này, trong thời gian diễn ra đại dịch – một mốc quan trọng khác, hai bên tiếp tục tăng cường hợp tác, trao đổi vật tư y tế. Việt Nam cung cấp cho Cuba những vật tư thiết yếu phục vụ cho công tác phòng, chống đại dịch COVID-19 ở Cuba. Ngược lại, Cuba gửi sang Việt Nam nhiều loại thuốc mà Cuba đã phát triển thành công nhờ thành tựu về công nghệ sinh học, trong đó có các loại thuốc phục vụ cho công tác điều trị COVID-19 cũng như các bệnh nền có liên quan.

Đặc biệt, trong chuyến thăm Cuba tháng 9/2021 của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, khi máy bay về, Cuba gửi lô vaccine Abdala đầu tiên tự phát triển sang cho Việt Nam. Đây là lô thuốc đầu tiên trong nhiều triệu liều ở Việt Nam mà Cuba đã xuất sang. Đây là những nguyên tắc trong đoàn kết quốc tế mà hai nước luôn luôn giữ được trong suốt thời gian qua, qua lĩnh vực y tế.

Thời gian trong và sau đại dịch COVID-19, hai nước luôn bày tỏ sự ủng hộ lẫn nhau, vượt qua khủng hoảng kinh tế. Kinh tế Cuba khi đó còn rất khó khăn, Việt Nam cũng nhiều lần gửi sang những lương thực thiết yếu cho đời sống của người dân, và Cuba cũng gửi cho Việt Nam bác sĩ cũng như là các vật tư khác cần thiết cho việc giúp cho Việt Nam tiếp tục phòng chống dịch hiệu quả.

Tôi có thể nói rằng nền tảng thiết yếu của những gì Cuba có trong lĩnh vực y tế cho đến nay là nhờ cách mạng.

Nói về cách mạng chung chung cũng rất khó hiểu. Nhưng cụ thể đó là do những nguyên tắc mà cách mạng thành công đã đề ra, trong đó có những chương trình về phát triển đất nước.

Đối với Cuba, giáo dục là một quyền cơ bản của người dân, chăm sóc y tế cũng vậy. Trên tinh thần, nguyên tắc đó của cách mạng, Cuba tập trung tất cả nguồn lực của cả nước vào phát triển giáo dục, nâng cao tri thức cũng như trình độ chăm sóc y tế cho người dân.

Trước năm 1959, khi cách mạng Cuba thành công, thì một nửa dân số mù chữ. Cho đến nay, người dân Cuba được hưởng tất cả những thành quả do cách mạng mang lại, như trình độ dân trí cao, nhiều người trình độ đại học cũng như sau đại học được Nhà nước bao cấp và tạo mọi điều kiện để có thể phát triển tri thức của mình. Chính trên cơ sở đầu tư vào khoa học, y tế, Cuba mới đạt được thành tựu, có nhiều nhà khoa học hàng đầu trên thế giới, tạo ra rất nhiều sản phẩm để phục vụ cho cuộc sống của người dân.

Ngay từ đầu, Đảng, Nhà nước Cuba đặt ra mục tiêu là phát triển giáo dục và y tế có chất lượng cao. Chúng tôi đầu tư vào đó rất nhiều.

Trước đại dịch COVID-19, nhiều chỉ số về y tế của Cuba so với các nước phát triển, như Mỹ, còn tốt hơn, như tỷ lệ trẻ em sơ sinh chết trên 1.000 trẻ, hay tỷ lệ tuổi thọ của người dân. Có thể trong đại dịch thì con số đã có thay đổi, nhưng trước đó, rất nhiều chỉ số của Cuba là hàng đầu ở châu Mỹ Latin và vượt cả chính nước phát triển nhất thế giới, điều đó chứng tỏ Cuba đạt được một trình độ phát triển so với các nước.

Đạt được thành tích như vậy cho lĩnh vực y tế phải kể đến chính sách, đường lối, quyết sách của Đảng, Nhà nước và trong phát triển hệ thống y tế toàn diện, hệ thống nghiên cứu khoa học chất lượng cao, tạo ra nhiều những sản phẩm phục vụ cho công tác phòng, chống bệnh dịch. Dù Cuba gặp nhiều khó khăn, như bị thế lực thù địch từ bên ngoài gieo rắc rất nhiều những mầm bệnh cho mùa màng, cho súc vật nuôi và kể cả cho sức khỏe của con người. Hay khó khăn do bị bao vây cấm vận. Nhưng Cuba vẫn đạt được thành tích như vậy, nhờ vào cách mạng và đội ngũ các nhà khoa học với trình độ cao, công nghệ tiên tiến.

