00:11 13/12/2025
Chính trị
Sáng 5/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.
Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho rằng việc hợp nhất ba chương trình mục tiêu khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách và nhiều đầu mối, nhưng cũng có nhiều vấn đề phải xử lý để Chương trình giai đoạn mới thực sự có trọng tâm, trọng điểm và khả thi.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị).
Về vốn và cơ cấu nguồn lực, ông Đồng cho biết, có nhiều ý kiến lo ngại do nhu cầu vốn tối thiểu giai đoạn 2026-2030 là trên 240 nghìn tỷ đồng, trong khi hiện chúng ta mới cân đối được 100 nghìn tỷ đồng - chỉ đạt khoảng 41,5% nhu cầu tối thiểu.
"Trong khi đó, yêu cầu huy động 33% vốn ngân sách địa phương và 28% từ doanh nghiệp cộng đồng là rất khó khả thi; đặc biệt là với các tỉnh nghèo, nơi ngân sách thường xuyên còn phải trông chờ vào Trung ương. Cho nên tôi đề nghị xác định lại tỷ lệ vốn đối ứng phải phù hợp, đặc biệt là các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, có nơi thậm chí 10% đối ứng cũng là khó khăn, thách thức", đại biểu nói.
Ông Hà Sỹ Đồng cho rằng cần quy định nguyên tắc phân bổ rõ ràng theo hướng "ít nhất 70% vốn ngân sách Trung ương phải ưu tiên cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó tối thiểu 40% cho địa bàn đặc biệt khó khăn, bảo đảm đầu tư đúng vùng lõi nghèo, đúng trọng tâm".
Nội dung này, đại biểu đoàn Quảng Trị kiến nghị giao cho địa phương tự rà soát và quyết định.
Về mô hình quản lý và tổ chức thực hiện, ông chỉ ra các vướng mắc giai đoạn 2021-2025 như thủ tục phức tạp, nhiều tầng nấc, hướng dẫn chậm, phân cấp chưa rõ…
Để khắc phục, đại biểu đề nghị Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì hợp phần Chương trình, làm đầu mối thống nhất; phân quyền mạnh cho địa phương trong lựa chọn danh mục dự án, nhất là dự án nhỏ, kỹ thuật đơn giản; đơn giản hóa quy trình đầu tư; quy định rõ trách nhiệm cá nhân người đứng đầu và cơ chế đánh giá, xử lý chậm trễ.
"Đồng thời, cần có vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, phù hợp với tinh thần chỉ đạo về bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo", ông nói.
Ngoài ra, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị quy định tỷ lệ ưu tiên nhất dành cho hợp phần phát triển sản xuất, vì giải quyết công ăn việc làm tăng thu nhập là quan trọng nhất; tăng cường chính sách tín dụng ưu đãi thay vì hỗ trợ cho không.
Đại biểu Hà Sỹ Huân (Đoàn Thái Nguyên).
Theo tờ trình của Chính phủ, tổng nhu cầu vốn cho Chương trình Mục tiêu Quốc gia giai đoạn 2026-2030 dự kiến là 500 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, cơ cấu phân bổ nguồn vốn Nhà nước lại đặt ra nhiều băn khoăn về tính chủ đạo của ngân sách Trung ương, đặc biệt trong bối cảnh các vùng thụ hưởng chính là các tỉnh miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vốn là những nơi ngân sách địa phương còn rất eo hẹp.
Đại biểu Hà Sỹ Huân (Đoàn Thái Nguyên) phân tích, trong tổng vốn Nhà nước hỗ trợ 500 nghìn tỷ đồng, vốn ngân sách Trung ương chỉ chiếm 100 nghìn tỷ đồng (20%), trong khi ngân sách địa phương là 400 nghìn tỷ đồng (80%).
"Cơ cấu này thể hiện tỉ trọng ngân sách Trung ương chưa tương xứng với vai trò chủ đạo. Trong khi đó, tỉ lệ đối ứng của địa phương khá cao, khiến gánh nặng tài chính dồn chủ yếu ở địa phương, tạo áp lực lớn cho các tỉnh khó khăn, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi có tỉ lệ hộ nghèo cao", ông Huân nói.
Đồng quan điểm, đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hoá) chỉ ra sự chênh lệch lớn so với giai đoạn trước. Cụ thể, trong giai đoạn 2026-2030, dự kiến vốn ngân sách Trung ương là 100 nghìn tỷ đồng, giảm hơn 90 nghìn tỷ đồng so với tổng vốn ngân sách Trung ương cho cả ba chương trình ở giai đoạn 2021-2025 (trên 190 nghìn tỷ đồng). Trong khi đó, vốn ngân sách địa phương lại tăng từ gần 180 nghìn tỷ đồng (giai đoạn trước) lên 400 nghìn tỷ đồng.
Đại biểu cho rằng, nhiều tỉnh miền núi, xã miền núi "thu không đủ chi", nguồn đầu tư chủ yếu dựa vào tiền cấp quyền sử dụng đất, nhưng nay các địa phương chỉ được hưởng 80% đến 85% tiền sử dụng đất, càng gây khó khăn hơn cho vốn đối ứng.
Đại biểu Hồ Thị Minh (đoàn Quảng Trị) chỉ rõ, dự kiến vốn của chương trình giai đoạn 2026-2030 là 1,23 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, vốn Trung ương chỉ có 8%, vốn ngân sách địa phương 33% và vốn huy động từ dân và doanh nghiệp 28%.
Bà Minh cho rằng, với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên đang nhận trợ cấp từ Trung ương, việc áp dụng đối ứng 33% là rất khó và dễ dẫn đến nợ đọng xây dựng cơ bản.
"Quốc hội cần xem lại cơ cấu nguồn vốn, đồng thời miễn đối ứng đối với các xã nghèo, vùng thường xuyên gặp lũ lụt thiên tai như miền Trung và Tây Nguyên, để nghị quyết thật sự có tính khả thi và nhân văn", đại biểu góp ý.