Cúc tần có tác dụng gì?

Cúc tần là loại cây mọc dại nhiều ở các bờ rào. Loại cây này cũng được coi là vị thuốc Nam tốt cho sức khoẻ.

Tổng quan về cây cúc tần

Bài viết trên website Bệnh viện Đa khoa Medlatec có sự tham vấn y khoa của BSCKI. Dương Ngọc Vân cho biết, cây cúc tần còn có nhiều tên gọi thú vị khác là cây từ bi, nan luật, cây lức hay lức ấn, nó thuộc họ Cúc và trong khoa học người ta gọi nó là cây Pluchea indica.

Cúc tần là loài cây bụi cao từ 1 - 2m, mọc thẳng, từ thân chính phân ra thành nhiều nhánh nhỏ. Cành cây khi còn non được phủ một lớp lông ngắn. Lá cúc tần hình trứng, màu xanh nhạt tươi sáng, có thể rộng từ 2 - 4m, dài 8cm, mép lá có răng cưa và tỏa ra mùi thơm khi bị vò nát. Hoa của cây mọc thành từng cụm kèm theo 3 - 7 chuỗi lá, quả màu nâu đỏ.

Loại cây này sinh sôi và phát triển tốt ở những vùng đất ngập nước, đất thấp ven sông, ven biển, đầm lầy nước lợ và vùng nước mặn như bãi triều hay rừng ngập mặn.

Ngoài ra cây cúc tần cũng thường mọc trong rừng và nơi đất liền. Tại Việt Nam cúc tần mọc hoang hoặc được người dân ở khắp các tỉnh gieo trồng bằng cách giâm cành.

Bộ phận rễ và lá của cây có thể thu hoạch được quanh năm, chủ yếu là thu hái lá non và lá bánh tẻ trước khi cây bắt đầu ra hoa. Sau khi thu hoạch, người ta sẽ làm sạch sau đó phơi khô các bộ phận này để dùng dần.

Cây cúc tần chứa rất nhiều tinh dầu với thành phần chính trong lá là α-pinen, long não, benzyl acetate, benzyl alcohol, linalool, eugenol, cadinol, flavonoid và terpenoid. Trong rễ chứa nhiều plucheol A và B, plucheoside C, D1, D2, D3 và E, stigmasterol, beta-sitosterol và pterocaptriol.

Cây cúc tần.

Cây cúc tần có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền

Báo Lao động dẫn lời Lương y Thích Tuệ Tâm, Giám đốc Tuệ Tĩnh Đường Liên Hoa (Huế) cho biết, các bộ phận lá, rễ, và ngọn non... của cây cúc tần là những vị thuốc Nam rất quý, dùng hỗ trợ chữa được rất nhiều bệnh.

Cây cúc tần rất giàu tinh dầu, chứa các thành phần hóa học như lipit, canxi, vitamin C, xenlulozo, protit, caroten và sắt.

Theo Đông y, cúc tần tính mát và vị đắng, có thể dùng để chữa cảm mạo, sốt; tăng cường hệ tiêu hóa; điều trị thấp khớp, gai cột sống và đau nhức xương khớp; có tác dụng lợi tiểu giúp cải thiện chứng bí tiểu; giúp giảm căng thẳng.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây cúc tần:

- Chữa nhức đầu cảm sốt: Sử dụng lá cúc tần, lá sả và lá chanh với tỉ lệ 2:1:1. Người bệnh nên dùng mỗi vị khoảng 8 - 10 gram, sắc thuốc và uống khi còn nóng. Bên cạnh đó, dùng phần bã nấu với lượng nước nhất định và dùng xông hơi.

- Chữa đau mỏi lưng: Hái một nắm lá cúc tần bao gồm cả cành non, rửa sạch và giã nát. Sau đó trộn thêm với một ít rượu trắng, sao nóng và đắp lên vùng đau.

- Chữa bầm dập, chấn thương: Dùng lá cúc tần tươi, giã nát và đắp lên vùng bị thương hoặc bầm để giúp vết thương mau lành hơn.

- Điều trị thấp khớp, đau nhức xương khớp: Sử dụng 15-20 gram rễ cây cúc tần, rửa sạch và sắc nước uống. Bên cạnh đó, người bệnh có thể phối trộn cúc tần với rễ cây bưởi bung, rễ trinh nữ mỗi vị 20 gram và cam thảo dây, đinh lăng mỗi vị 10 gram. Sắc thuốc và uống liên tục trong 5-7 ngày.

- Chữa viêm khí quản: Sơ chế nguyên liệu: 20 gram cúc tần già, rửa sạch và băm nhỏ. Gạo 2 nắm vo sạch, 3 gram gừng đã được thái nhỏ cùng với 50 gram thịt lợn nạc đã băm nhuyễn.