Bên cạnh đó, Cuba không chỉ phát triển hệ thống y tế, chăm sóc sức khỏe cho người dân dựa trên việc chờ bị bệnh, có bệnh rồi mới điều trị. Chúng tôi cũng chú trọng vào công tác phòng bệnh. Để có được trụ cột trong công tác phòng bệnh ở Cuba, mọi nguồn lực khoa học kỹ thuật cũng được sử dụng để phát triển các loại vaccine, phòng các bệnh mà trong đó có rất nhiều loại bệnh rất phổ biến trên thế giới.

Đối với một số nước, về mặt thương mại, có những loại bệnh người ta thấy đầu tư vào không đem lại lợi nhuận cao, và đó cũng không phải là bệnh phổ biến ở nước họ, nên họ không tập trung vào nghiên cứu. Nhưng Cuba tập trung vào nghiên cứu cả những bệnh chỉ xảy ra ở các nước chậm phát triển, nghèo đói, như bệnh tả và các bệnh khác. Và chúng tôi cũng đã thành công.

Và rất nhiều những vaccine khác cũng được sản xuất thành công, phòng bệnh rất hiệu quả, trong đó có COVID-19. Trong một thời gian ngắn, nguồn lực hạn chế, nhưng chúng tôi đã phát triển năm ứng viên vaccine, trong đó ba ứng viên được sản xuất hàng loạt. Cuba cũng tự tiêm chủng cho toàn dân bằng vaccine nội địa. Tôi nghĩ rất ít nước với điều kiện như chúng tôi có thể tự phát triển vaccine như vậy trong thời gian ngắn.

- Vừa rồi ông có chia sẻ về những lệnh cấm vận cũng như khó khăn về kinh tế. Tại sao trong hoàn cảnh khó khăn như thế, Cuba có thể bồi dưỡng được người tài?

Tôi cho rằng đó là chủ trương đúng đắn của Nhà nước, của Đảng.

Ngay từ đầu khi thành lập, khi cách mạng thành công, Nhà nước Cuba đã đặc biệt quan tâm đến phát triển nền giáo dục trong nước, cũng như sự toàn diện, chất lượng cao của y tế.

Chính từ nền tảng đó, Cuba tập trung vào đào tạo con người, nâng cao trình độ của con người và trang bị cho người dân những kiến thức cao nhất của thời đại. Việc phát triển đội ngũ khoa học sau này được Cuba đặc biệt quan tâm.

Không chỉ bị bao vây, không chỉ bị làm khó khăn về kinh tế, Cuba còn bị thế lực thù địch nước ngoài tấn công vào nhiều lĩnh vực đang phát triển. Dù vậy bằng nỗ lực của bản thân mình, sự tập trung cao nhất các nguồn lực của Nhà nước đã giúp cho Cuba chiến thắng được sự tấn công từ bên ngoài vào hệ thống, không chỉ giáo dục và y tế mà còn cả chính trị.

Nhà nước Cuba quan tâm đầu tư thích đáng ngay từ đầu để có thể tạo điều kiện cho việc bồi dưỡng nhân tài, khuyến khích đổi mới sáng tạo, khuyến khích con người, chú trọng khoa học. Chỉ có tự mình nghiên cứu khoa học và tự mình phát triển được nền giáo dục của mình thì mới có thể giữ được cách mạng và thành công đạt được thành tựu như ngày hôm nay.

Ngay trong hoàn cảnh khó khăn, các nhà khoa học đã đạt rất nhiều thành công, trong đó có thể kể đến như vaccine ung thư phổi mà hiện nay Cuba là nước đầu tiên sản xuất và đang thử nghiệm lâm sàng. Cuba còn nhiều sản phẩm khác đang trong quá trình nghiên cứu phát triển, như vaccine để phòng bệnh Alzheimer, bệnh mất trí nhớ, cùng rất nhiều bệnh khác trên thế giới.

