06:47 06/11/2024
Sao Việt
Tối qua (20/1), tại Hà Nội, VinFuture trao giải thưởng chính trị giá 3 triệu USD cho ba nhà khoa học Katalin Kariko, Drew Weissman (Mỹ) và Pieter Cullis (Canada). Họ đã nghiên cứu công nghệ mRNA, mở đường tạo ra các loại vaccine ngăn ngừa COVID-19 hiệu quả.
Thủ tướng Phạm Minh Chính (thứ hai từ phải sang) trao giải thưởng cho ba nhà khoa học.
GS Kariko và GS Weissman phát triển công nghệ mRNA biến đổi nucleoside và các cải tiến khác liên quan đến vaccine mRNA. Đây là công nghệ mà Pfizer/BioNTech và Moderna đã sử dụng trong quá trình phát triển vaccine của họ.150 quốc gia được hưởng lợi từ sự ra đời của vaccine COVID-19 sử dụng công nghệ mRNA.
GS Pieter R. Cullis là Giám đốc Viện Khoa học sự sống tại Đại học British Columbia, Canada. Ông và các đồng nghiệp đạt được những tiến bộ mang tính nền tảng trong việc tạo ra và đưa hệ thống các hạt nano lipid (LNP) vào tĩnh mạch dưới hình thức các loại thuốc dạng phân tử nhỏ và thuốc đại phân tử như RNA can thiệp nhỏ (siRNA).
Không chỉ tạo ra vũ khí ngăn chặn nguy cơ lây lan và tử vong do đại dịch trên phạm vi toàn cầu, công nghệ mRNA còn có tiềm năng tạo các loại vaccine ngăn ngừa HIV, ung thư, miễn dịch và các bệnh di truyền…có thể bảo vệ sức khỏe cho hàng tỷ người trên thế giới trong tương lai.
Tiến sĩ Katalin Kariko
Bà Katalin Kariko sinh năm 1955 trong gia đình làm nghề bán thịt ở Kisujszallas, thị trấn cách Budapest (Hungary) 150 km về phía Đông. Kariko yêu toán học và khoa học khi còn rất trẻ, trong quãng thời gian học tại các trường địa phương như trung học Moricz Zsigmond. Bà theo học chuyên ngành hóa sinh và hoàn thành khóa học tương đương trình độ Thạc sĩ vào năm 1978.
Nhưng con đường học hành của Kariko không hề dễ dàng. “Ban đầu khi sang Mỹ học năm 18 tuổi, tôi không biết một chữ tiếng Anh nào. Cô giáo giảng trên lớp và tôi chỉ nhận ra bài học kết thúc khi cô nói ‘the end’ giống như ở cuối bộ phim. Thế là trong khi bạn bè nhàn hạ thì tôi phải cố gắng đuổi theo, học và nỗ lực không ngừng”, bà nhớ lại.
Tiến sĩ Katalin Kariko.
Đến 1989, Kariko bắt đầu làm việc tại Đại học Pennsylvania (Mỹ). Tại đây, bà tập trung nghiên cứu về ứng dụng trị bệnh của mRNA được phiên mã trong ống nghiệm. Tại trường này, tình cờ nhà khoa học Hungary gặp GS Drew Weissman, người đang có những kế hoạch đầy tham vọng trong việc tìm kiếm vaccine cho bệnh nhân AIDS. Khi Kariko chia sẻ về nghiên cứu mRNA, GS Weissman đã nhận ra những tiềm năng độc đáo của công nghệ này. Từ đây, họ có thời gian dài cộng tác cùng nhau.
Năm 2005, họ đưa ra nghiên cứu mang tính đột phá với việc sửa đổi một trong các nucleoside của mRNA. Sau khi sửa đổi, mRNA có thể đi vào tế bào và hoạt động đúng chức năng mà không gây ra các phản ứng của hệ thống miễn dịch. Hai nhà khoa học tin rằng công nghệ của họ có tiềm năng mở ra cánh cửa cho vô số vaccine, protein điều trị và liệu pháp gen mới.
