Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng: Cần tiếp tục 'thắt lưng buộc bụng' trong vài năm tới

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng phát biểu tại phiên họp.

Phát biểu tại phiên họp tổ của Quốc hội sáng 2/11, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã phân tích, làm rõ nhiều vấn đề về tình hình tài chính ngân sách giai đoạn vừa qua cũng như dự kiến kế hoạch cho giai đoạn tới. 

Các chính sách tài khoá hỗ trợ đạt gần 100.000 tỷ đồng 

Trước hết, giải thích về mức hụt thu ngân sách năm nay, Bộ trưởng cho biết dự toán năm 2020 được xây dựng trên nền khá cao, với kế hoạch tăng trưởng lên tới 6,8%, giá dầu dự toán 60 USD/thùng, kim ngạch xuất nhập khẩu tăng 7 - 9%. Do đó, dự toán thu nội địa tăng 10%, trên con số thực hiện cũng tăng 9,9% của năm 2019. 

Trong điều kiện dự toán cao đó, khi dịch COVID-19 bất ngờ xảy ra, gặp dịch, chúng ta đã lập tức có các chính sách phản ứng khá kịp thời. Đầu tiên, Chính phủ đã ban hành các chính sách gia hạn, giãn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), thuế GTGT, tiền thuê đất, sau đó trình Quốc hội ban hành Nghị quyết giảm 30% thuế TNDN, giảm 30% thuế bảo vệ môi trường với nhiên liệu bay, chính sách về thuế thu nhập cá nhân, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với ô tô…. "Rất nhiều chính sách tài khoá đã được ban hành để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp" - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nói.  

Trong 10 tháng qua, kết quả thực hiện các chính sách này đã đạt gần 100 nghìn tỷ đồng. Trong đó, riêng tiền thuê đất của 128.619 doanh nghiệp, trong đó có 56.280 hộ, cá nhân kinh doanh được gia hạn với số tiền là 66.700 tỷ đồng, gia hạn thuế TTĐB với ô tô trong nước đạt 10.000 tỷ đồng. Miễn giảm các loại thuế phí khoảng 23.000 tỷ đồng, ước cả năm khoảng 30.000 tỷ đồng.

"Như về thị trường chứng khoán, khi dịch xảy ra chúng tôi đã đưa nhiều loại phí về 0, kéo dài thời gian gia hạn đến 30/6/2021. Từ đó, góp phần giúp thị trường chứng khoán của ta tương đối ổn định, có phát triển trong khi cả thế giới khó khăn", lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết. 

Trong khi thu giảm như vậy, nhiều khoản chi lại tăng lên. Trước tiên là phải đảm bảo  470 nghìn tỷ đồng vốn cho đầu tư theo dự toán năm nay. Đây là khoản chi quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, làm nền tảng cho các kỳ tiếp theo, đồng thời kích cầu trong nước. Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, cùng với số vốn năm trước chuyển sang, tổng số vốn đầu tư năm nay khoảng 630.000 tỷ đồng, là gói đầu tư hàng năm lớn nhất từ trước đến nay. Cùng với đó, 10 tháng qua chúng ta đã chi khoảng 17.800 tỷ đồng cho công tác phòng chống dịch, hỗ trợ người dân. 

Đánh giá tình hình khó khăn, từ kỳ họp trước Chính phủ đã báo cáo Quốc hội về việc triệt để tiết kiệm, cắt giảm 70% kinh phí hội nghị, công tác, cùng với 10% tiết kiệm chi thường xuyên. Đến nay, tổng số tiết kiệm chi thường xuyên đạt khoảng 17,4 nghìn tỷ đồng chỉ riêng ở trung ương. Ngoài ra, với tình hình lũ lụt nghiêm trọng ở miền Trung vừa qua, Chính phủ cũng đã và sẽ có những chính sách hỗ trợ mới để giúp đồng bào sớm ổn định cuộc sống, phục hồi sản xuất. 

Dù khó khăn, nợ công, bội chi vẫn đạt kế hoạch 5 năm đề ra 

Từ những thực tế trên, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh dự toán năm 2020 phải đánh giá kỹ lưỡng tình hình để làm nền cho giai đoạn 2021 - 2025, bởi kinh nghiệm từ giai đoạn 2008 - 2009 là kinh tế khó khăn sẽ ảnh hưởng lâu dài đến thu ngân sách.

"10 tháng ta mới thu được 75,2% dự toán, giảm 10,3% so cùng kỳ năm 2019 và là mức thấp nhất 10 năm gần đây. Không có sản xuất, kinh doanh thì lấy đâu nguồn thu?", Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng chia sẻ về những khó khăn. 

Với ước tính mức thu năm nay giảm khoảng 190.000 tỷ đồng so với dự toán, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội đề xuất tăng bội chi, tăng chi cho phòng chống dịch, nhưng trong phạm vi phải đảm bảo ổn định vĩ mô cho các năm tiếp theo, một yếu tố vô cùng quan trọng. 

Cụ thể, mức bội chi năm nay ước tăng lên 5,59% GDP (tính theo GDP mới). Nợ công tăng lên 57,4% GDP, dưới trần Quốc hội cho phép là 65%. Xét từ mức đỉnh của năm 2016 là 63,7% GDP thì đây cũng là kết quả rất tốt, có được nhờ sự phấn đấu, tích luỹ của các năm gần đây đã tạo dư địa cho điều hành, trong khi chúng ta vẫn đảm bảo chi đầu tư, chi an sinh xã hội. Với kết quả của năm nay thì mức bội chi 5 năm bình quân đạt 3,8%, đạt mục tiêu dưới 3,9% của kế hoạch 5 năm theo kế hoạch, một kết quả rất tích cực. 

