Chùa Keo - nơi lưu giữ bảo vật quốc gia và kiến trúc độc đáo thế kỷ 17

Tọa lạc bên cạnh dòng sông Hồng đầy ắp phù sa ở xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình, chùa Keo (tên chữ Thần Quang tự) là một trong 10 công trình kiến trúc cổ tiêu biểu của Việt Nam.

Chùa là nơi thờ Phật và Đức Thánh Dương Không Lộ - người có công xây dựng chùa. Với những giá trị đặc biệt về văn hóa lịch sử, năm 2012, quần thể chùa Keo được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt.

Trải qua gần 400 năm với bao thăng trầm biến động của lịch sử, thiên tai, địch họa và nhiều lần tu bổ, chùa Keo hiện vẫn tồn tại khá nguyên vẹn so với kiến trúc ban đầu.

Chùa Keo được đánh giá là công trình nghệ thuật kiến trúc cổ có quy mô rộng lớn bậc nhất trong các kiến trúc chùa chiền ở Việt Nam. Theo văn bia còn lưu thì diện tích toàn khu chùa rộng 28 mẫu (108.000m2), gồm 21 dãy, 154 gian lớn nhỏ. Hiện tại, chùa Keo còn 16 tòa, 126 gian, tổng diện tích gần 58.000m2.

Chùa Keo còn đặc biệt so với các kiến trúc chùa chiền khác bởi được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim với kỹ thuật cao, chạm trổ tinh tế; kết cấu và cách bố trí cũng khác biệt, có cao thấp, lớn nhỏ, lên xuống “bồng bềnh như trong cõi Phật”, song chặt chẽ, chắc chắn, tạo sự hấp dẫn, cuốn hút người thưởng thức, nghiên cứu, khám phá nghệ thuật.

Ngoài đặc biệt về quy mô, kết cấu và chất liệu xây dựng, quần thể chùa Keo chứa đựng trong đó nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật nhỏ với nét riêng độc đáo, không nơi nào có, tiêu biểu như: Tam quan nội, tòa Giá roi, hành lang Đông Tây, gác chuông... Mỗi công trình nghệ thuật đặc sắc đó lại bao gồm những chi tiết, là những kiệt tác nổi bật về giá trị nghệ thuật cũng như giá trị kiến trúc.

Gác chuông chùa Keo dựng theo kiểu chồng diêm cổ các, 3 tầng 12 mái với kết cấu gần 100 đầu voi, tạo vẻ trầm mặc, thâm nghiêm và uy linh chốn linh thiêng, được đánh giá có vẻ đẹp lộng lẫy, là viên ngọc quý trong gia tài kiến trúc Việt Nam.

Theo chị Nguyễn Thị Phương Duyên - Hướng dẫn viên Ban quản lý di tích chùa Keo, ngôi thờ chính là nơi thờ Phật và Đền thờ Đức thánh Dương Không Lộ. Bên cạnh đó, tháp chuông chùa Keo là công trình tốn rất nhiều giấy mực của những nhà nghiên cứu và được xem là kiệt tác nghệ thuật bằng gỗ.

Ngoài những nét độc đáo về kiến trúc, chùa Keo còn là nơi lưu giữ 197 di vật, cổ vật gắn với lịch sử hình thành và phát triển của chùa từ thế kỷ 17 đến nay. Tiêu biểu trong đó là 2 bảo vật quốc gia: Hai cánh cửa chạm rồng và Hương án.

Được chạm khắc công phu, tinh xảo, hương án chùa Keo được xem là có kích thước lớn nhất trong các hương án sơn son thếp vàng đang được lưu giữ tại các di tích thờ tự và di tích tôn giáo ở nước ta.

Sự độc đáo của hương án chùa Keo là hệ thống hoa văn trang trí phong phú và dày đặc. Trong đó, hình tượng rồng với 68 đồ án được bố cục theo những đề tài như “long ẩn vân”, “lưỡng long chầu nhật”, “long giáng”...

Nói về tam quan nội thì không thể không nói về bộ cánh cửa gian trung quan, kiệt tác của thế kỷ 17. Bộ cánh cửa chạm rồng được công nhận là bảo vật quốc gia.

Chùa Keo đang bảo tồn 3 bia đá cổ rất giá trị gồm Bia Đức Long (1632), Bia Hoàng Định (1609) 2 bên trước gian Thượng Điện Tam Bảo và bia Chính Hòa (1698) bên ngoài gian Đền Thánh và kháng đá. 

Trong chùa còn có chiếc giếng cổ. Theo tương truyền, những chiếc cối đá thủng xếp quanh thành giếng chính là những cối giã gạo nuôi thầy, nuôi thợ để xây dựng nên ngôi chùa Keo như ngày nay.

Ngoài việc đến đây cầu an, vãn cảnh, chùa Keo cũng là điểm đến yêu thích của nhiều bạn trẻ để tới chụp hình, đặc biệt dịp Tết đến, Xuân về. Với những nét đẹp mang đậm dấu ấn thời đại và vẫn còn nguyên giá trị, những nét kiến trúc của chùa Keo được xem như nguồn cảm hứng bất tận cho những bộ ảnh du xuân.