Đem tất cả các nguyên liệu nêu trên nấu cháo cho chín nhừ. Cháo chín, người bệnh nên ăn nóng vào lúc đói. Mỗi ngày ăn 3 lần và ăn liên tục 3 ngày sẽ giúp cải thiện triệu chứng bệnh.

-  Điều trị hen suyễn: Sử dụng 1 bó rau cúc tần cùng với 1 bó rau muống đem dựng vào chỗ mát. Tiếp đó, nhặt lấy phần ngọn, cả lá non và già đem rửa sạch rồi ngâm với nước muối pha loãng. Cuối cùng, giã nát và lọc lấy nước cốt. Uống nước này liên tục trong vòng 100 ngày.

- Giảm căng thẳng thần kinh: Sử dụng 50 gram cúc tần với 50 gram hoa cúc trắng, 100 gram óc lợn và 100 gram đu đủ vừa chín tới hầm canh.

Đầu tiên, người bệnh cho cúc tần, đu đủ và hoa cúc trắng đun sôi với 1 lít nước sôi. Tiếp đó, cho óc lợn vào đun thêm 20 phút cho nhừ. Ăn nóng trước bữa cơm chính. Mỗi ngày nên ăn 2 lần. Áp dụng liên tục trong 1 tuần, căng thẳng sẽ biến mất.

Theo y học hiện đại

Bài viết trên website Bệnh viện Đa khoa Medlatec có sự tham vấn y khoa của BSCKI. Dương Ngọc Vân cho biêt, cây cúc tần có đặc tính giúp chống loét, chống viêm, chống khuẩn, lợi tiểu và hạ đường huyết. Cụ thể:

Tác dụng chống nọc độc rắn

Ít ai biết rằng trong rễ cây cúc tần chứa rất nhiều stigmasterol và β-sitosterol có tác dụng vô hiệu hóa sự xâm nhập của nọc độc loài rắn Vipera russelli, cụ thể là làm giảm biến chứng xuất huyết và nguy cơ tử vong cao do nọc độc rắn gây nên.

Tác dụng kháng khuẩn

Trong cây cúc tần chứa các hợp chất khả năng chống lại Entamoeba histolytica và kiểm soát những triệu chứng của bệnh lao. Ngoài ra đây còn được coi là liệu pháp thay thế hiệu quả trong việc điều trị bệnh kiết lỵ và nhiễm trùng đường tiết niệu.

Loại tinh dầu do lá cúc tần tiết ra khi được pha loãng trong polyethylene glycol có tác dụng kháng khuẩn, tiêu diệt được một số loại nấm và vi khuẩn gây bệnh như Escherichia coli, Staphylococcus aureus, nấm Candida albicans, Microsporum gypseum và Xanthomonas campestris.

Tác dụng chống oxy hóa

Theo các chuyên gia, Chiết xuất dung dịch từ lá cúc tần rất giàu hoạt chất chống viêm và chất chống oxy hóa. Trong đó hoạt động chống oxy hóa liên quan nhiều đến nồng độ cao các chất như flavonoid và phenolic chứa trong lá cúc tần.

Tác dụng bảo vệ gan

Rễ cúc tần chứa hoạt chất giúp bảo vệ các tế bào gan trước các tổn thương do carbon tetraclorid gây nên.

Tác dụng chống viêm

Ngoài những công dụng nêu trên, cây cúc tần còn giúp tăng khả năng chống viêm nhờ bộ rễ chứa các chất có thể ức chế prostaglandin E2 và carrageenan - đây là 2 tác nhân gây sưng bàn chân và phù khớp.

Tác dụng chống loét

Theo các nghiên cứu khoa học, dịch chiết từ cây cúc tần còn có một công dụng hữu hiệu khác là bảo vệ vùng da bị tổn thương do các vết loét gây ra bởi alcohol, indomethacin.

Tác dụng chống ung thư

Chiết xuất từ rễ cúc tần còn có công dụng ngăn cản sự hình thành và phát triển các tế bào ác tính gây bệnh ung thư cổ tử cung ở phụ nữ.

Ngoài ra phần rễ và lá cây còn cung cấp các thành phần như saponin, tanin, flavonoid, proanthocyanidin và phenol giúp ức chế các liên kết vận chuyển cassette ATP trong tế bào ung thư.

Cây cúc tần là loại cây mang lại nhiều tác dụng đối với sức khoẻ. Tuy nhiên theo các chuyên gia, ở mỗi cách bào chế với liều lượng và bộ phận khác nhau sẽ mang lại những tác dụng dược lý khác nhau. Do đó người dân cần tìm hiểu kỹ về cây cúc tần trước khi đưa vào sử dụng.