Một điều đáng ghi nhận nữa là chất lượng nợ công đã ngày càng tăng hơn so với giai đoạn 2013 - 2015. Với nhiều nỗ lực cơ cấu lại danh mục những năm qua, thời hạn danh mục TPCP đã lên trên 8 năm (giai đoạn trước chỉ là 2,9 năm, phải vay đảo nợ thường xuyên). Từ đầu năm đến nay, Bộ Tài chính đã điều hành vay hơn 200.000 tỷ đồng để trả nợ gốc và bám sát tiến độ giải ngân, thay vì vay theo kế hoạch. Kỳ hạn vay trên 13 năm trong khi lãi suất chỉ 2,9%, là mức thấp hơn cả lãi suất vay ưu đãi và không bị tác động tỷ giá. Mức vay này cũng là điều kiện tốt để chúng ta đàm phán vay quốc tế có lợi hơn. 

Do đó, mặc dù năm 2020 chúng ta giảm thu, tăng bội chi nhưng Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định tình hình tài chính ngân sách vẫn là điểm sáng tích cực.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng lưu ý vấn đề nợ đọng thuế sẽ tăng vì doanh nghiệp khó khăn. Mặc dù chúng ta đã gia hạn thời gian nộp thuế, nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn đang gặp khó khăn. Bên cạnh việc tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm vẫn tiếp tục được chú trọng để hạn chế sai sót, sơ hở. 

Tốc độ tăng thu ngân sách khó phục hồi sớm

Bên cạnh tình hình năm 2020, một vấn đề nữa được Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng dành nhiều thời gian báo cáo là về dự toán 2020 - 2021. Theo Bộ trưởng, dự tính tăng trưởng năm tới ở mức 6 - 6,5% là khá cao, nhất là khi quy mô GDP năm sau tính theo cách mới cao hơn 25%. Trong khi đó, tình hình dịch bệnh vẫn rất khó dự đoán, khó khăn kinh tế dự kiến còn kéo dài vài năm.

Như vậy, "vài năm tới còn phải tiếp tục thắt lưng buộc bụng để tập trung cho an sinh xã hội, đầu tư phát triển, giữ ổn định vĩ mô. Không thể một chốc một lát mà cất cánh được ngay, dù được thế thì rất đáng mừng" - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhận định. 

Dựa trên tình hình thực tế như vậy, Bộ Tài chính đã đề xuất phương án thận trọng và báo cáo chính thức với Thủ tướng về đề nghị tăng thu ngân sách năm tới chỉ ở mức 5 - 7%, với mức tăng GDP khoảng 6 - 6,5%.

Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, từ kinh nghiệm thực tế những năm 2012 - 2014, giai đoạn kinh tế đi lên sau khó khăn thì tăng thu nội địa chỉ bằng một nửa GDP danh nghĩa (gồm GDP thực tế cộng với lạm phát). Điều này chắc chắn lặp lại trong thời gian tới, bởi 93 - 94% doanh nghiệp của chúng ta là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, nên phải có thời gian dài để phục hồi. Do đó, phương án dự toán trình ra Quốc hội lần này có mức tăng thu nội địa là 5 - 6%, là phương án đã được làm việc rất kỹ với các địa phương, bộ ngành để thông qua trước khi trình. 

Cũng trong dự toán 2021, mức dự toán thu khoảng 1,34 triệu tỷ đồng, tỷ lệ huy động vào ngân sách giảm còn 15,5% GDP sau điều chỉnh. Mặc dù tỷ lệ huy động giảm so với trước, song Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết nếu so sánh trong khu vực ASEAN 5 thì tỷ lệ này là tương tự. Trước kia, chúng ta huy động vào ngân sách có lúc khá cao, và cũng cần phải tính toán lại mặt bằng trong huy động thu ngân sách trong khu vực. 

Về con số bội chi, với dự tính kinh tế có thể còn khó khăn trong vài ba năm tới, trong điều kiện cần tăng nguồn lực cho đầu tư phát triển, Bộ Tài chính đã chủ động xây dựng phương án, đề xuất đưa bội chi 2021 lên 5% GDP (chưa điều chỉnh), tương ứng 4% GDP đã điều chỉnh. Theo đó, đã có 109.000 tỷ đồng tăng thêm dành cho đầu tư. Tuy nhiên tổng chi NSNN năm 2021 vẫn giảm khoảng 58.000 - 60.000 tỷ đồng so với năm 2020, do đó vẫn phải "thắt lưng buộc bụng" trong chi thường xuyên. 

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh, trong điều kiện giảm tổng chi như vậy thì dự toán chi năm 2021 cho đầu tư đã tăng lên 28,3% tổng chi, là mức cao nhất từ trước đến nay. Đây là yếu tố rất quan trọng để tạo thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, cơ sở hạ tầng, kích cầu trong nước của giai đoạn sau. Cùng với đó, 3 chương trình mục tiêu quốc gia vẫn tiếp tục ưu tiên. Đó là lý do chi thường xuyên sẽ càng khó khăn, trong đó có chi cho cải cách tiền lương đã phải lùi lại. 

"Dự toán năm 2021 - 2025 là mức phải phấn đấu, các chỉ tiêu khó có thể khẳng định, không phải như giai đoạn 2016 - 2020 khi chúng ta nắm tình hình chắc hơn" - Bộ trưởng Bộ Tài chính nhận định.