Bà Kariko hiện là Phó chủ tịch cấp cao của hãng BioNTech (Đức) và công trình nghiên cứu về mRNA của bà cùng cộng sự đang tiếp tục được nghiên cứu để ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác trong tương lai, ngoài vaccine COVID-19.
Giáo sư Drew Weissman
Giáo sư Drew Weissman, người cùng chiến thắng giải thưởng chính VinFuture hiện là giáo sư y khoa tại Trường Y Perelman thuộc Đại học Pennsylvania, Mỹ.
Ông Weisman (63 tuổi) sinh ra và lớn lên ở Lexington, Massachusetts, Mỹ. Ông nhận bằng cử nhân Đại học Brandeis, Mỹ vào năm 1981, chuyên ngành hóa sinh và enzym học. Ông sau đó nhận bằng thạc sĩ và tiến sĩ ở Đại học Boston.
Năm 1997, ông chuyển tới Đại học Pennsylvania để nghiên cứu công nghệ RNA và sinh học hệ miễn dịch bẩm sinh. Tại đây, ông Weissman, một nhà dịch tễ học nghiên cứu vaccine đã gặp bà Kariko tại một chiếc máy photocopy, nơi họ đồng cảm về việc các nghiên cứu về mRNA không nhận được nhiều khoản tài trợ để tiến hành. Hai người đã quyết định hợp tác để tập trung nghiên cứu công nghệ mRNA cho vaccine.
Giáo sư Drew Weissman.
Sau nhiều năm nghiên cứu, họ phát hiện việc sửa đổi mRNA sẽ giúp ngăn hệ thống miễn dịch phản ứng với mRNA khi được đưa vào. Hệ thống miễn dịch tự nhiên của cơ thể có khả năng nhận ra sự hiện diện đột ngột của RNA ngoại lai và phản ứng như thể đó là một cuộc tấn công của virus thực sự.
Tới năm 2020, công nghệ mRNA của họ nghiên cứu giúp Pfizer/BioNTech và Moderna phát triển vaccine COVID-19 trong thời gian vài tuần, góp phần giúp thế giới thần tốc phát triển "vũ khí" chống lại đại dịch toàn cầu.
Giáo sư Pieter Cullis
Cùng với ông Weissman và bà Kariko, giáo sư Pieter Cullis vinh dự là đồng chủ nhân giải thưởng chính VinFuture năm đầu tiên. Ông Cullis là người nghiên cứu ra các hạt nano lipid (LNP), được xem là công nghệ để đưa vaccine mRNA vào tế bào cơ thể người. Đây là ứng dụng quan trọng giúp cho việc phát triển vaccine COVID-19 công nghệ mới.
Năm 2020, để nhân loại có thể rút ngắn được quá trình phát triển vaccine COVID-19 từ vài năm xuống vài tháng, ông Cullis đã bỏ ra 25 năm nghiên cứu ra công nghệ LNP đột phá nói trên.
Giáo sư Pieter Cullis.
Ông hiện là Giám đốc Viện Khoa học Sự sống tại Đại học British Columbia (UBC). Ông Cullis nhận được bằng tiến sĩ tại UBC rồi sau đó chuyển tới Đại học Oxford (Anh) để theo đuổi nghiên cứu sau tiến sĩ. Trong thời kỳ đó, ông bắt đầu công trình nghiên cứu về các hạt lipid. Trong sự nghiệp hàng chục năm, ông đã nhận được rất nhiều giải thưởng danh giá về nghiên cứu khoa học.
Ông Cullis đã đồng sáng lập 10 công ty công nghệ sinh học, đã xuất bản hơn 300 bài báo khoa học và là người sở hữu hơn 60 bằng sáng chế. Ông cũng là người đồng sáng lập Personalized Medicine Initiative (Sáng kiến Y học cá nhân hóa) năm 2012.