Nếu không có những cuộc tấn công phá hoại liên tục từ ngoài vào, không có gia tăng cấm vận trong thời gian gần đây, nền giáo dục và y tế Cuba còn có thể phát triển hơn nữa, đạt thành tựu tốt hơn nữa, không chỉ phục vụ cho nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân Cuba mà có thể phục vụ cho nhân loại.

- Ông nhận định thế nào về sự phát triển y tế của Việt Nam? Trong thời gian tới Cuba sẽ làm thế nào để thúc đẩy hợp tác với Việt Nam trong y tế và công nghệ sinh học?

Tôi cho rằng Việt Nam trong thời gian qua cũng đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe. So với thời gian chiến tranh, thời điểm hiện nay, Việt Nam cũng đạt được rất nhiều bước tiến. Nhiều chỉ số y tế của Việt Nam được cải thiện.

Nói về hợp tác giữa Việt Nam và Cuba trong lĩnh vực y tế và công nghệ sinh học, tôi có thể nói rằng tháng 5 năm ngoái, Bộ Y tế Cuba, Bộ Y tế Việt Nam, đã ký bản ghi những cái hợp tác trong nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực về công nghệ sinh học và Cuba bày tỏ sẵn sàng chia sẻ với Việt Nam về thành tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ sinh học với Việt Nam, sẵn sàng chuyển giao công nghệ sản xuất một số sản phẩm tại Việt Nam.

Đó là nguyên tắc của cách mạng Cuba cũng như giá trị mà cách mạng giáo dục cho người dân, từ khi còn là trẻ em, về tinh thần đoàn kết đồng lòng với nhân dân các nước.

Tinh thần đó xuyên suốt trong sự phát triển về giáo dục y tế của Cuba. Vừa rồi chúng tôi kỉ niệm 60 năm Cuba bắt đầu hợp tác với quốc tế về y tế. Từ cách đây 60 năm, khi số lượng bác sĩ còn ít ỏi, Cuba đã chia sẻ những cái mình có. Ngay khi xảy ra một hoàn cảnh về dịch tễ hay y tế, như một dịch bệnh, một hoàn cảnh khó khăn cần giúp đỡ Cuba, chúng tôi đều sẵn sàng. Bây giờ Cuba được đào tạo với hàng nghìn bác sĩ nhưng vẫn tiếp tục nguyên tắc đó suốt quá trình phát triển cách mạng.

Cho đến nay Cuba đã cử ra nước ngoài trên 600.000 lượt nghìn lượt nhân viên y tế, bác sĩ, kỹ thuật viên phục vụ tại 164 nước trên thế giới.

Chúng tôi coi nguyên tắc đó như nền tảng của sự hợp tác, tình đoàn kết quốc tế, không chỉ thể hiện trong y tế mà còn cả hỗ trợ các nước đấu tranh giải phóng dân tộc.

Tình đoàn kết là nguyên tắc, giá trị phổ biến ở Cuba. Bởi vì Cuba là một nước mà người dân từ rất nhiều nơi đến để sinh sống và tình đoàn kết hình thành trong trong máu người dân Cuba.

Tình đoàn kết đó thể hiện từ những thế kỷ trước chứ không phải bây giờ mới có. Cách mạng Cuba chỉ đặt tình đoàn kết đó lên vị trí xứng đáng của mình.

- Nhiều người trẻ Việt Nam rất yêu Cuba và thấm đẫm tinh thần cách mạng và tình bạn giữa hai nước. Ở Cuba có như vậy không? Ông nghĩ tại sao thế hệ trẻ ngày nay vẫn còn duy trì được điều đó?

Cuba, người dân Cuba, từng trẻ em đều được giáo dục về sự yêu quý và khâm phục đối với người dân Việt Nam. Người đi đầu trong khởi xướng và giáo dục đối với người dân Cuba về điều đó là ngài Fidel.

Có thể nói lãnh tụ cách mạng Cuba là những người đã vạch ra con đường đó, thế hệ chúng tôi đang và đã đi qua, và thế hệ tiếp theo của chúng tôi cũng sẽ như vậy.

Người đã giáo dục cho người dân Cuba về sự nhiệt thành, ủng hộ và có niềm tin tuyệt đối vào Việt Nam và nhân dân Việt Nam, giáo dục cho nhân dân Cuba chúng tôi từ thế hệ này sang thế hệ khác về sự khâm phục nhân dân Việt Nam.

- Xin trân trọng cảm ơn Đại sứ!