Chiêm ngưỡng chuông cổ hơn 600 tuổi, ghi dấu biến cố cuối thời Trần

Chuông chùa Rối được một số người dân phát hiện năm 1989, trên khu đất trước đây là ngôi chùa Rối (hiện đã thành phế tích) tại xã Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh.

Năm 2019, sau nhiều thập kỷ lưu lạc, chiếc chuông cổ này được bàn giao cho Bảo tàng Hà Tĩnh phục chế và trưng bày. Đến đầu năm 2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký quyết định công nhận chuông chùa Rối của Hà Tĩnh là bảo vật quốc gia.

Theo ông Trần Phi Công, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh, nếu xét cùng niên đại thì chuông chùa Rối hiện là chiếc chuông độc nhất ở nước ta.

Chiếc chuông cổ còn gợi nhớ đến những biến động lịch sử cuối triều Trần bằng bài thơ chữ hán của Hiệp Thạch Phạm Sư Mạnh (1300-1384). Bốn câu thơ được khắc trên chuông phản ánh biến động lịch sử cuối triều Trần, cụ thể là cuộc cầm quân chinh phạt Chiêm Thành của vua Trần Duệ Tông vào tháng 12/1376.

“Trong lần tháp tùng vua đánh nhà Chiêm, khi đi qua vùng đất Hoan Châu (Nghệ An và Hà Tĩnh ngày nay), trước cảnh tượng hùng vĩ, bao la mà hoang vắng của non nước, Phạm Sư Mạnh đã sáng tác các câu thơ này và khắc vào chuông”, đại diện Bảo tàng Hà Tĩnh cho hay.

Chuông bao gồm phần quai và thân, nặng hơn 200kg. Kích thước chuông cao 115cm (tính từ miệng chuông đến quai chuông), đường kính miệng 65cm.

Phần thân chuông hình tròn liền khối bằng đồng, miệng to và thon dần về phía đỉnh. Thân chuông được trang trí, chia thành hai phần giới hạn bởi 5 đường gờ nổi, đường gờ nổi chính giữa to, cao nhất.

Điều khác biệt của chuông chùa Rối là trên đỉnh có ba đường gân chạy bao quanh với khoảng cách đều nhau tạo thành những đường tròn đồng tâm.

Chuông có sáu nhúm thỉnh chuông, hình dáng giống nhau, kích thước bằng nhau: 10cm, hình tròn hoa sen với 13 cánh sen lớn, lật úp, đều nhau, 13 cánh sen nhỏ cũng lật úp đều nhau, cánh to, cánh nhỏ bố trí xen kẽ nhau.

Ở phần miệng chuông được trang trí cầu kỳ với 86 cánh hoa sen lập úp, viền cánh sen có hai đường gờ nổi, trong số đó có 43 cánh to, 43 cánh nhỏ nằm xen kẻ nhau bao quanh vành miệng chuông.

Nhiều vị trí trên thân chuông do tác động bên ngoài đã biến đổi màu sắc, hư hỏng theo thời gian. 

Ngoài việc in đậm những biến động lịch sử, chuông chùa Rối còn phản ánh các yếu tố văn hóa của Hà Tĩnh, Việt Nam và người Á Đông, nổi bật là Phật giáo. “Thời nhà Trần, Phật giáo cực thịnh, phát triển đến đỉnh cao và trở thành quốc giáo. Nhiều vua Trần theo đạo Phật, nổi bật là Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258-1308) đã sáng lập nên thiền phái Trúc Lâm Yên Tử và đi tu. Giai đoạn các vua Trần trị vì chùa tháp được xây dựng ở nhiều nơi, đi kèm là việc cho đúc những quả chuông quý”, ông Trần Phi Công chia sẻ thêm.